Leven met verschillen


Hoe om te gaan met vaak sterk van elkaar verschillende culturele identiteiten? Moeten we die tegemoet treden als een verrijking? Of moeten we die juist zoveel mogelijk verbannen naar het privé-domein, omdat zij een bron zijn van conflicten, de vooruitgang in de weg staan en uiteindelijk resulteren in een roep om een sterke man of vrouw om orde op zaken te stellen?


Jarenlang was Nederland uitgesproken aanhanger van het pluralistische model, van het idee dat multiculturaliteit een verrijking van de samenleving kan betekenen. De laatste jaren zijn we echter in rap tempo opgeschoven naar de andere pool, die van het centraal stellen van de dominante cultuur, gekoppeld aan de eis dat de anderen zich maar moeten aanpassen.

Die verschuiving is niet uit de lucht komen vallen. In een aantal opzichten was het ook hard nodig de al te zonnige kijk op het multiculturalisme bij te stellen. Maar juist daarom is het verrassend om van de Verenigde Naties te horen te krijgen dat je daarin gemakkelijk kunt doorschieten. In haar onlangs uitgebrachte rapport hekelt de ontwikkelingsorganisatie UNDP de afwijzing van het multiculturalisme in veel Europese landen. Dat is onverstandig, vindt de VN-organisatie. De ervaring in de tweehonderd landen van deze wereld met zo'n vijfduizend etnische groeperingen, leert dat er maar één oplossing is om met deze verschillen te leven: het toestaan van culturele vrijheid. Het is een misverstand te denken dat je die verschillen kunt of zelfs moet wegpoetsen. Iedere vorm van dwang tot aanpassing leidt alleen maar tot conflicten.

Het is goed dat UNDP ons deze spiegel voorhoudt, nu multiculturaliteit vrijwel automatisch geassocieerd wordt met een slappe houding tegenover immigranten. Maar ook na lezing van dit rapport blijft de vraag: waar precies ligt de grens van culturele vrijheid? Die vraag werd jarenlang nauwelijks gesteld, omdat we uit pure onverschilligheid dachten, dat 'ze' zich op den duur wel zouden aanpassen. Pas toen bleek dat ze dat slechts ten dele deden en in de steden het ongenoegen manifest werd over de opeenstapeling van problemen, werden we ons van de verschillen bewust en moest het meteen afgelopen zijn ook.

De VN hebben gelijk: met die laatste reactie schieten we makkelijk te ver door. We zullen opnieuw moeten leren leven met verschillen.


Trouw, 19-07-2004

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB