Verlangen naar een restauratie

Wouter Beke, De mythe van het vrije ik. Pleidooi voor een menselijke vrijheid, Averbode: Altiora, 208 p., 14,95 euro (ISBN 978-90-317-2470-3)



Tegenover de openheid van de VLD plaatst CD&V verantwoordelijkheid. Openheid staat volgens de christendemocraten gelijk aan onverschilligheid. Verantwoordelijkheid is dan weer onlosmakelijk verbonden aan een groepsgevoel.


,,De tijd dat principes er niet toe deden, is voorbij'', steekt minister-president Yves Leterme van wal in zijn nawoord voor het boek van CD&V-senator en huisideoloog Wouter Beke, De mythe van het vrije ik. Na enkele jaren van bandeloosheid, wordt het weer de hoogste tijd voor respect. De christendemocratische ergernis over acht jaar paars moet bijzonder groot zijn. Het getuigt ook van zelfzekerheid. Enkel CD&V overstijgt de waan van de dag, VLD en SP.A zetten hun huig naar de wind.

,,Het CD&V-programma is het best bewaarde geheim van de Wetstraat'', jende Bart Somers enkele weken geleden. Nu zingt de kakelverse lijsttrekker voor de provincie Antwerpen beter een toontje lager na een VLD-pleidooi om drugsverslaafden te castreren. Met De mythe van het vrije ik. Pleidooi voor een menselijke vrijheid hebben de christendemocraten niet echt een kant-en-klaar programma. Maar het ideologische fundament ligt er, al leest het een stuk lastiger dan het manifest van Oxford (de basis van het liberale gedachtegoed).

De christendemocraten stellen zich met het boek kwetsbaar op. Gemakzuchtige kritieken als een nostalgische terugblik naar de goede oude tijd liggen voor de hand. Bekes boek is heel wat rijker en doortimmerder dan het gehypete burgermanifest van Guy Verhofstadt. Toch wordt niemand vrolijk van de lezing ervan. Beke lijkt maar weinig vertrouwen te hebben in de hedendaagse mens.

Bij de VLD leeft de overtuiging dat CD&V een stap terug willen zetten in ethische dossiers. Misschien niet door een nieuwe wetgeving, dan wel door een vertraagde toepassing ervan. De mythe van het vrije ik geeft hen daarin gelijk. Beke zet zich af tegen de menselijke zelfbeschikking en benadrukt bijvoorbeeld dat euthanasie als probleem wordt overschat. Meer mensen kiezen voor palliatieve zorg. Hij vreest bovendien dat euthanasie vroeg of laat impliciet wordt opgelegd uit schroom om andere mensen of de ziekteverzekering tot last te zijn.

De doorbraak in ethische dossiers (euthanasie, homohuwelijk, echtscheiding) vormde een stevig bindmiddel voor paars. Het klopt dat de discussies niet altijd even fijnzinnig werden gevoerd. Zeker in het euthanasiedebat stond een revanchisme ten aanzien van de christendemocraten het zoeken naar een consensus in de weg. En Beke is ook terecht verontwaardigd als politici kardinaal Danneels het zwijgen willen opleggen wanneer hij de plannen om de euthanasiewet uit te bereiden bekritiseert.

Toch blijft er iets vreemds met het onderhuidse pleidooi dat ook de kardinaal als gezagsinstantie zijn plaats moet krijgen. Paars heeft de kardinaal dat recht nooit ontzegd. Alleen kan een kardinaal enkel in naam van katholieken spreken. Voor de anderen blijft er de wet over. En als die euthanasie toestaat, dan hebben die anderen het recht om daarvan gebruik te maken. Uiteindelijk kwam de wet op een democratische manier tot stand. Beke ziet dat detail over het hoofd.

Het individualisme onder paars is doorgeslagen, klaagt hij aan. Zelfbeschikkingsrecht is het hoogste goed geworden. Elke individu bepaalt zijn eigen waarden en normen en regelt zijn relatie met de overheid het best zelf. Beke stelt gemeenschapsvorming, een grote rol van het middenveld en meer informele regels daar tegenover. Maar in tegenstelling tot wat hij beweert, zijn ook heel wat socialisten en liberalen hiervoor vragende partij.

En opnieuw bekruipt Beke een gevoel van Unheimlichkeit. ,,Een grote groep van mensen voelt zich pas echt vrij wanneer anderen voor hen keuzes maken en wanneer zij bepaalde gedragspatronen gewoon kunnen overnemen'', schrijft hij. De vaststelling is correct. De politieke kernvraag is evenwel hoe politici hiermee moeten omgaan. Zorgen voor pampering, betutteling of nog erger: paternalisme? En dat allemaal via het middenveld? Of moet die overheid er alles aan doen om mensen juist weerbaar te maken in deze snel veranderende en geglobaliseerde samenleving? Bekes boek neigt naar het eerste, paars kiest resoluut voor het tweede.

,,Een open pluralisme tolereert alles'', schrijft Beke. Voor hem komt het neer op onverschilligheid. CD&V verdedigt een ,,verantwoordelijk pluralisme'' dat gestoeld is op groepsdenken. Eerder vertelde Herman Van Rompuy dat ,,een open samenleving maar leefbaar is als ze voldoende bescherming, beveiliging en eigenheid biedt.''

Los van een allesomvattend verlangen naar een zekere restauratie is het op zijn minst opmerkelijk dat Beke nergens schrijft over emancipatie. Het voor zichzelf opkomen, het zich losmaken van allerlei bevoogdende machten wordt algemeen beschouwd als een van de belangrijkste verworvenheden van de afgelopen twintig jaar. CD&V ziet dat blijkbaar anders.

In zijn boek stelt Beke een hele hoop terechte vragen. En hij insinueert even goed een pak antwoorden. Dat maakt de vlijt van de ,,huisideoloog'' van CD&V buitengewoon waardevol. De senator creëert een duidelijke keuze op 10 juni. En daar is het bij verkiezingen in de eerste plaats om te doen.


DS, 03-03-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB