Rusland gomt ongewenste critici van het scherm


BRUSSEL - Dat het Kremlin de media strak in de hand houdt, is geen nieuws. Dat een kritische stem nu zelfs letterlijk digitaal uit een talkshow wordt gegomd, is daarentegen ongezien. De truc roept herinneringen op aan de tijden van Jozef Stalin, toen politici die in ongenade waren gevallen, van foto's werden gegomd.


'Van zo'n digitale uitgomming had ik nog nooit gehoord', zegt Manana Aslamazian, een bekende Russische mediawatcher. 'Talkshows op de Russische televisie hanteren wel officieuze lijsten van mensen die niet mogen worden uitgenodigd. In normale landen worden saaie sprekers niet uitgenodigd op televisie, in Rusland mijdt men de mensen die hun kritiek op het Kremlin te goed kunnen verwoorden.'

Het voorval waarvan de New York Times deze week melding maakte, verrast zelf de meest cynische Russische mediacritici. De politieke analist Michail Deljagin nam eind vorig jaar deel aan een talkshow op de staatszender TV Tsentr, waarin hij snedige opmerkingen maakte over toenmalig president Vladimir Poetin. Bij de uitzending bleken niet alleen Deljagins woorden te zijn gewist, maar zelfs zijn lichaam. Alleen gebeurde dat een beetje overhaast, zodat op sommige beelden Deljagins benen en een arm nog te zien zijn.

De truc doet denken aan de tijden van Jozef Stalin. Bekend is bijvoorbeeld de foto waarop Vladimir Lenin in 1920 een felle toespraak houdt voor het Moskouse Bolsjoi-theater. Zijn mederevolutionair Leon Trotski staat prominent naast het spreekgestoelte. Toen Lenin was overleden en Trotski de machtsstrijd tegen Jozef Stalin verloor, werd Trotski van de foto 'gewist'.

Sinds het aantreden van Vladimir Poetin als president, in 2000, hebben de media het zwaar te verduren. Een van de eerste shows die van het scherm moest, was Koekli (poppen), een satirisch programma naar het voorbeeld van het Britse Spitting Image. Koekli, dat werd uitgezonden op de grote onafhankelijke zender NTV, lachte te graag met Poetin.

NTV was ook de laatste grote Russische zender die kritische reportages bracht vanuit de toenmalige oorlog in Tsjetsjenië. De eigenaar van NTV werd in 2001 gedwongen de zender te verkopen aan het staatsgasbedrijf Gazprom. Sindsdien zijn alle grote zenders in handen van de staat, of van Kremlin-getrouwe bedrijven.

Toch gaat het doorgaans niet om directe censuur zoals in de Sovjet-tijden. 'Er is geen geschreven bevel van de televisiebonzen dat bepaalde mensen niet mogen worden uitgenodigd', zegt Manana Aslamazian, aan de telefoon uit Parijs. 'In Rusland hangt zoiets gewoon in de lucht. Journalisten voelen wat mag en wat niet. Anders loopt er vroeg of laat iets fout. En dus zijn er geen echte discussies op de televisie, worden er geen live debatten gevoerd en worden doorgaans geen vervelende gasten uitgenodigd.'

Ook mediacritici zijn ongewenst. Aslamazian leidde in Moskou de Russische afdeling van de internationale mediawaakhond Internews, onder meer gefinancierd door het Amerikaanse USAid en de Europese Commissie. Via de nieuwe wetgeving op de ngo's heeft de overheid de mediawaakhond vorig jaar gesloten.


DS, 07-06-2008 (jdc)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB