Turkije / Ze hebben onze zee gestolen


„Europeanen hebben geen smaak, voor een beetje zon en strand kiezen ze voor de Turkse zuidkust. Ze zouden eens naar het noorden van Turkije moeten komen kijken’. Deze stelling werd jarenlang door de Turken gedeeld die in het noorden van het land, de Zwarte-Zeekust, waren geweest. Maar als een moeder die haar eigen kinderen om zeep helpt, ging de Turkse overheid aan het werk langs de kust van de Zwarte Zee. De snelweg moest het gebied beter transport en vooruitgang brengen. Het bracht de dood.


Wanneer de Turkse noorderlingen beginnen te dansen, verliezen ze zichzelf. De kleine ’kemence’, een plaatselijk snaarinstrument, begint met een hoog tempo en eindigt er ook mee. De dansers houden deze ’snelste dans ter wereld’ urenlang vol. Schouder aan schouder. Tot ze niet meer kunnen. De mensen van de groene bergen, van de wilde Zwarte Zee, van de huizen die op steile hellingen staan wonen in het mooiste gebied van Turkije. En mooi is niet altijd makkelijk. Er moet hard gewerkt worden, luiheid kan men zich niet permitteren in deze wilde omstandigheden. Zelfs hun manier van dansen brengt enkel uitputting.

’De weg’ moest enig comfort brengen. Onbegaanbare dorpen moesten gered worden. Vervoer kon sneller. Zieken konden makkelijker naar het ziekenhuis. Thee, hazelnoten en tabak uit het regenachtig gebied kon makkelijker naar het westen gebracht worden. De Turkse overheid kon een dergelijke investering weliswaar niet uit eigen zak betalen, maar men had veel over voor de redding van dit gebied. Er werd geld geleend voor de aanleg van de weg. Een weg die langs de hele ZwarteZeekust moest gaan, in totaal 715 kilometer lang moest zijn en ongeveer 2,5 miljard euro moest kosten. In 1988 werd eraan begonnen.

We zijn achttien jaar verder. De weg is bijna af.

Een restauranthouder in Trabzon, een van de grootste steden in het gebied, lucht zijn hart: „Ik kan wel huilen. Mijn restaurant had voor de bouw van de weg een prachtig uitzicht op de zee. Zie je nu zee? Ze hebben onze zee gestolen.” Wanneer je uit zijn restaurant naar het noorden kijkt, zie je inderdaad geen zee. Er staat een grote muur die bij de weg hoort en die alle uitzicht belemmert. De restauranthouder is echter niet de enige wiens contact met de zee abrupt is geëindigd. De hele bevolking van Trabzon moet tegenwoordig een snelweg oversteken, wil men het water bereiken.

Trabzon is echter niet de enige stad waar de verbinding met de zee is verbroken. Ordu uitgezonderd, heeft de weg langs alle steden voor een scheiding tussen de mens en de zee gezorgd. Zo ook in Giresun. Het Monte Carlo van het Turkse noorden, en een van de mooiste gebieden in heel Turkije, moest ook afscheid nemen van de zee. Het gebied van de theehuizen net buiten de stad, gebouwd op een ravijn met een prachtig uitzicht op de zee, is een van de weinige plekken waar de bouwmachines nog niet aan het werk zijn geweest. Een van de obers, een jonge man van in de twintig, vertelt: „Wij moeten binnenkort weg. Ze beginnen binnen een paar maanden aan de sloop. Waar je nu thee zit te drinken, dat wordt allemaal snelweg. Geniet voor de laatste keer van deze plek, grote broer. We trokken veel toeristen door dit uitzicht. Zelfs buitenlandse toeristen begonnen Giresun te ontdekken. Nu kunnen we wel fluiten naar toeristen. Wat moeten ze hier komen doen, naar de weg kijken?”

In de achttien jaar dat er aan de weg werd gewerkt, waarbij op vele plekken de zee gevuld moest worden, protesteerde de plaatselijke bevolking hevig op het moment dat ze zagen wat er eigenlijk aan de hand was. Tientallen processen werden voor het stopzetten van de snelweg gevoerd. De rechters spraken meestal vonnissen uit die de aanklagers in het gelijk stelden. De overheid ging echter telkens in hoger beroep om tijd te winnen. Zonder op de uitspraken van de hogere rechters te wachten werd in sneller tempo aan de bouw van de weg gewerkt.

Toen de huidige regeringspartij AK in 2002 aan de macht kwam, verklaarde premier Tayyip Erdogan, afkomstig uit Rize, ook een kuststad uit het noordoosten, dat ze dit proces helaas niet meer konden terugdraaien. Hij zei in 2003: „We kunnen het ons als regering niet permitteren om de weg niet verder te bouwen. Het heeft al zoveel gekost. Hoe snel de weg af is, des te minder geld we moeten betalen. Dat is de realiteit. We zijn van plan om voor 2007 de weg af te maken. Hopelijk lukt dat ons’.

De AK-partij heeft woord gehouden. De afgelopen jaren is er vaart gemaakt met de bouw. Het is zo snel gegaan dat het meest oostelijke punt bereikt is. Het betoverend mooie Artvin heeft inmiddels ook kennisgemaakt met het nieuwe asfalt. Resultaat: van de kust van het dorp Hamidiye, die 3,5 kilometer lang was, is maar 200 meter kust overgebleven. In Pazar, een van de provinciestadjes die bij Artvin horen, is tussen Pazar en de zee een muur van zeven meter hoogte gebouwd. Alle visrestaurants met uitzicht op de zee kijken nu uit op deze muur.

Een van de mensen die zich vanaf het begin tegen de bouw van deze weg hebben gekeerd en actie hebben gevoerd is architect Ilyas Yilmazer van de Van-universiteit. Hij zegt: „Het is zonde van de natuur, maar ook van het geld. Ze hebben de zee gevuld, maar zodanig slecht dat de wilde golven elk jaar weer de vullingen schade aanbrengen. De aannemers doen op deze manier goede zaken, omdat ze elk jaar weer opnieuw aan het werk gaan om de schade te herstellen.”

„Het hele idee van een snelweg langs de kust was ook afkomstig van de aannemers. Het is werkelijk schandalig dat de toenmalige regeringen daar ingetrapt zijn. Er waren andere, betere plannen om door het bouwen van veel meer tunnels de zee te redden. Het kostte ook een stuk minder geld. Maar de aannemers hebben uiteraard een sterkere lobby dan wij. Ze hebben hun zin gekregen. Het is bitter, want die aannemers komen meestal ook uit dit gebied. Ze hebben voor geld hun geboorteplaatsen verpest. Het is puur verraad.”

De enige stad die haar kust heeft gered is Ordu. En dat dankzij haar eigen bevolking. De protesten van Ordu-bewoners was veel massaler en ook vuriger. In 1994, het jaar waarin Ordu aan de beurt was, gingen elke dag 20.000 mensen de straat op om te protesteren. Het hielp. De plannen werden gewijzigd. De weg werd naar het zuiden verlegd.

Een klant van een visrestaurant in Artvin, die dus niet meer naar de zee kan kijken terwijl hij zijn vis eet, zegt: „Ik heb groot respect voor de mensen van Ordu. In Artvin is het ons niet gelukt. Wij hebben weliswaar ook geprotesteerd, maar de opkomst was veel lager. Ze hebben onze kust verpest en we konden er niets aan doen. Het is zeer spijtig.”

Artvin is beroemd vanwege zijn steile, pittoreske bergen. De schemer valt over de kust van de stad. De golven zijn wild, extra wild vanavond. Er zijn een paar mannen die de weg zijn overgestoken, op een van de rotsen zijn geklommen en nu aan het vissen zijn. De auto’s rijden langs. Waar ze vroeger de vijftig niet konden halen, rijden ze tegenwoordig 120 kilometer per uur.


Trouw, 03-08-2006

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB