Een handleiding voor vrede in het Midden-Oosten


WAT zich vandaag afspeelt in het Midden-Oosten is het falen van de harde aanpak van Israël en de Verenigde Staten. De chronische oorlog en de toenemende onveiligheid in de regio zijn, om het met de woorden van Ambrose Bierce te zeggen, het neveneffect van een decennialang gevoerd 'vredesbeleid' dat geïnspireerd werd door militaire logica en de veronderstelling dat Israël meer recht heeft op veiligheid dan om het even wie in de regio.


Het verschil tussen terrorisme en de Israëlische defensie is dat het Israëlische wapengeweld meer terreur zaait, tien keer zoveel burgerslachtoffers opeist en enorme vernieling, vernedering en haat nalaat. Het wordt hoog tijd dat daar paal en perk aan wordt gesteld. De internationale gemeenschap, en dan vooral de Europese Unie en de Verenigde Staten, moeten hun verantwoordelijkheid opnemen en diplomatieke onderhandelingen beginnen. Onderhandelingen die de betrokkenen gelijkwaardig behandelen en een antwoord geven op de grieven en wensen van alle partijen in de Arabische wereld, de Palestijnen, Israël en Iran.

Zo'n vredesproces vraagt om een reeks nauw verweven inspanningen.

1. Het leerproces over duurzame vredesopbouw versnellen. Telkens opnieuw worden immers dezelfde fouten gemaakt. Denk aan het niet willen praten of erkennen van een democratisch verkozen regering (het FIS in Algerije en nu Hamas). Of kijk naar de steun aan Saddam Hoessein in de achtjarige oorlog tegen Iran, aan de Taliban tegen de Sovjet-Unie, of aan Hamas tegen de Palestijnse Autoriteit. Men koestert monsters die zich later tegen hun schepper keren.

2. Aandachtig luisteren naar de grieven van de betrokken partijen. De Iraniërs, bijvoorbeeld, zijn niet vergeten dat de CIA en andere gelijkgestemden in 1953 Mosadegh, hun verkozen staatshoofd, lieten omverwerpen toen hij de oliesector wilde nationaliseren. Ze zijn ook de steun aan Saddam Hoessein niet vergeten bij de start van de oorlog tegen Iran, die meer dan 1 miljoen slachtoffers eiste.



3. De nationale veiligheidssystemen vervangen door een regionaal, coöperatief veiligheidssysteem. Het huidige regionale veiligheidssysteem is zeer asymmetrisch en destabiliserend. De overmacht van de ene corrumpeert het gezonde strategische denken en de onmacht van de andere leidt tot wanhoop en zelfmoordterrorisme. Duurzame vrede vergt machtsevenwichten en controles.

4. Democratie wortel laten schieten in deze regio. Dat proces wordt vertraagd door de blijvende steun van het Westen aan bevriende autoritaire regimes en de inmengingen van Israël in Libanon om bevriende collaborerende regimes te installeren. De enge betekenis die neoconservatieven aan democratie hebben gegeven is bovendien zorgwekkend. In plaats van democratie te koppelen aan bevrijding, wordt democratie gezien als een nieuw middel om de eigen belangen te beveiligen. Dat verklaart de weerstand tegen de opgelegde 'democratie' in Irak, of de weigering van de Israëlische regering om te praten met de nieuw verkozen regering in de bezette Palestijnse gebieden.



5. Internationaal en humanitair recht respecteren. Dubbele standaarden hanteren ondermijnt de geloofwaardigheid van vredes- en democratiseringsinspanningen. Bevriende landen kunnen zich nucleair bewapenen, andere niet. Van Libanon wordt terecht gevraagd om conform resolutie 1559 van de Veiligheidsraad uit 2004 alle milities en terroristische organisaties te ontwapenen. Maar hoe staat het met de resoluties die Israël aan zijn laars lapt, zoals de terugtrekking uit de bezette gebieden?



6. Een duurzaam vredesproces vereist een effectief internationaal systeem waar oorlogvoerende actoren zich moeten verantwoorden voor het gebruik van nodeloos geweld en verplicht kunnen worden om de slachtoffers en de vernieling te compenseren. De vernieler moet betalen.

Sinds het einde van de Koude Oorlog is de internationale scène grondig veranderd. De globalisering van de wereld is niet alleen het gevolg van de handel, de technologie en de communicatie, maar vooral van de bewustwording van de ongelijkheid en conflicten in de wereld. Het conflict in het Midden-Oosten is zowat het 'circus maximus' geworden van de 21ste eeuw. De hele wereld is willens nillens elke dag opnieuw toeschouwer. De impact van de Verenigde Staten en van Europa wordt als negatief ervaren. Hun beleid is niet bevorderlijk voor de vrede in de regio en voor het eigenbelang. Slechts een radicaal andere aanpak en een kritische massa intern en extern leiderschap, zoals in Europa na 1945, kan duurzame vrede brengen.

Het voorstel om VN-troepen naar Libanon te sturen is dan ook alleen zinvol als onderdeel van een breder vredesproces. Als het niet gekoppeld wordt aan andere aspecten van dat vredesproces, zoals de veiligheid en de toekomstperspectieven van de Palestijnse bevolking of het herstel van de schade die aangericht is in Libanon, lijkt de kans op slagen beperkt.

Luc Reychler

(De auteur is hoogleraar internationale betrekkingen - geweldpreventie en duurzame vredesopbouw, aan de KU Leuven.)


DS, 20-07-2006 (Luc Reychler)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB