Berlijnse rampwijk glijdt af naar getto


Heinz Buschkowsky, burgemeester van de Berlijnse wijk Neukölln barst van de ambities: de achterstandswijk opknappen. Het liefst op z’n Rotterdams.


Het hippe Berlijnse stadsblad Zitty besteedde laatst een special aan de ’prachtwijk’ Neukölln. Allemaal coole cafés, winkels, galerieën en theatertjes. Wie op de kaart keek, zag al snel: het blad had het slechts over het noordoostelijkste puntje van de wijk, grenzend aan het modieuze stadsdeel Kreuzberg. Twee straten verder begint het getto.

Daar is bijna de helft van de bewoners van buitenlandse afkomst, heeft meer dan veertig procent geen werk, hebben de bewoners gemiddeld 750 euro per maand te besteden en leeft driekwart van de kinderen onder de armoedegrens.

Burgemeester van het stadsdeel is de oer-Neuköllner Heinz Buschkowsky. De 60-jarige arbeiderszoon, opgegroeid in een kelderwoning, klom dankzij veel ijver omhoog in het lokale bestuursapparaat tot waar hij nu zit. Hij barst van de ambitie. „Ik zal en moet erin slagen kinderen van analfabeten voor de universiteit klaar te stomen.”

Buschkowsky regeert over 350.000 burgers. Maar het zijn vooral de 150.000 bewoners van Noord-Neukölln die hem zorgen baren. Daar oogt het niet eens zo slecht. Heel wat Turkse, Arabische en midden-Europese middenstand, zelfs grote Duitse winkelcentra. Maar achter de deuren van de oude en nieuwe woonblokken heerst bittere armoede. „Over tien jaar is Noord-Neukölln een migrantenstad,” zegt de stadsdeelburgemeester. „Met honderdvijftig etnische groepen, die zich allemaal voor elkaar afsluiten.”

Buschkowsky windt zich gemakkelijk op. Hij vindt dat niemand de problemen van Neukölln zo scherp ziet als hij. Slechts weinigen delen zijn kijk op de zaak. In zijn partij, de SPD, vindt men hem te rechts. Toen hij afgelopen zomer wilde vertellen wat hij van een bezoek aan Rotterdam had opgestoken, snoerde men hem de mond. Niet relevant, vond de partij.

Buschkowsky dweept met Rotterdam. „Hoe ze daar de publieke ruimte hebben terugveroverd! Blok voor blok, straat voor straat, met controles en huiszoekingen. Dat is hier ondenkbaar. In Duitsland vindt men dat zulke methoden de burgerrechten aantasten. Maar het alternatief is dat de mensen niet meer de straat op durven, dat angst de stad beheerst.”

Vol afgunst wijst hij op de Nederlandse mogelijkheden om dwang uit te oefenen. „Op straffe van het afnemen van uitkeringen dwingen ze jongeren werk te zoeken, kinderen naar de taaltest te komen en ouders naar de school te sturen om het rapport van hun kind op te halen. Dat is hier ondenkbaar. Dwang is een sociaal-politiek taboe.”

De sleutel tot het oplossen van de problemen in de wijk ligt volgens Buschkowsky in de gezinnen. „Ouders hebben geen opleiding en geen werk, hoe moeten kinderen daar een voorbeeld aan nemen? Bovendien verwaarlozen de ouders hun plicht tot toezicht en verantwoordelijkheid, terwijl die in de grondwet is vastgelegd. Dan moet de overheid daar toch kunnen ingrijpen?”

Hij klaagt steen en been over het Berlijnse beleid. „Er is geen samenhang en geen continuïteit. Er zijn honderden projecten, maar die kunnen elk moment weer worden afgeknepen.”

Over de nationale onderwijstop van eind oktober heeft hij het liever niet. „Ik heb geen zin om op mijn regering te schelden.” Even later zegt hij dat er geen enkel concreet voorstel is aangenomen. Wat had hij zelf willen voorstellen? „Ik ben voor de invoering van apartheid op scholen. Witte en zwarte scholen: graag! Zolang de zwarte scholen net als in Nederland maar een dubbel budget krijgen. Ondenkbaar in Duitsland!”


Een campus voor scholieren

In maart 2006 sloegen de leraren van de Rütli-school in Noord-Neukölln alarm. In een open brief suggereerden ze het stadsbestuur de school op te heffen, omdat het geweld van de leerlingen niet meer te harden was en de politie bijna dagelijks moest ingrijpen. De brief sloeg in als een bom. Voor velen was dit het bewijs dat de multiculturele samenleving was gestrand.

Onmiddellijk kwamen er noodmaatregelen. Een nieuwe schoolleiding, bewakingspersoneel en sociaal werkers. En een hoop leuke projecten, zoals een T-shirtdrukkerij, een boksschool en een musical-workshop. Deze initiatieven waren allemaal bedoeld om voor het kritische oog van politici en media het imago van school en wijk te redden.

Inmiddels is de school het middelpunt van een in de Bondsrepubliek uniek project: de Rütli Campus. Op het gebied rond de school worden alle lagere en middelbare schooltypen samengetrokken. Er komen crèches, een mensa, een multifunctionele hal, een jongerencentrum, een mediacentrum, een beroepsadviesbureau en sportfaciliteiten.

De bedoeling is dat de voornamelijk Turkse, Arabische en midden-Europese leerlingen er van 6 uur ’s morgens tot 9 uur ’s avonds bezig kunnen zijn. Kosten: 26 miljoen euro, afkomstig uit algemene middelen en van sponsors als Bayer, Schering en Siemens.


Trouw, 22-11-2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB