Een emmer vol hondendrek over iemand gooien? “Negatieve content scoort beter op sociale media”


Hoe ver gaan jongeren voor de clicks en de likes? “Negatieve of positieve reacties, dat maakt niets uit. De makers van de video’s verwerven er een zekere status door, en dat is wat telt”, zeggen experts cyberpesten.


De Brusselse Youtuber Yanike (22) gooide in november een emmer vol hondendrek, olie, bier en droge bladeren over twee reizigers op de metro in Brussel. Hij deelde de video met zijn 300 abonnees op Youtube. Deze maand deelde hij een gelijkaardig filmpje, waarin hij opnieuw uitwerpselen gooit over passagiers aan de metrohalte Beaulieu. Yanike is deze week gearresteerd en onder aanhoudingsbevel geplaatst. Hij moet alvast een maand in de cel blijven.

Een andere Belgische Tiktokker, die zichzelf Flinke Jongen noemt op sociale media, werd deze week voor de tweede keer aangehouden nadat hij zijn voorwaarden geschonden had door een treinbegeleidster enkele rake klappen te geven. Flinke Jongen, oftewel Alexander Tseboyev (20), viel de vrouwe samen met andere jongeren eerst verbaal en vervolgens fysiek lastig. Volgens het parket is ze minstens een week arbeidsongeschikt.

De filmpjes die de jongeman uit Wingene maakt en deelt op Tiktok met zijn 20.000 volgers, hebben eerder tot controverse geleid. In oktober vorig jaar drong hij de stuurcabine van een trein binnen en deelde hij beelden waarin hij met de hendels en knoppen speelt. Flinke Jongen maakt regelmatig content over de NMBS. Op een van zijn filmpjes doet hij alsof hij conducteur is. Hij heeft een fluohesje van de NMBS aan en probeert als prank het treinticket van een reiziger af te pakken. Daarna deelt hij “de beste techniek om zwart te rijden” met zijn volgers. Ook verstoorde hij de lessen aan de hogeschool PXL en de UHasselt door te beginnen dansen in een aula. Dat filmpje is bijna 2 miljoen keer bekeken. Beide scholen dienden een klacht in.


Net als cyberpesten

Heidi Vandenbosch, professor communicatiewetenschappen aan de UAntwerpen en experte cyberpesten, weet dat geweld op sociale media soms gebruikt wordt om populair te worden. “Bij klassiek pesten zien we vaak dat jongeren status proberen te verwerven onder leeftijdsgenoten via negatief gedrag. Hetzelfde patroon zien we ook bij cyberpesten. Ook influencers kunnen gebruikmaken van sensationele, antisociale inhoud om de aandacht te trekken.” De lijn tussen fictie en non-fictie is dun geworden voor jongeren. “Het lijkt of ze zo agressie normaliseren of zelfs als een vorm van entertainment zien.”

In de filmpjes van Yanike ziet Vandenbosch parallellen met happy slapping. Daarbij wordt een willekeurig slachtoffer, veelal door een groep jongeren, in elkaar geslagen. Dat actie wordt gefilmd en nadien online verspreid. “Het gaat daarbij vaak om de kick, over het samen overschrijden van grenzen. Dat is wat centraal staat bij dat soort gedrag.”


Als er maar reactie volgt

Accounts op sociale media leven van de interactie en de aandacht die gewekt wordt. Dat is vooral zo op Tiktok, waar het algoritme snel doorheeft welke inhoud ‘scoort’ en die dan verder ‘pusht’. “We weten dat negatieve inhoud meer opvalt en ook tot veel interactie leidt”, zegt Vandenbosch. “Dat kan niet alleen een like zijn, maar uiteraard ook een afkeuring. Beide types reacties kunnen een filmpje nog populairder maken. Het publiek wordt groter en dus ook de mogelijke impact.”

“We kijken soms langer naar beelden die ons shockeren, omdat we het de eerste keer niet goed gezien hebben”, aldus Vandenbosch. “Hoe langer we naar een gewelddadig of schokkend filmpje kijken, hoe meer het algoritme denkt dat we dat leuk vinden, en hoe vaker dat filmpje bij meer mensen gepromoot wordt. Het publiek wordt groter en daarmee ook de impact.”


Geweld als vorm van humor

De impact, de likes en de views, daar doen de makers het voor. De inhoud is doordacht en strategisch, het doel zo veel mogelijk populariteit winnen. Ook al komen de makers daarna negatief in de media, ze zullen er toch meer volgers aan overgehouden hebben, zegt zowel Vandenbosch als Karen Linten van Mediawijs. “Ze doen het uit frustratie of gebruiken geweld als vorm van humor”, zegt Linten. Maar dat is volgens haar niet de enige drijfveer om filmpjes te delen. “Diezelfde influencers maken natuurlijk ook video’s die leuk zijn. Flinke Jongen zat op de trein en ziet die deur openstaan en glipt de bestuurderscabine binnen, of hij ziet iets op straat en begint dat te filmen. Achter dat soort filmpjes zit geen strategie.”

Dat het gedrag van de twee jongens afgekeurd wordt, heeft niet veel invloed op hun gedrag, zegt Linten. “Hun volgers kijken naar hen op, omdat ze iets durven wat ze zelf niet durven. Jongeren kijken heel hard op naar de influencers die ze volgen, voor hen zijn ze vaak rolmodellen. Wat die influencer doet en denkt, is belangrijk.”

Vandenbosch twijfelt er niet aan dat zulke filmpjes een impact kunnen hebben op het gedrag van jongeren zelf. Volgens haar geeft gewelddadige content impliciet de boodschap dat het gedrag goedgekeurd kan worden. “Dat soort gedrag inspireert andere jongeren. Die kunnen dat na-apen of als normaal gedrag beginnen te zien. Wat jongeren vroeger als kwetsend ervaarden, kan geëvolueerd zijn. Misschien is het kwetsende gedrag van vroeger vandaag normaal, maar het is moeilijk om dat objectief vast te stellen.”

Ook Linten ziet geen aanwijzingen dat de inhoud op sociale media verhard is. Volgens haar is het verschil dat jongeren video’s van over de hele wereld kunnen bekijken. “Dat dwingt de makers om op zoek te gaan naar originelere dingen. Misschien zijn mensen daardoor geneigd om extremer te worden. Vroeger gebeurden al die gewelddadige dingen ook, alleen werden ze niet gefilmd, of gingen de video’s niet viraal.”


DS, 12-01-2024 (Kubra Mayda)