Finse kernreactor raakt maar niet opgestart


Zelfs na twaalf jaar raakt de grootste kernreactor van Europa maar niet opgestart. Technische moeilijkheden veroorzaken alweer uitstel. Dat komt ongelegen. De vrees voor stroomuitval groeit.


Met tromgeroffel werd in december in Finland de opstart aangekondigd van een nieuwe kernreactor: de Olkiluoto 3. ‘Een historische gebeurtenis’, heette dat toen (DS 22 december). Dat was niet zozeer omdat de nieuwe kernreactor ‘de grootste in Europa’ wordt en straks 15 procent van alle Finse elektriciteit zal leveren. Het kwam vooral doordat de reactor al twaalf jaar op zich liet wachten en toen al drie keer zo duur was als voorzien.

De Olkiluoto 3 was de eerste kernreactor die in Europa werd besteld na de kernramp van Tsjernobyl in 1986. De bouw begon in 2005 en had in 2009 afgerond moeten zijn. Dat wordt nu ten vroegste eind dit jaar en misschien zelfs 2023. Want, jawel, er zijn alweer nieuwe technische moeilijkheden opgedoken. Omdat er ‘vreemd materiaal’ is losgekomen van de stoomgeleidingsplaten in de stoomopwarmer van de turbine, wordt de kernreactor tijdelijk stilgelegd. Er komen nieuwe tests en analyses, waardoor de testfase ten vroegste in december van dit jaar kan worden afgerond. En niet in september, zoals eerder aangekondigd.

Door de opeenstapeling van technische problemen groeit de Olkiluoto 3 uit tot een schoolvoorbeeld van wat er bij nieuwe, grote kernenergieprojecten kan mislopen. Het project kampte met onvoldoende sterke funderingen, er waren twijfels over de lasnaden van sommige pijpen, stalen delen uit het hart van de kernreactor en het controlesysteem werden afgekeurd, er was een te lakse veiligheidscultuur bij onderaannemers op de werf en nu is er dus ‘vreemd materiaal’ losgekomen.


Russische brandstoffen

De moeilijkheden komen ongelegen. De Europese Unie zet alles op alles om minder afhankelijk te worden van Russische fossiele brandstoffen. Kernenergie is voor veel EU-landen een belangrijk deel van de oplossing. Er wordt met argusogen gekeken naar de ingebruikname van een aantal grote EPR-reactoren, de derde generatie van kernreactoren. Bij tal van deze grote bouwprojecten in Europa duiken gelijkaardige vertragingen en monsterlijke kostenoverschrijdingen op als in Finland. In het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld, in Hinkley Point, of nog in het Normandische Flamanville, waar de kerncentrales in aanbouw een lange lijdensweg ondergaan.

Vooral in Frankrijk, dat 70 procent van zijn elektriciteit uit kernenergie haalt, groeit de zenuwachtigheid. De opbrengst van de 56 Franse kernreactoren is in dertig jaar niet meer zo laag geweest als nu. Hoge temperaturen maken het moeilijk om oude centrales met water te koelen. Door de klimaatcrisis is dat het geval aan de Rhône en de Gironde. Veel reactoren liggen bovendien stil voor groot onderhoud (DS 6 april). In plaats van elektriciteit te leveren aan buurlanden, dreigt Frankrijk binnenkort energie te moeten importeren. Tegelijk groeit de vrees voor stroomuitval in de winter.

Die vrees leeft inmiddels ook in Finland. Jukka Leskelä, de topman van Finnish Energy, waarschuwde al dat de reactor belangrijk is voor de nationale elektriciteitsvoorziening, vooral sinds Finland geen stroom of gas meer invoert uit Rusland. Sinds de Russische inval in Oekraïne op 24 februari heeft het land ook de stekker getrokken uit een gezamenlijk kernenergieproject met het Russische staatsbedrijf Rosatom. Verdere vertragingen in het Olkiluoto 3-project kunnen ook in Finland leiden tot elektriciteitstekorten.


Kleine reactoren

‘Het is belangrijk om de reactor voor de winter in gebruik te nemen’, zei Leskelä aan de Helsinki Times. ‘Laten we hopen dat de aangekondigde dienstregeling standhoudt. Ik denk dat we de herfst wel doorkomen, maar onze situatie wordt steeds moeilijker. Als er andere grote gebreken in het systeem opduiken, of het nu in de import van elektriciteit is of de elektriciteitsproductie, zitten we in een lastig parket.’

Landen als Frankrijk, Nederland en Finland (met de historische goedkeuring van de Finse groenen) lonken intussen naar de vierde generatie van kernreactoren: kleine, moduleerbare reactoren, die als de hoop van de sector worden gezien. Maar de technologie om ze te bouwen, staat volgens specialisten nog in de kinderschoenen. Eerst maar eens de 1.650 megawatt van de Olkuoloto 3 opgestart krijgen.


Blog DS, 28-06-2022 (Nico Tanghe)