Het parlement is geen rechter


Turkije is boos op de Franse regering. En met zijn herwonnen gevoel van grootsheid en belang, zowel economisch als politiek, laat het dat ook blijken. ‘Discriminerend en racistisch', zo bestempelde premier Tayyip Erdogan de Franse wet die het ontkennen of minimaliseren van de Armeense genocide in 1915 door de toenmalige Ottomaanse overheid strafbaar maakt. Erdogan kondigde maatregelen aan tegen Frankrijk, die ‘stap na stap' zullen worden uitgevoerd.


Geschiedenis gaat nooit slapen. Erdogan mag best boos zijn, het staat intussen vast dat de Armeniërs bijna honderd jaar geleden het slachtoffer waren van een genocide. Dat is te danken aan historici zoals Taner Akcam, die met ‘De Armeense genocide. Een reconstructie' volgens de Nederlandse Turkije-expert Erik Jan Zürcher het standaardwerk schreef over wat er toen gebeurde.

Naar schatting 600.000 tot 800.000 Armeniërs kwamen om het leven tijdens deportaties in 1915 en 1916. Turkije erkent dat er enkele honderdduizenden omkwamen, maar verdedigt de stelling dat er een burgeroorlog woedde tussen de gemeenschappen in Oost-Anatolië en ontkent dat er sprake was van een groot plan om de Armeense bevolking uit te roeien. Maar op basis van (Duitse) rapporten en rechtbankverslagen (een Ottomaans tribunaal onderzocht na de oorlog de massamoorden) kwam Taner Akcam tot de conclusie dat ‘het centraal comité van de toenmalige Partij voor Eenheid en Vooruitgang welbewust van plan was om de Armeense bevolking uit te roeien'. Ook Zürcher stelt dat ‘een kerngroep binnen het comité de oosterse kwestie voor eens en voor altijd wilde “oplossen” door uitroeiing van de Armeniërs, en dat zij de deportaties gebruikte als rookgordijn voor deze politiek'.


Shoah

Tijdens het lange debat in deSenaat maandag was er niemand die de Armeense genocide in vraag stelde. In 2001 al erkende het Franse parlement dit. De voor- en tegenstanders van de wetdiscussieerden vooral (en opnieuw) hevig over een essentiële vraag: behoort het tot het takenpakket van een parlement om zich uit te spreken over de kwalificatie van historische feiten en die eventueel strafbaar te stellen? ‘Het parlement is rechtbank noch historicus', was een terugkerend argument van de tegenstanders.

Maar wat dan met de wet die negationisme van de shoah ook in Frankrijk strafbaar stelt? Een voorstander van de nieuwe wet zoals Roger Karoutchi, lid van de regeringspartij UMP, verdedigde de stelling dat er in geval van erkenning van twee genocides, ook een gelijke bestraffing moet zijn.

Maar precies daar ligt het verschil, stelden de tegenstanders. Lionel Tardy, net als Karoutchi lid van de UMP, wees er bij de stemming in de Assemblée in december al op dat de shoah als genocide erkend werd door het Neurenberg-tribunaal. Het Franse parlement keurde in 1980 een wet goed die racisme, antisemitisme en xenofobie strafbaar stelt. ‘Die wet is legitiem, omdat antisemitisme een groot probleem is in Frankrijk en omdat negationisme kan leiden tot echte ontsporingen', zei Tardy. De Armeense gemeenschap in Frankrijk, goed voor ongeveer 600.000 kiezers, is niet het doelwit van racisme.

En wat volgt er nog, vroegen de tegenstanders zich af? ‘De overlevenden of erfgenamen van andere tragedies in de 20ste eeuw kunnen ons voortaan misschien ook komen vragen om bij wet hun lijden officieel te erkennen', betoogde de socialist Jean-Pierre Sueur. ‘Moeten we dan wetten goedkeuren om die tragedies één na één te erkennen?'

En welke ruimte blijft er dan nog over voor historisch onderzoek? Niet alleen de ontkenning, maar ook het minimaliseren van de Armeense genocide is straks – president Nicolas Sarkozy moet de wet nog ondertekenen – strafbaar met 45.000 euro boete en een celstraf tot een jaar. Maar wat is dat precies, minimaliseren? ‘De tekst viseert niet alleen het ontkennen, maar ook het banaliseren van genocides, wat niets betekent. Met zulke wetten zullen we straks geen colloquium meer kunnen organiseren', is de kritiek van de Franse historicus Pierre Nora.

Turkije beschuldigde de Franse regering er direct van de vrijheid van meningsuiting in te perken. Al klinkt dat ongeloofwaardig van een land dat volgens de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch steeds vaker criticasters de mond snoert door hen richting gevangeniscel te sturen.


DS, 25-01-2012 (Bart Beirlant)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB