België: recordgroei en toch de rode lantaarn


Onze hoogste groei in acht jaar blijkt in werkelijkheid maar een mager beestje.


De Belgische economie groeide vorig jaar in het snelste tempo van de afgelopen zeven jaar: 1,7 procent. We moeten terug naar 2011 om een jaar te vinden waarin het nog beter ging. Dat is het goede nieuws. Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) was er zo blij mee, dat hij het prompt op Twitter zette.

Het slechte nieuws is dat de groei helemaal niet zo spectaculair is als je naar het buitenland kijkt. Integendeel eigenlijk. Zowel in de eurozone als de Europese Unie als geheel kwam de groei vorig jaar uit op 2,5 procent.

Zelfs in Frankrijk, jarenlang het achterblijvertje in de Europese klas, nam de economie vorig jaar sneller toe dan in ons land. De Fransen klokten af op 1,9 procent, ruim dubbel zo hard als het gemiddelde over de afgelopen tien jaar. Duitsland kwam uit op 2,2 procent. Spanje is met 3,1 procent helemaal onklopbaar.

Zelfs Groot-Brittannië, met een economie die zwaar geteisterd wordt door de Brexit, verslaat België. De Britten tekenden vorig jaar 1,8 procent groei op. Het zou wel eens kunnen dat België qua groei de Europese rodelantaarndrager aan het worden is. In het tweede en derde kwartaal van vorig jaar behoorde België al tot de zwakste groeiers in de eurozone, al presteerde Groot-Brittannië toen nog zwakker.


Er is een goede reden voor onze zwakkere groei

Dat België nu traag groeit, is in zekere zin logisch. Doordat de crisis bij ons minder hard heeft toegeslagen dan in andere landen, hebben we een historische groei-voorsprong opgebouwd ten opzichte van andere landen. De rest van Europa maakt nu een inhaalbeweging, terwijl in België de groei meer constant is. Onze economie is nu ruim 8 procent groter dan vóór de crisis, die van de eurozone als geheel zo’n 6 procent. Er is dus nog een voorsprong.

Maar door de trage groei is het verschil in snel tempo aan het wegsmelten. En als we eenmaal achterophinken, is het heel moeilijk om nog aan te klampen, zegt Geert Gielens, de hoofdeconoom van Belfius. ‘We hebben het tot nu toe niet slecht gedaan, maar onze buurlanden zijn aan het versnellen. En die versnelling kunnen we niet volgen’.


Onze enorme berg spaartegoeden speelt een rol

Voor België speelt ook mee dat het ECB-stimuleringsbeleid in ons land minder effect heeft gehad dan in andere landen. Dat komt door de enorme berg spaartegoeden, die door dat beleid niets meer opbrengt. Dat negatieve inkomsteneffect remde het positieve effect van de stimuleringsmaatregelen af (DS 4 augustus 2017). ‘Uit onderzoek is gebleken dat van alle Europese landen België het minst goed af is met dat beleid. Het effect is wel heilzaam, maar minder sterk dan in andere landen. Het groeiverschil tussen België en de rest is sterk gecorreleerd met de rente’, zegt Peter Vanden Houte, de hoofdeconoom van ING-België.


Maar het probleem is de arbeidsmarkt

Maar vooral de structuur van de Belgische economie is er de oorzaak van dat de groei achterblijft. De arbeidsmarkt werkt bijvoorbeeld remmend. ‘Bedrijven krijgen het nu moeilijk om voldoende personeel aan te werven. Maar tegelijk kampt ons land met een relatief forse werkloosheid. Je ziet dat Duitsland, met een lagere werkloosheid, een veel hoger groeicijfer neerzet’, zegt Vanden Houte. ‘Op dat vlak moet er nog veel gebeuren.’

In de buurlanden zijn vraag en aanbod van arbeid beter op elkaar afgestemd. ‘Onze arbeidsmarkt is niet soepel genoeg’, stelt de ING-econoom vast. ‘Je ziet bij Carrefour wat de gevolgen zijn als je de markt van de e-commerce mist. Dat heeft gedeeltelijk te maken met de strakke arbeidsorganisatie, met strenge regels over nachtwerk. Als er op dat vlak niets verandert, gaan we nog meer van dergelijke jobs verliezen. De moeizame afstemming van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt is een van de heikele punten van de Belgische economie. Je ziet het bijvoorbeeld ook aan de arbeidsparticipatie van de migranten, die tot de laagste van Europa behoort. Dat we niet sneller kunnen groeien, heeft onder meer daarmee te maken.’


Te weinig Belgen werken

Geert Gielens heeft onderzocht welke onderdelen van de groei in België precies achterblijven bij de andere landen. ‘Op een aantal onderdelen, zoals de investeringen door het bedrijfsleven, halen we hetzelfde niveau. Maar vooral wat betreft private consumptie en de overheidsconsumptie groeien we minder snel.’

Dat komt doordat er in landen als Nederland en Duitsland meer mensen aan het werk zijn dan bij ons. Meer dan driekwart van de mensen die kunnen werken, doen dat ook. In België is dat ruim twee derde. Als de economie aantrekt en de lonen omhooggaan, profiteert een groter deel van de bevolking daarvan. Dat zorgt voor een hefboomeffect dat wij missen.


En dan is er nog onze vervelende overheidsschuld

Ook de bestedingen van de overheid groeien traag, omdat we nog steeds met tekorten en een hoge overheidsschuld zitten. De overheid is nog altijd in bezuinigingsmodus, terwijl in Nederland en Duitsland regeringen begrotingsoverschotten te besteden hebben. Ze kunnen kiezen of die overschotten naar investeringen, belastingverlagingen of schuldafbouw gaan.

Conclusie:

‘Zolang de structurele problemen van de Belgische economie niet worden weggewerkt, zullen we niet snel de groeivoeten van Nederland of Duitsland halen’, concludeert Gielens. ‘De regering mag niet op haar lauweren gaan rusten. Er is nog veel werk te doen. De arbeidsmarkt moet versoepeld worden, de scholing moet beter en er moeten meer prikkels komen om niet-actieven naar de arbeidsmarkt te krijgen. En natuurlijk blijft de hoge staatsschuld voor lange tijd een structurele handicap.’


Laat ons eindigen met goed nieuws

Al is het ook niet allemaal kommer en kwel. Een constante groei is op zich te verkiezen boven een piek- en dalpatroon dat per saldo op hetzelfde uitkomt. ‘Als je aan een bedrijfsleider vraagt of hij liever in het eerste jaar tien procent groeit en in het tweede jaar vijf procent krimpt, ofwel in beide jaren 2,5 procent groei optekent, zal hij altijd voor dat laatste kiezen’, legt Gielens uit.

‘Voor die regelmaat valt iets te zeggen. Maar dat mag geen excuus zijn om dan maar niet verder te hervormen. Daarvoor zijn de problemen als vergrijzing en digitalisering te groot.’


DS, 30-01-2018 (Ruben Mooijman)