Hou op met die online profileringsdrang op de kap van andermans verdriet


Mensen condoleren online op zo’n manier dat je alleen maar kunt concluderen: ze willen zichzelf in de kijker zetten ten koste van de overledene, schrijft Tomas Vanheste.


“Nondedju.” “Damn!” “Klote man …” “Die zag ik niet komen”. “Miljaar!” Die bloemrijke taal zie ik de laatste tijd geregeld op de sociale media passeren onder berichten waarin mensen het heengaan van een geliefde melden. Een optimist ervaart het vast als bevrijdend dat het palet aan mogelijkheden om medeleven te betuigen is verruimd en dat mensen zich niet langer alleen van “innige deelneming” of “oprechte condoleances” bedienen. Maar deze zwartkijker vindt dat soort teksten ongepast en banaal.

Ik weet het wel, het is niet eenvoudig de juiste woorden te vinden en wellicht komen ze vaak uit het hart. Toch krijg ik de indruk dat die ronkende formuleringen dienen om de rollen om te draaien: in een oogwenk staat niet langer de overledene centraal, maar degene die zijn medeleven uitdrukt. Ze zijn niet te tellen, de foto’s waarop mensen in een innige omhelzing met de betreurde te zien zijn en de berichten waarin ze vertellen hoe ze samen tijdens doorwaakte nachten geniale plannen hebben gesmeed. Het lijkt wel een wedloop wie het dichtst bevriend was met de mens die het tijdelijke voor het eeuwige heeft verruild.

De dood wordt niet zelden voorafgegaan door een ongeneeslijke ziekte. Ook dat biedt gouden kansen op profilering. Ik kom op tegen kanker, heb 200 kilometer gestapt voor mijn beste vriend en 5.000 euro ingezameld! Alleen een zuurpruim is daar tegen, al denk ik dan weer dat weinig goede doelen al zo overvloedig bedeeld zijn als het kankeronderzoek.

Intussen plaatst de barmhartige samaritaan fraaie foto’s van zichzelf op hoge bergtoppen op de sociale media. Zo komt hij in het centrum van de aandacht te staan en verdwijnt de getroffene uit beeld. Maar die kan zich dan opnieuw naar de voorgrond wringen door dapper “de strijd met de ziekte aan te gaan” en hij krijgt applaus omdat hij “niet bij de pakken neer blijft zitten”. Vijftien jaar geleden beschreef de Amerikaanse journaliste Barbara Ehrenreich in haar boek Smile or die de negatieve reacties die ze kreeg toen ze, nadat ze de diagnose borstkanker had gekregen, een bericht postte met als kop “Boos”. Het was haar verboden neerslachtig en bang, laat staan bitter en boos te zijn. Met pessimistische praat, kreeg ze te horen, zuig je de energie uit jezelf en anderen. Sinds de publicatie van haar boek is er niets veranderd: duimpjes omhoog ontvang je voor goedgemutste berichten over je haaruitval en zoete verhalen over hoe je sinds je diagnose elke dag geniet van de kleine dingen des levens.

Eigenlijk passen de krachttermen bij overlijdensberichten naadloos bij dat opgelegde positivisme. Vloeken lucht op, waarna je monter weer verder kunt. De aandacht voor de dode van dienst heeft de vorm van een steekvlam. Als die is uitgedoofd, verdwijnt de gestorvene in sneltempo in de vergeetput. De dood verandert van een ernstige gebeurtenis die aanleiding geeft tot diepe rouw, in een vluchtige kans op profilering, waarna je vrolijk verder surft naar nieuwe mogelijkheden om jezelf in de kijker te spelen.

Tomas Vanheste is journalist en Nederbelg


BlogDS, 23-05-2024