Goedgelovigheid is ongezond


Elke week is er wel een nieuw onderzoek dat bewijst dat rabarber of aspartaam, vette vis of linksdraaiende peultjes goed of slecht zijn voor de gezondheid. De kritische eter herkent die verhalen als voorbarige conclusies uit beperkt onderzoek. Maar er zijn voedselverhalen die mythische proporties hebben aangenomen. Vier fabels die bij het restafval mogen.


Van veel suiker krijg je ADHD

Suiker is een snelle energiebron. Geef een kind veel suiker en het heeft energie te veel. Het maakt kinderen nerveus en hyperactief. Het overaanbod van snoep en frisdrank zorgt voor de vermeende ADHD-epidemie.

De werkelijkheid is genuanceerder. De meeste betrouwbare onderzoeken vinden dat suikereffect niet terug. In een dozijn geblindeerde studies waarbij niemand wist hoeveel suiker welke groep kinderen kreeg, bleek de suiker het gedrag niet te beïnvloeden. Ook niet bij kinderen met ADHD, ook niet bij kinderen van wie de ouders dachten dat ze overgevoelig waren voor suiker. Uit enkele studies bleek zelfs dat het fenomeen zich vooral afspeelt in de hersenen van de ouders. Een groep kinderen kreeg een grote dosis suikerhoudende snoep, de andere groep kreeg identieke snoep zonder suiker. De ouders kregen dat zo verteld. In werkelijkheid kregen alle kinderen nepsuiker. De ouders die dachten dat hun kinderen een overdosis suiker hadden gekregen, scoorden het gedrag van hun kinderen overwegend als hyperactief. Het gedacht is dus alles.


We moeten twee liter water per dag drinken

Negentig procent van de mensen aan wie de BBC vroeg of je elke dag twee liter water moet drinken, antwoordde positief. Ondertussen hebben we het idee dat we niet genoeg drinken. Acht grote glazen water per dag is goed voor u, zo doet al jaren de ronde. Al dat water houdt ons gezond, voorkomt uitdroging, verjongt de huid, doet het haar glanzen en ontgift ons lichaam.

Die twee liter is een fabeltje. En we weten waar het vandaan komt. Het Amerikaanse Bureau voor Voeding bracht in 1945 een rapport uit waarin stond dat het lichaam ongeveer één milliliter water nodig heeft om elke verbruikte calorie te kunnen verwerken. Gemiddeld krijgt elke mens per dag 2000 calorieën binnen, zodat daar dus twee liter water bij moet. Het rapport vermeldt verder weliswaar dat het leeuwendeel van het nodige water te vinden is in het voedsel dat we tot ons nemen. Dat laatste is in de fabelversie echter verdwenen.

Er is daarentegen van alles bijgekomen, gebaseerd op fantasierijke pseudowetenschap. Water ontgift ons niet. Bij mensen die veel water drinken vindt men geen (veronderstelde) giftige stoffen in de urine. Ook geen onschuldige stoffen trouwens. Wie veel drinkt produceert alleen lichtgekleurde, verdunde urine. Ook het effect op de huid is een verzinsel. Het water dat je drinkt komt niet in de huidcellen terecht. Het is niet mogelijk huidcellen van water te voorzien.

Ondertussen heeft ons lichaam een uitstekend permanent systeem dat ons signaleert wanneer we moeten drinken: dan voelen we ons dorstig. Alleen wie veel zweet, of vocht verliest door braken of diarree, moet meer drinken. Ook mensen met diabetes of nierziekten moeten naar het advies van hun dokter luisteren als het op water drinken aankomt. Verder drink je ook rustig verder koffie of thee, die werken helemaal niet zo waterafdrijvend als men wel eens vertelt. Zelfs twee glazen alcohol kunnen geen kwaad. Heel veel water drinken kan dat wel. Watervergiftiging leidt tot onregelmatige hartslag, trillende oogleden en dronkenmansgedrag. Vertrouw je lichaam, drink als je dorst hebt.

Een verwante mythe vertelt dat je een glas water moet drinken voor de maaltijd om het hongergevoel te onderdrukken. Onderzoek heeft uitgewezen dat het drinken van een glas water voor de maaltijd geen effect heeft op de snelheid waarmee het hongergevoel terugkomt, maar wel dat water door de groente gemixt langer een verzadigd gevoel geeft. Met andere woorden: eet meer soep.


Detoxkuren helpen je ontgiften

We leven in een vervuilde wereld. We eten vieze chemische dingen, hebben te veel stress, ademen ongezonde lucht in, zodat ons lichaam overbelast wordt met ongezonde stoffen. Het is goed om ons lichaam op tijd en stond van al die afval te ontdoen. Dat is de (pseudo)theorie.

Er wordt goed geld verdiend met detoxkuren allerhande. Detoxiceer jezelf en reinig je lichaam en geest, is de boodschap. Je kan terecht bij ontgiftingsklinieken. Anderen volgen een detoxdieet (meestal een vorm van vasten, gespoeld met veel wortelsap), maar je kan ook een beroep doen op gespecialiseerde shampoos, zalfjes, voetbaden, darmspoelingen, chelatietherapie, homeopathie en kruidenbehandelingen.

Naast hoge scores bij Scrabble, halen deze middelen niets uit – sommige, zoals klysma’s, kunnen ronduit gevaarlijk zijn. Het lichaam heeft een uitstekend ontgiftingsapparaat ter beschikking: lever en nieren zorgen voor de continue verwerking van alle (afval)stoffen waar het lichaam vanaf wil. Ze verdwijnen allemaal in het toilet. (Sommige worden in kleine concentraties opgeslagen in het lichaamsvet, waar ze geen kwaad kunnen, tenzij je heftig begint te diëten, waardoor ze in één keer in grote hoeveelheden in de bloedbaan vrijkomen.)

Op het moment dat we een kater hebben, voelen we dat de lever het even niet aankan. Dat wijst trouwens op het belang van de lever. Ontzie hem, want je hebt hem een heel leven lang nodig. Prijs je ook gelukkig, want hij kan zichzelf herstellen. Uit alle studies blijkt dat we te veel alcohol consumeren, ook als we geen alcoholverslaafde zijn. Las daarom twee of drie alcoholvrije dagen per week in, laat je ontgiftingsmachine op adem komen. Bij een vergelijkende proef tussen twee groepen jonge vrouwen die van een festivalweide waren geplukt, werd de ene door een detoxkuur geloodst en de andere niet. Na afloop werd de functie van lever en nieren gemeten. Er was geen verschil tussen de detoxers en de anderen.


Antioxidantia bestrijdenvrije radicalen

We worden belaagd door ‘vrije radicalen’, hoogreactieve chemische stoffen die ontstaan als bijproduct van de spijsvertering of als ultraviolette zonnestralen onze huidcellen bombarderen. De vrije radicalen zouden verantwoordelijk zijn voor celschade door oxidatie: een heftige reactie met zuurstof, een soort van cellulaire roest. Op lange termijn beschadigt dat onze cellen en zou dat een rol spelen in de veroudering: hersencellen sterven af, kankercellen steken de kop op, de huid verrimpelt. Gelukkig zijn er antioxidantia, stoffen die de vrije radicalen onschadelijk maken. Dat zijn vooral een aantal vitamines. Sommigen, onder wie Nobelprijswinnaar Linus Pauling, begonnen megadosissen vitamines te slikken. Anderen begonnen vooral veel groenten te eten. Er ontsprong een hele nieuwe industrie van antioxidantia.

Ondertussen zijn we jaren verder en beginnen de resultaten van degelijke studies naar de rol van deze cellulaire antiroest binnen te lopen. Antioxidantia blijken wel wat te doen in de proefbuis, maar halen weinig of niets uit in een levend lichaam.

Integendeel, sommige studies lijken erop te wijzen dat ze zelfs schadelijk kunnen zijn. Een overzicht van 70 studies in meer dan 230.000 mensen toonde aan dat de antioxidatieve supplementen niet hielpen, en zelfs dat te veel bètacaroteen en vitamine A de mortaliteit deden stijgen.

Het is nog niet duidelijk waarom en hoe, maar de hypothese luidt dat niet alle vrije radicalen slecht zijn en dat een gezonde dosis ervan onze afweer op peil houdt. Wat dan weer sommige onderzoekers doet speculeren dat groenten niet gezond zijn omdat ze antioxidantia bevatten, maar omdat ze mild giftig zijn (om insecten en konijnen af te schrikken) en dat die kleine dagelijkse dosissen onze beschermingsmechanismen alert houden.

Ondertussen blijft de boodschap: je lichaam is een ingewikkeld ding, waar we het fijne nog niet van weten. Hoe meer we er over leren, hoe ingewikkelder het blijkt te zijn. Simpele waarheden over onze gezondheid zijn meestal fout. Fabels zoals over suiker en water laten zien dat vooral goedgelovigheid schadelijk is voor de gezondheid.


DS, 02-09-2013 (Geerdt Magiels)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB