,,Mobiliseren voor onderwijs''


BRUSSEL - Het lijkt wel een offer they can't refuse. De Vlaamse minister van Werk wil de federale regering budgettair bijspringen. In ruil wil Frank Vandenbroucke (SP.A) meer inspraak in het eindeloopbaandebat. ,,We moeten niet wachten op bijkomende bevoegdheden. Zeker op het vlak van werkgelegenheid zouden die welkom zijn. Maar het is niet geloofwaardig om nieuwe bevoegdheden te vragen en ondertussen stil te zitten.''


OP het einde van het schooljaar kijkt ook de Vlaamse minister van Onderwijs en Werk, Frank Vandenbroucke, even achterom. ,,Ik ben er meer dan ooit van overtuigd dat de politiek moet wegblijven van grote spectaculaire verklaringen. We moeten eerst onder de waterlijn werken vooraleer we met allerlei grote ideeën terug boven water komen'', verontschuldigt hij zich. De regering-Leterme is nog geen jaar aan de slag. De minister spreekt daarom graag van ingeleide ,,werven'' waarvan het werk nog moet worden opgeleverd.

,,Ik ben alvast opgetogen over de brede parlementaire steun voor de aanpassing van het gelijke-onderwijskansendecreet. Dat decreet is een belangrijke mijlpaal. Toch was het onvolkomen. Het steunde te veel op de individuele onderwijsconsument die zijn rechten kan opeisen. Maar doet het decreet echt iets voor de zwakke onderwijsvrager? Helpt het scholen die voor de zwakke klant echt iets wil doen? Geeft het de kans om die zwakkeren voorrang te geven? Ik vrees van niet. Voor mij is het hoopgevend dat de aanpassing van een decreet dat toch erg gevoelig ligt, door zo'n brede meerderheid in het parlement wordt gesteund.''


- Samen met de financiering van het leerplichtonderwijs wordt dat een speerpunt?

Inderdaad. Die financiering van het leerplichtonderwijs wordt een belangrijke kluif. Hoe leggen we de lat gelijk over alle netten en houden we tegelijkertijd rekening met de afkomst van de leerlingen die er school lopen? Je weet dat de ene leerling sociaal verder af staat van een bepaalde school dan de andere. Maar hoe ga je dat objectief meten? Tegelijkertijd moeten we de school meer werkingsmiddelen geven.


- Een dure operatie.

Absoluut. Ik huiver een beetje om daarover een cijfer bekend te maken, ik wil me er ook niet op vast rijden. Nu al staat vast dat de financiering van het leerplichtonderwijs voor het grootste deel de bijkomende beleidsruimte voor onderwijs tegen het einde van de regeerperiode zal opsouperen.Neem het secundair onderwijs. In richtingen met veel kansarme leerlingen durven de facturen erg hoog op te lopen. Dat beïnvloedt de studiekeuze. Een richting als kantoor of handel is veel goedkoper dan bepaalde technische richtingen die misschien beter geschikt zijn en meer toekomst bieden. Ik weet wel dat men mij verwijt te veel oog te hebben voor het technische of het beroepsonderwijs. Maar ik moet prioriteiten stellen. We mogen geen talenten laten verloren gaan.


- Veel marge is er niet. De discussies over een meerjarenbegroting verlopen moeizaam.

Daarom moeten we ook keuzes maken. Politiek is dat de opdracht. Ik ga ervan uit dat ik de Vlaamse regering ervan kan overtuigen om het grootste deel van de beleidsmarge aan onderwijs te besteden. Ik wil mobiliseren voor onderwijs. In een dubbele betekenis.

Gezien de maatschappelijke uitdagingen is onderwijs cruciaal. Wie moet bijdragen tot de kennissamenleving? Het onderwijs. Wie moet ervoor zorgen dat de talenten bij allochtonen kunnen openbloeien? Het onderwijs. Onze samenleving moet opnieuw mobiliseren voor het onderwijs. Er moet een nieuwe democratiseringsgolf komen.

Scholen kunnen dat niet alleen. Er moet daarom een coalitie komen met het bedrijfsleven, met de sportsector, met het socio-cultureel werk, met de gemeenten... Ik wil organisaties en netwerken in de scholen. We praten al jaren over de ,,brede school''. Ik wil daar werk van maken.


- Hoe gaat u uw partners overtuigen?

De Vlaamse regering moet een investeringsregering zijn. Onze opdracht is te investeren in economische ontwikkeling, in duurzame ontwikkeling, in mobiliteit, in infrastructuur, maar ook in mensen.

Neem het eindeloopbaandebat. We hebben projecten lopen zoals het herplaatsingfonds (het betalen van outplacement voor oudere werknemers, red.) of de weerwerkpremie (het goedkoper maken van oudere arbeiders, red.) . We moeten die versnellen. Dat is geen investering in de boekhoudkundige betekenis van het woord. Het gaat wel om een investering in menselijk talent en in de modernisering van de arbeidsmarkt.

In dat soort van projecten moet de Vlaamse regering excelleren. Het verplicht haar tot erg zuinig bestuur op andere vlakken. Elke euro moeten we twee keer omkeren vooraleer we hem uitgeven.

De VLD wil juist geld teruggeven aan de mensen om via de consumptie de economie aan te zwengelen. Als je het verstandig aanpakt, is het niet onmogelijk om die twee te combineren. Er is geen reden tot nervositeit. De lastenverlaging is afgesproken in het regeerakkoord en we zullen die ook uitvoeren. De vraag is alleen hoe we dat in de meerjarenbegroting passen. Die moeten we nu snel afronden. Want de discussies zorgen voor nervositeit.

We doorkruisen een periode met sterke veranderingen: de Europese uitbereiding, de globalisering, de vergrijzing, de kenniseconomie enzovoort. Ofwel positioneert de Vlaamse samenleving zich sterk door te investeren, ofwel gaat ze een aantal treinen missen. Daarbij past ook enige zelfkritiek. Een studie wees onlangs uit dat de regeringen de jongste jaren uitblonken in een keynesiaans beleid waarbij de consumptie werd aangemoedigd. Maar de investeringen hinkten achterop.


- Onze kosten liggen te hoog.

We moeten erg opletten met onze lasten op arbeid. We zijn te duur. Ook in Europees verband. Als de federale regering erin zou slagen de lasten verder te verlagen, bijvoorbeeld op ploegenarbeid, dan is dat zeer welkom. Maar het kan niet onze roeping worden om Polen of China achterna te lopen. We moeten onze welvaart op peil houden door onze troeven zo goed mogelijk uit te spelen. Onderwijs is zo'n troef.

Het is het recht van de liberalen om zich louter te fixeren op de lasten en de kosten. Maar wat is onze infrastructuur op het vlak van kennis, mobiliteit enzovoort. Soms hebben we troeven, soms lopen we gevaar. Op een aantal punten kreunen we ook onder de remmende voorsprong. Neem mobiliteit. We zijn zo mobiel dat we ons vast rijden. Investeren in openbaar vervoer en doorstroming is daarom een economische en ecologische uitdaging. Dat hoor ik niet bij de liberalen. Maar we kunnen elkaar aanvullen.


- Investeren op een ogenblik dat de vergrijzing zich aandient als grootste uitdaging, het lijkt niet eenvoudig.

De essentiële sleutels liggen hier bij de federale regering. (grijnst) Sta me toe om hun werkzaamheden niet te doubleren. Op dit ogenblik heeft ze alvast de agenda opengelegd op het vlak van begroting en eindeloopbaan. Dat zijn de sleutels om het probleem aan te pakken.

In dat verband heb ik de regering wel een aanbod gedaan. Dit jaar moet de Vlaamse regering afgerond een overschot hebben van 225 miljoen euro. Wij zijn bereid om alles wat dat overschot overstijgt, niet uit te geven. Zo kan de federale regering haar begrotingsdoelstelling makkelijker halen. In ruil daarvoor willen we het geld vanaf 2006 wel bijkomend investeren op het vlak van de eindeloopbaan. De federale regering moet dan iets meer besparen, maar ze heeft een jaar extra de tijd om maatregelen te vinden.

We moeten ons beleid op elkaar afstemmen. Makkelijk zal dat niet zijn. Maar ik heb het gevoel dat de federale regering wil luisteren. Dat is een opportuniteit. Eigenlijk getuigt mijn voorstel gewoon van gezond verstand. Het is een win-winsituatie. We moeten niet wachten op bijkomende bevoegdheden. Zeker op het vlak van werkgelegenheid zouden die erg welkom zijn. Maar het is niet geloofwaardig om steeds nieuwe bevoegdheden te vragen en ondertussen stil te zitten.


- Of zich blind te staren op wat de Waalse regering al of niet doet.

Zeker. Dat kan inderdaad een hinderpaal zijn. Maar we mogen ons daar niet door laten obsederen. Zoiets werkt verlammend. Mijn voorstel is breeddenkend. We moeten nu niet de kruidenier uithangen. Ik ben ook voor terugverdieneffecten, dat motiveert en responsabiliseert. Maar daarop zitten te wachten en ondertussen niets doen is wat kort en enggeestig. Iedereen moet leren voor eigen deur te vegen. Dat is ook niet van enig eigen belang ontbloot. Het zwaartepunt van de vergrijzing bevindt zich in Vlaanderen.


- Anderhalf jaar geleden schreef u een open brief om de uitdagingen op scherp te zetten. Is er niet veel tijd verloren gegaan?

De discussienota van de regering over de eindeloopbaan heeft alvast de verdienste zeer breed te zijn. Het maakt het gesprek met de vakbonden mogelijk. Dat zij dat niet zouden doen, hun eerste reacties wijzen in die richting, is zonder meer zorgwekkend. Ik leef echter op hoop.

Aan het begin van dit politieke jaar trok ik aan de alarmbel. Het was vijf voor twaalf. We moeten naar structurele maatregelen. Of die er nu net voor of net na de vakantie komen, speelt geen rol. Maar na de vakantie is het vijf na twaalf.


- Binnen de vakbonden, maar ook binnen uw partij klinkt wel eens kritiek. U bent wat zwartgallig.

Dat vind ik niet. Je kunt mensen pas geruststellen als je op hetzelfde moment maatregelen neemt die het toelaten om op uw gemak te zijn. Ik ben inderdaad bezorgd. Met ons bestel riskeer je op een gegeven ogenblik ongemerkt in de glijbaan naar beneden te zitten. Dat je zoiets niet meteen opmerkt, betekent een groot risico. Soms zie je niet noodzakelijk dat je aan socio-economische slagkracht inboet. Het kan zijn dat de overheidsinkomsten nog stijgen, dat de werkgelegenheid in de collectieve sector toeneemt, kortom, dat je de indruk hebt dat het economische vliegwiel blijft draaien terwijl je aftakelt.


- Zoals nu het geval is. Volgens paars nemen de inkomsten nog steeds toe.

Het kan allemaal een illusie zijn. Daarom moeten we op dit moment ook zo hard opletten. Uiteindelijk kun je zo hard naar beneden suizen dat je niet meer in staat bent om de juiste trein te nemen. Als de investeringen in de arbeidsmarkt opdrogen, klapt uiteindelijk heel ons socialezekerheidssysteem in elkaar.

Ik ben geen doemdenker. Iemand die in België voor iets waarschuwt, wordt veel te gemakkelijk voor doemdenker versleten. We moeten onze ogen openhouden.


- Geen makkelijke opdracht met een federale premier die alles erg rooskleurig ziet. Ook de Franstaligen zijn niet meteen uw bondgenoot.

Wat dat laatste betreft, denk ik dat de tijden veranderen. Voor het eerst hoor ik in Wallonië heel andere en hoopgevende geluiden.

Ik moet de federale regering de les niet lezen. We hebben allemaal behoefte aan een zeker perspectief. Mensen vonden het vreemd dat ik verleden week met tegenstrijdig begrotingsnieuws uitpakte. Op middellange termijn hebben we geen overschot, maar op korte termijn kennen we een aantal meevallers (de veroordeling van Aquafin en de Vlaamse regering was nog niet bekend, red.) . Mijn boodschap was heel bewust. Als we de meevallers niet willen gebruiken om wat putten te dempen, moeten we ons richten op essentiële kwesties. Ik verkies de taakspanning boven gemakkelijkheidsoplossingen. Zelfs al creëert dit ook een echte politieke spanning. Ik wilde de regering dwingen om zich over de essentie uit te spreken.


- Het lijkt toch een les voor de federale regering.

Het zou onheus zijn van mijn kant om goed- en of kwaadbedoelde commentaren te geven. Door allerlei omstandigheden zijn we door een heel slechte periode gegaan. Het B-H-V-debacle heeft het wantrouwen flink aangescherpt. Mensen in de federale en in de Vlaamse regeringen hebben vervolgens de wijsheid gehad om dit om te zetten in een positieve energie. Hierdoor konden we enkele aanslepende disputen oplossen. Daarom moeten we opdrachten formuleren die we samen kunnen oplossen, zelfs wanneer de asymmetrische regeringen voor een aartsmoeilijke constellatie zorgen.


- Over twee jaar, de Vlaamse regering zit dan op topsnelheid, zijn er nieuwe federale verkiezingen en een communautaire onderhandelingsronde.

Reden te meer om nu geen tijd te verliezen. Het gaat inderdaad snel. En we hebben vooral nood aan een socio-economische staatshervorming met de doelmatigheid van het bestuur als speerpunt.

Ik geloof niet in een benadering waarbij we het geld maar in Wallonië hoeven te halen. De optie is onmogelijk, je moet immers met twee zijn om te dansen. Maar bovenal is het een illusie te denken dat er in Wallonië bergen geld te halen vallen. Integendeel, zo'n staatshervorming zorgt niet alleen voor hefbomen, maar ook voor uitgaven. Regio's verantwoordelijk maken voor de activering van het werkloosheidsbudget betekent niet dat er plotseling geld vrijkomt. Je besteedt het anders.

We moeten in elk geval gastvrij blijven. Ik wil geen xenofobe staatshervorming. Zelfvertrouwen is op zijn plaats. Niet dat van de rover die de vruchten elders wil halen, wel dat van de tuinman die ervan overtuigd is dat hij ze zelf kan kweken.


- Geen gemakkelijke boodschap in een klimaat van verrechtsing.

Ik vind niet dat Vlamingen rechtse mensen zijn. Wel hebben we een politieke constellatie die extreem-rechts alle groeikansen biedt omdat er een externe vijand voor het grijpen ligt als de patstellingen niet worden doorbroken. Daarom zijn heldere afspraken maken rond solidariteit noodzakelijk. Daarom moeten we ook een systeem zoeken dat het goede stimuleert in plaats van het kwade. Meer autonomie met solidariteit, het is de enige oplossing. Om de zoveel jaar hebben we op dat punt een catharsis nodig.

Vlaanderen moet af van een aantal mantra's. De defederalisering van werk en werkloosheid ligt veel meer voor de hand dan bijvoorbeeld kinderbijslag en gezondheidszorg. Werk is territoriaal en is daardoor makkelijk te decentraliseren. Gezondheidszorg is een combinatie van een persoonlijk recht en een plaats (het ziekenhuisaanbod). Reken daar de Vlaams aanwezigheid in de Brusselse regio bij en je weet dat je een buitengewoon ingewikkelde kwestie moet oplossen.


- Werkt zo'n tripartite?

Wat personen betreft zeker. Het blijft een verstandshuwelijk, maar een met veel liefde.

Het zou gezond zijn om meer keuzemogelijkheden te hebben. Maar we moeten ons geen illusies maken. Dit zal niet voor morgen zijn. Daarom moeten we in Vlaanderen werken aan een brede consensus waarbinnen die tripartite kan functioneren. Alle, partijen hebben nood aan profiel. Maar we hebben ook nood aan consensus.


02/07/2005 Bart Brinckman en Guy Tegenbos

©Copyright De Standaard

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB