Trumpisme verovert de wereld


Donald Trump heeft het nooit ontbroken aan zelfvertrouwen. Voor een bullebak of bullshitter is dat een onmisbare kwaliteit. Negeer feiten, negeer argumenten en houdt stug vol dat jij en alleen jij weet wat er moet gebeuren. Het was en is de sleutel tot zijn succes.


Maar zelfs voor een persoon zo onwrikbaar vol van zichzelf toont Trump zich de afgelopen weken zelfverzekerder dan ooit. En geef hem eens ongelijk. De economie draait als een tierelier zonder dat hij er iets voor hoefde te doen. Hij krijgt een tweede mogelijkheid om een rechter in het Supreme Court te benoemen en zo voor decennia de richting van het hoogste gerechtshof te bepalen. Als afscheidscadeautje gaf de vertrekkende rechter hem zijn anti-moslimban, het negeren van gelegaliseerde verkiezingsfraude en het financieel de nek omdraaien van de vakbonden. De wereld reageert bezorgd op Trumps handelsoorlog zonder werkelijk te weten wat te doen. Zijn populariteit is stabiel en Trump-kiezers denken dat de president weet wat hij doet, terwijl Democraten hulpeloos toezien.

Trump kijkt om zich heen en ziet dat autoritaire leiders, zijn favoriete soort, aan gezag winnen. In Turkije, Polen, Hongarije en de Filipijnen domineren ze, in Rusland maakt Trumps vriend Poetin goede sier met het wereldkampioenschap voetbal – niets met politiek te maken natuurlijk. Als Trump China niet uitdaagt met importheffingen, bewondert hij Xi en is hij jaloers op diens vrijheid van handelen.


Favoriete boksballen

De EU en de Navo, favoriete boksballen van de Amerikaanse president, draaien zich in allerlei bochten onder de openlijke aanvallen van hun bondgenoot. De Amerikaanse president neemt schaamteloos Angela Merkel onder vuur en strooit leugens rond die door zijn even ongeïnformeerde achterban als waarheid worden geaccepteerd.

Een goede indicatie van Trumps gegroeide zelfvertrouwen was de persconferentie die hij gaf na zijn ontmoeting met Kim. Die was minder opmerkelijk door zijn verslag van de magere resultaten dan door de manier waarop Trump een uur lang uitstraalde dat hij en alleen hij weet wat hij doet. Het was een bravourestukje, van zijn advies om Trump*hotels te bouwen aan de Noord-Koreaanse stranden tot en met de erkenning dat hij misschien over zes maanden zou moeten toegeven dat hij het bij het verkeerde eind had gehad. ‘Ik weet niet of ik dat ooit zou doen, maar ik zou wel een of ander soort van excuus vinden’, verzekerde Trump. En wie zou eraan twijfelen?

Ondertussen heeft hij een crisis gemaakt van immigratie, terwijl de aantallen daartoe geen aanleiding geven. Zijn wrede scheiden van gezinnen werd bekritiseerd, maar de wijziging van dat beleid kostte hem niets en Trump voelde dat feilloos aan. Het punt was gemaakt, de achterban kon zich bediend voelen. In Europa ziet hij eenzelfde soort crisis opvlammen, ook hier zonder dat de aantallen daar aanleiding toe geven. Populisten zijn gebaat bij een permanent crisisgevoel.

Natuurlijk ontging het hem niet dat veel Europeanen, hoog in de boom over universele waarden en kritisch over Trump, het stiekem wel mooi vonden dat de Italiaanse regering weigerde nieuwe migranten aan land te laten gaan. Eindelijk iemand die wat deed! De volgende stap in het proces van normalisering van dit soort beleid was dat de EU besloot om een muur om Europa te zetten. Er is geen acute vluchtelingencrisis, zegt iedereen, maar gepraat erover domineert de politiek.

Trumpisme verovert de wereld. Something’s going on, zou de Amerikaanse president zelf zeggen. Oppervlakkig gezien zal de president die de Navo-landen deze week ontmoeten, in weinig verschillen van de man die hen vorig jaar zenuwachtig maakte. Toen weigerde Trump over artikel 5 te praten, klaagde hij over het dure gebouw en de ‘lidmaatschapsgelden’ die de bondgenoten schuldig waren. Toen kwam hij in Brussel na een stop in Polen, om de boodschap te onderstrepen dat hij in de naar het autoritaire neigende regeringen in het oosten van Europa zijn echte bondgenoten ziet.

De vijandigheid en de onbedwingbare neiging om te schofferen werden toen met de mantel der liefde bedekt. De Amerikaanse minister van Defensie, Jim Mattis, en anderen probeerden de plooien glad te strijken en iedereen hoopte dat het over zou gaan. Whistling in the dark, heet dat in goed Amerikaans.

Bij deze Navo-top doen de bondgenoten er goed aan zich bewust te zijn van Trumps zelfvertrouwen en toenemend geloof in intuïtief beleid. Deze man trekt zich niets aan van zijn chefstaf John Kelly, terwijl de door Europa omarmde minister Mattis steeds meer geïsoleerd raakt. Inmiddels heeft Trump met Mike Pompeo een minister van Buitenlandse Zaken bij wie hij zich comfortabel voelt en met John Bolton een veiligheidsadviseur die zijn neiging om te schofferen, deelt. Beide heren vormen een applauscollege voor Trumps economische oorlog tegen Iran, waarin Europa gedwongen wordt mee te spelen.


Slappe bondgenoten

Dit keer maakt Trump zijn punt over zijn ware bondgenoten niet vóór de Navo-top, maar erna. Vanuit Brussel gaat Trump naar Helsinki voor een lovefest met de enige Europeaan voor wie hij respect heeft, Vladimir Poetin. Ongetwijfeld zal Trump daar op zijn bekende wijze een lofzang houden over de kwaliteiten van de Russische leider. Op zijn beurt zal Poetin Trump stroop aan de baard smeren, onderwijl de vruchten plukkend van zijn langetermijnbeleid om het Westen uit elkaar te spelen en Amerika te ondermijnen.

Het zou niemand moeten verbazen als de ontmoeting met Poetin een stuk plezieriger en succesvoller zal ogen dan de Navo-top. Poetin zal er alles aan doen en Trump voelt zich meer op zijn gemak met de Russische leider dan met die slappe bondgenoten. Orban, Erdogan en de nieuwe russofiele Italiaanse regering zullen iets gelijkluidends laten horen over hun nieuwe vriend in Rusland.

Het enige positieve dat je erover kunt zeggen is dat de 28 andere *Navo-partners, of in elk geval een aantal van hen, met de neus gedrukt worden op de noodzaak om serieus te denken over de waarde van het bondgenootschap. De Navo overleefde de Koude Oorlog, maar kon wel eens slachtoffer worden van het uitdijende trumpisme.


DS, 11-07-2018 (Frans Verhagen)