Oekraïense radiomakers houden Free Europe zolang mogelijk in de lucht.


De Oekraïense afdeling van Radio Free Europe spreekt voor de uitzendingen het spaargeld aan nu Trump de financiering heeft gestopt. De toekomst is onzeker: de radiomakers hopen dat de EU hen redt. ‘Mijn schoonvader luisterde tijdens de Sovjet-tijd al stiekem naar onze zender.’


“Het gebeurde met één mailtje. Weg financiering. We werden voor 100 procent betaald met Amerikaans geld. Maar Poetin zal zo f-ing blij zijn.” Valeria Jegoshyna werkt als onderzoeksjournalist voor Radio Svoboda, de Oekraïense onderafdeling van Radio Free Europe/Radio Liberty.

Ze kreeg het slechte nieuws op 15 maart terwijl ze net onderweg was naar haar schietclub, een hobby die ze na de Russische invasie van 2022 serieus is gaan nemen. “Ik was verbijsterd, al voelden we de bui al hangen. Met dat nieuws in mijn hoofd ben ik toch doorgereden naar de schietclub, om mijn hoofd leeg te maken.”

Jegoshyna laat de redactieruimte zien. Het kantoor heeft een mooi uitzicht over de Oekraïense hoofdstad Kyiv, iets wat de redactie ook kwetsbaar maakt in tijden van drones en raketten. Dus blijft de plek verder anoniem. “Ik denk zeker dat deze locatie een doelwit zou kunnen zijn voor de Russen”, zegt ze.


Naar de rechter

Maar het eerste wat verder opvalt: er wordt nog steeds gewerkt. “We draaien nu verder op spaargeld. En vanuit het Europese hoofdkwartier in Praag wordt gekeken of er andere financiering kan worden gevonden, bijvoorbeeld in de EU.”

Overigens is niet alleen Radio Svoboda in de problemen gekomen, wereldwijd bedient Radio Free Europe/Radio Liberty nog ruim twintig andere landen. De organisatie is in de Verenigde Staten naar de rechter gestapt. De financiering die al goedgekeurd is door het Congres zou niet zomaar gestopt mogen worden, is het argument. In afwachting van de zaak is op last van de rechter alsnog een deel van het geld vrijgegeven.

“Het mooie is dat we ook belangrijk zijn voor Oekraïners in de tijdelijk bezette gebieden”, zegt Jegoshyna. Dat gaat zowel via het ouderwetse medium radio als via TikTok. Collega Vladislava Savkova van de Donbas Realities-redactie laat commentaar zien onder een wekelijkse TikTokvideo die ze maakt, gericht op dit bezette deel van Oekraïne. “We worden goed bekeken, met veel interactie.”


Oorlogsmisdaden

In heel Oekraïne bereikt Radio Svoboda (‘vrijheid’) zo’n 25 procent van de volwassenen. De zender is vooral gericht op onderzoeksjournalistiek.

“We sparen niemand”, zegt Jegoshyna. “We kijken ook naar onze eigen regering. Dat is lastig, want in oorlogstijd is veel informatie niet toegankelijk, dus moet je creatief zijn.” Maar ze richt zich vooral op het onderzoeken van oorlogsmisdaden en hoe Rusland sancties probeert te omzeilen.

Het werk is zeker niet zonder gevaar. Haar collega Vladyslav Jesypenko is een paar jaar geleden op de Krim opgepakt. Hij werkte voor Crimea Realities en zit nog steeds gevangen.

En Jegoshyna zelf heeft ook de Russen achter zich aangekregen. Ze zit, samen met twee collega’s, achter de onthulling dat Rusland Oekraïense tieners inzet om sabotage te plegen op Oekraïens legermaterieel verspreid over het land.


Persoonlijk drama

“Jongens van dertien tot zeventien jaar oud werden benaderd via sociale media, kregen geld en staken legerauto’s in brand. De Russen wilden doen alsof er een soort volksopstand woedde tegen de Oekraïense overheid. Wij brachten dat nieuws en hebben een paar van die jongens opgespoord en geïnterviewd. Als wraak hebben de Russen toen zo’n tweeduizend e-mails verstuurd naar Oekraïense media, overheid, scholen en hotels met bommeldingen erin. Met daarbij specifiek mijn naam en die van twee collega’s genoemd en dat wij de uiteindelijke schuld droegen voor die bommen.”

En nu staat dus het voortbestaan van het hele mediabedrijf op het spel. Een persoonlijk drama voor de tientallen medewerkers. “Velen verdienen hier het gezinsinkomen. Bij ons thuis is de financiële situatie ook onzeker, mijn man vecht aan het front.”

Maar ze vindt het vooral erg voor de luisteraars in de bezette gebieden die Radio Free Europe/Radio Liberty volgen, net zoals ze dat vaak vroeger ook al deden. “Mijn schoonvader vertelde dat hij tijdens de Sovjet-tijd stiekem in de badkamer naar Radio Free Europe/Radio Liberty luisterde en dat het belangrijk voor hem was. Ik vind het zo’n eer om hiervoor te mogen werken, een station met 75 jaar geschiedenis. Ik hoop echt dat we kunnen voortbestaan.”


Trouw, 27-03-2025 (Hans Jaap Melissen)