Vooruit mikt op grootste vermogens in de strijd tegen ongelijkheid: “Bij schenkingen en erfenissen worden die nauwelijks belast”


Van al het geld dat in Vlaanderen geschonken en geërfd wordt, roomt de fiscus slechts 3,74 procent af. Dat heeft de studiedienst van Vooruit berekend.



De relatief beperkte fiscale opbrengst van 3,74 procent verrast, omdat de tarieven voor de schenk- en erfbelasting in Vlaanderen relatief hoog oplopen. Voor de erfbelasting is het hoogste tarief 55 procent. “Daardoor leeft de perceptie dat de belasting op de overdracht van vermogen bij overlijden onaanvaardbaar hoog is. De werkelijke belastingdruk ligt veel lager”, stelt Vooruit vast.

Voor de berekening heeft de partij een methode gebruikt die ontwikkeld is door de Franse economen Thomas Piketty en Gabriel Zucman. Op basis van gegevens van de Nationale Bank en Statbel wordt becijferd hoeveel vermogen er door erfenissen en schenkingen wordt overgedragen. Daar wordt de opbrengst van de belastingen tegen afgezet. Voor de erfbelasting komt de studiedienst uit op 8,40 procent. Als ook de inkomsten uit de schenkbelasting worden meegenomen, komt het cijfer uit op 3,74 procent.

“Het principe van de erfbelasting is zeer rechtvaardig, want de overdracht van vermogen is een belangrijke bron van ongelijkheid”, zegt Vooruit-volksvertegenwoordiger Joris Vandenbroucke. “Maar nu blijkt dat de belasting het omgekeerde doet van wat ze moet doen, ondanks de hoge tarieven. Gezinnen wier vermogen uit spaargeld en een woning bestaat, betalen de volle pot. Maar grote vermogens kunnen via schenkingen en vennootschappen genieten van gunsttarieven. Veel grote vermogens komen ervan af door niets, of bijna niets, te betalen. Er is veel marge om die regeling te hervormen.”

Vooruit stelt voor dat iedereen gedurende zijn of haar leven 250.000 euro belastingvrij mag erven of ten geschenke krijgen. Wat daarboven komt, wordt volgens een progressief tarief belast. Daarbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen erven of schenken, en ook niet tussen roerende of onroerende goederen. De bloedband speelt evenmin nog een rol. Alleen de omvang van de vermogensoverdracht is bepalend.


Ongelijkheid verkleinen

Het voorstel komt niet uit de lucht vallen. Ongelijkheidsspecialisten als Tony Atkinson en Thomas Piketty hebben de aandacht van de wetenschappelijke wereld gevestigd op de rol van vermogensoverdracht bij ongelijkheid. Piketty en Zucman hebben aangetoond dat een groeiend deel van de totale privérijkdom uit geërfde vermogens bestaat. Zij betogen dat rijken via erfenissen, en de opbrengsten daarop, steeds rijker worden. De kloof met de minder gefortuneerden wordt daardoor breder. Zelfs het liberale tijdschrift The Economist heeft daarom al gepleit voor een erfbelasting die vooral door de rijksten wordt betaald.

Ook een team van drie Gentse economen heeft zich recent gebogen over de verdelingseffecten van erf- en schenkbelasting. Omdat erfenissen een groeiend deel uitmaken van het privévermogen, is een herverdelende belasting erop gerechtvaardigd, schrijven Freddy Heylen, Pieter Van Rymenant en Dirk Van de gaer. Hun paper is eerder deze maand verschenen in de reeks Gentse Economische Inzichten. Uit een macro-economische analyse op basis van Amerikaanse gegevens stellen zij vast dat “hogere schenk- en erfbelastingen de vermogensongelijkheid aanzienlijk doen dalen”. Hun voorstel tot hervorming vertoont grote gelijkenissen met het stelsel dat Vooruit wil invoeren.

Vaak wordt geopperd dat geërfd of geschonken geld al eerder belast is. Omdat de ontvanger geen enkele verdienste heeft aan de erfenis of de schenking, is een belasting toch op zijn plaats, vinden de Gentse economen. Voor andere mogelijke negatieve effecten, zoals het ontmoedigen van de ondernemingszin, is volgens hen geen empirisch bewijs.


Tien procent

Volgens Vooruit is een kwart van de erfenissen omvangrijker dan 250.000 euro. Een groot deel zal dus onbelast blijven. Door alleen de grootste overdrachten te belasten, kan de fiscale opbrengst gelijk blijven of zelfs aangroeien. Om eenzelfde opbrengst als nu te realiseren, volstaat een heffing van 6,88 procent op de 10 procent grootste vermogens.

Vandenbroucke: “Nu betalen mensen met een beperkt vermogen het grootste deel van de opbrengsten, terwijl de gefortuneerden relatief weinig bijdragen. Wij keren het om. Volgens ons systeem zullen de rijkste huishoudens het meest bijdragen, terwijl het grootste deel van de huishoudens van de vrijstelling kan genieten.”

Hij denkt dat die vaststelling de slaagkansen van het plan vergroot. Het kan alleen gerealiseerd worden als Vooruit deel uitmaakt van de volgende Vlaamse regering en als de coalitiepartners bereid zijn erin mee te gaan. “Partijen die opkomen voor de hardwerkende Vlaming zouden ons voorstel moeten ondersteunen, want je kunt niet uitleggen dat de middenklasse nu het meest betaalt”, zegt Vandenbroucke. “Deze hervorming slaat geen gat in de begroting, maar vraagt een faire bijdrage van de grote vermogens.”

In de visie van Vooruit zou het progressieve tarief ertoe moeten leiden dat het nieuwe stelsel meer opbrengt dan het huidige. Die meeropbrengst zou geïnvesteerd kunnen worden in bijvoorbeeld onderwijs of kinderopvang. “Zo versterken we de solidariteit over de generaties heen.”


DS, 18-03-2024 (Ruben Mooijman)