De hysterie van de wokers

Mia Doornaert


Een staande ovatie zaterdagavond in Flagey voor het Brussels Philharmonic Orchestra en dirigent Yoel Levi. Ze gold de zinderende uitvoering, in het kader van het Klara Festival, van de zevende symfonie van Dmitri Sjostakovitsj, legendarisch geworden onder de naam ‘Leningrad’. In die stad ging Karl Eliasberg de symfonie op 9 augustus 1942 dirigeren. Zelden is een groot werk in dergelijke omstandigheden uitgevoerd. Europa was in oorlog, Duitse troepen stonden aan de poorten van Leningrad. De stad was al een jaar omsingeld en afgesloten. Ze werd beschoten, er heerste zwarte ellende. Tijdens de repetities overleden verschillende leden van het orkest aan ondervoeding. De symfonie schalde door luidsprekers doorheen de stad en erbuiten, om de inwoners een hart onder de riem te steken en de bezetter duidelijk te maken dat het moreel niet gebroken was. Aldus werd ze een symbool van verzet tegen totalitarisme, oorlog, bezetting.

Zo werd ze ook aangevoeld door het publiek in Flagey, in dit geval als steun aan de Oekraïners die beschoten, gedood, uitgehongerd worden door Russische troepen.

Niet zo bij Klara, de VRT-radiozender die het concert niet live uitzond en zelfs niet registreerde. Daardoor misten luisteraars ook de primeur van de inleidende, gloedvolle ode aan het Oekraïense volk, een werkje dat speciaal gecomponeerd was door Piet Swerts.

Wie naar een concert gaat, weet wat te verwachten. Maar een luisteraar die op dat moment afstemt en die deze vaak triomfalistische muziek hoort, kan slecht reageren, luidt in een notendop het argument van Klara. Met andere woorden, die luisteraar zou tegen Klara te keer kunnen gaan op sociale media, wegens het uitzenden van Russische muziek, of wegens steun aan Poetin die de Oekraïners voorstelt als nazi’s. Dat doet de gemiddelde Klara-luisteraar toch wel serieus onrecht aan. En het klinkt vooral laf ten aanzien van de sociale media.

Het is maar een van de vele voorbeelden van de Pavlov-reflexen die in hoogontwikkelde westerse maatschappijen moeten doorgaan voor politiek bewustzijn. Om even bij Rusland te blijven. Vladimir Poetin liet in 1999 Grozny, de hoofdstad van Tsjetsjenië, met de grond gelijkmaken. Bombardementen, moorden, martelingen, verkrachtingen in een moslimrepubliekje, het kreeg allemaal geen fractie van de aandacht die toen naar de arme Palestijnen ging. In 2008 ging Rusland in de gewezen Sovjetrepubliek Georgië gewelddadig Zuid-Ossetië en Abchazië afscheiden. In maart 2014 volgde de aanhechting van de Krim, en de feitelijke afscheiding van het oostelijke Oekraïense Donetsk bekken (Donbas) met Russische militaire inzet.

Er waren toen al waarschuwingen, ook in deze column, dat Poetins agressies daar niet zouden stoppen. Hebben landen van de Europese Unie zich daarop voorbereid? Neen. Waren de wokers allerhande wakker inzake die uitdaging? Geenszins. Regeringen verkozen het ‘vredesdividend’ verder op te souperen. En wat ‘de burger’ betreft, activisme is er volop, maar niet als het gaat over fundamentele geopolitieke uitdagingen, want dat is te complex. Die complexiteit geldt ook, zoals we vandaag zien, inzake klimaat en leefmilieu. Het is veel makkelijker om, al dan niet spijbelend, slogans te scanderen, en in ‘wakkere’ boosheid standbeelden omver te gooien, historische figuren te verketteren, of evenementen te cancelen, zoals nu gebeurt met de Russische cultuur.

Wat werkelijk een nieuw debat verdient, is de reden waarom de wokers zo hysterisch te werk gaan. Misschien willen ze door hun terreur op de sociale media, de broodroof van academici en anderen, hun onmacht verhullen. Want ze raken niet aan wat nog altijd het fundamenteelste probleem van hoogontwikkelde maatschappijen is: de kloof tussen de haves en have-nots.

De linkerzijde heeft geen antwoord gevonden op de triomf van het liberalisme na de val van de Berlijnse Muur en het communisme. De wereldwijde vrijhandel heeft ongetwijfeld de armoede teruggedrongen in andere delen van de wereld. Maar de arbeiders in de rijke landen zagen hun banen vertrekken naar lagelonenlanden. De traditionele partijen vonden daar geen antwoord op. Een goed deel van de Europese linkerzijde keerde zich dan maar af van de arbeidersklasse, ten gunste van een nieuw publiek, dat van de immigranten, zeg maar de islam. In een tweede fase volgde de ‘wakkere’ kruistocht ten voordele van alle mogelijke micro-identiteiten. De klassenstrijd mag dan uit de mode zijn, grote schande in de rijke landen is niettemin dat er nog altijd extreme armoede bestaat. Daarmee vergeleken lijkt de heftigheid van woke vooral een uiting van onmacht.

Ik herinner me de beelden van de veiling bij Sotheby’s van het fameuze schilderij van Banksy, dat na de toewijzing voor 1,4 miljoen dollar prompt zichzelf versnipperde. En daardoor nog meer waard werd. Amusement en ontzag allerwegen. Ik dacht toen eerder aan wat je met dat bedrag zou kunnen doen om de onmiddellijke nood te lenigen van mensen die zo arm zijn dat ze, zoals een sociale werker me eens zei, zelfs naar armoede ruiken. Noem me gerust ouderwets, maar een dergelijke stunt vind ik nog altijd decadent.


DS, 24-03-2022 (Mia Doornaert)