‘Minder vliegen, geen vlees meer? Daarmee leiden grote vervuilers de aandacht af’


Als veteraan van vele ‘klimaatoorlogen’, merkt de Amerikaanse klimaatwetenschapper Michael Mann hoe zijn tegenstanders het geweer van schouder veranderen: de aandacht afleiden en verdeeldheid zaaien. ‘Veel naïeve collega’s zien niet dat hun bevindingen worden misbruikt door lobbygroepen.’


Grafieken doen zelden veel stof opwaaien. Maar de hockeystickcurve (zie grafiek in bijlage), waarmee Michael Mann en twee collega-wetenschappers aantoonden hoe de aarde opwarmt sinds het industriële tijdperk, ontketende eind jaren 90 een ongeziene aanval op klimaatwetenschappers. Congresleden, gesteund door de olie-, gas- en steenkoolindustrie, legden Mann op de rooster en lieten zijn studie doorlichten – ondanks statistische onzuiverheden blijven de conclusies twee decennia later overeind.

Het was het startschot van een jarenlange ‘klimaatoorlog’, waarbij hij en collega’s met georkestreerde campagnes verdacht werden gemaakt en zelfs doodsbedreigingen kregen. In 2009, enkele weken voor de belangrijke klimaattop in Kopenhagen, bevond Mann zich nog maar eens in het heetst van de strijd, toen hackers met duizenden selectief gelekte e-mails – het zogenaamde ‘climategate’ – een ‘samenzwering’ van prominente klimaatwetenschappers probeerden te suggereren.

De bewuste cyberaanval werd volgens Mann ‘vrijwel zeker’ vanuit Rusland gelanceerd, en was volgens hem een voorproefje van de Russische inmenging bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016, waarbij het hacken van Hillary Clintons e-mails en desinformatiecampagnes op sociale media de overwinning van Donald Trump in de hand hebben gewerkt. ‘Op die manier ondermijnen oliestaten als Rusland en Saudi-Arabië al decennialang een mondiaal klimaatbeleid’, zegt Mann, die vorige week op uitnodiging van de UCLouvain in ons land was. ‘Onze verslaving aan fossiele brandstoffen heeft die regimes groot gemaakt. De oorlog in Oekraïne is een pijnlijke herinnering hoe gevaarlijk dat is.’


Dringt die boodschap wel door?

‘Om de afhankelijkheid van Rusland af te bouwen, willen heel wat politici de productie van fossiele brandstoffen juist verder opdrijven. Maar deze crisis herinnert er ons meer dan ooit aan dat we alleen onafhankelijker zullen worden door te investeren in hernieuwbare energiebronnen. Het pleit is nog niet beslecht, en ik hoop dat we de juiste lessen trekken uit deze crisis.’


U was enthousiast over de verkiezing van Joe Biden, maar ook hij krijgt zijn klimaatagenda moeilijk doorgedrukt.

‘Ik heb de hoop nog niet opgegeven. Met zijn uitvoeringsbesluiten heeft Biden al heel wat in beweging gezet. Maar als de VS hun uitstoot dit decennium willen halveren, zal er toch wetgeving nodig zijn. Joe Manchin (een Democratische senator uit West Virginia, red.), die op een jacht leeft en grote belangen in de steenkoolindustrie heeft, is nog steeds het belangrijkste obstakel. Er zijn opnieuw onderhandelingen met hem aan de gang, en ik hoop dat die ergens toe leiden. Want als de VS hun klimaatbeloftes niet kunnen nakomen, riskeren de internationale onderhandelingen ook vast te lopen. We hebben in de geschiedenis meer koolstof uitgestoten dan eender welk land en moeten het voortouw nemen. Als wij het niet doen, waarom China en India wel?’


Ook na twee decennia is de tegenstand nog groot. U spreekt zelfs over een ‘nieuwe klimaatoorlog’. Wat bedoelt u daarmee?

‘De oude klimaatoorlog was een aanval door grote vervuilers op de wetenschap. Dat is vandaag gewoon niet meer geloofwaardig. Je kunt de klimaatverandering niet meer met een uitgestreken gezicht ontkennen. Mensen zien het gebeuren en ondervinden de gevolgen nu al. Denk maar aan het dorp hier even verderop (Pepinster, red.), dat vorig jaar zowat van de kaart werd geveegd door de overstromingen.’

‘Daarom hebben tegenstanders, zoals bedrijven en staten met grote fossiele belangen, het geweer van schouder veranderd. Ze zijn overgeschakeld op andere tactieken: de aandacht afleiden, verdeeldheid zaaien, beleid vertragen en doemdenken.’


Hoe doen ze dat concreet?

‘Sinds 1988 zijn slechts honderd bedrijven, inclusief staatsbedrijven, verantwoordelijk voor 71 procent van de wereldwijde broeikasgasemissies, maar toch wordt de focus gelegd op individueel gedrag: we zullen de planeet redden door ons dieet te veranderen, minder te vliegen of beter te recycleren. BP, bijvoorbeeld, was een van de eerste om een instrument te lanceren voor consumenten om hun ecologische voetafdruk te berekenen. Maar zo wordt de aandacht afgeleid van noodzakelijk beleid, zoals een koolstofprijs, subsidies voor hernieuwbare energie en het reguleren van fossiele brandstoffen.’


Ook het laatste IPCC-rapport onderlijnt de grote impact die gedragsverandering kan hebben …

‘Het klopt dat we veel kunnen doen om onze ecologische voetafdruk te verkleinen. Veel van die zaken zijn ook goed voor onze gezondheid, ze besparen ons geld, doen ons beter voelen … Dus waarom zouden we ze niet doen? Maar wat we niet mogen laten gebeuren is dat de grote vervuilers ons overtuigen dat individuele levenskeuzes een alternatief zijn voor een systeemverandering.’

‘We zullen iedereen nodig hebben om klimaatvriendelijke keuzes te maken, en daar zijn de juiste prikkels nodig. Kritiek geven op iemands levensstijl is weinig effectief en werkt ook heel verdelend. Ondertussen worden legers van trollen gewapend om op sociale media klimaatactivisten te ondermijnen en ze met elkaar te laten vechten, zodat we niet gefocust zijn op de echte vijand.’


Het IPCC stelt dat nieuwe technologieën, zoals koolstofopvang, onontbeerlijk zullen zijn in de strijd tegen de klimaatverandering. Ook daar bent u kritisch over.

‘Fossiele brandstofbedrijven zeggen nu: “geloof ons: in de toekomst halen we die koolstof weer weg.” Maar het is gewoon een excuus om verder te doen zoals vandaag. Als je de planeet om zeep helpt, kun je ze niet snel even heropstarten. We moeten technologieën als koolstofopvang of geo-engineering blijven bestuderen, maar als laatste redmiddel. Door ze vandaag naar voren te schuiven als een primaire strategie geef je een enorm cadeau aan de producenten van fossiele brandstoffen. Het is niet toevallig dat Rex Tillerson, de voormalige ceo van ExxonMobil (en voormalig minister van Buitenlandse Zaken onder Donald Trump, red.) zegt dat klimaatverandering met technologie moet worden bestreden.’


Die boodschap krijgt wel steun van het IPCC, en Bill Gates.

‘Er zijn wetenschappers die zelf bedrijven hebben in technologieën als koolstofopvang of geo-engineering. Dat is een onaanvaardbaar belangenconflict. Bovendien zijn sommige collega-wetenschappers ook naïef in hoe hun uitspraken of bevindingen worden gekaderd en onopzettelijk worden gebruikt door lobbygroepen. Mijn ervaring is anders, omdat ik zelf in het centrum van die aanvallen heb gestaan.’

‘Dat geldt ook voor Bill Gates. Enerzijds is het fantastisch dat hij zijn stem gebruikt om de klimaatcrisis onder de aandacht te brengen. Maar zijn voorgestelde oplossingen zijn verkeerd. Hij doet het debat geen dienst door het potentieel van hernieuwbare energiebronnen consistent af te serveren. Dat is heel verontrustend: hij vertrekt niet alleen vanuit de verkeerde premisse, het staat ook haaks op de wetenschappelijk literatuur – die hij toch eens zou moeten doornemen. Bill Gates is een technocraat en ziet overal technologische oplossingen. Hij zegt zelf dat hij niets van politiek kent. Maar de politiek is net het probleem, niet de technologie. Die hebben we al.’


Wie is Michael Mann?

Michael E. Mann (56) is een gelauwerd Amerikaans klimatoloog en geofysicus, die als professor verbonden is aan de Pennsylvania State University. Hij heeft meer dan 200 wetenschappelijk getoetste studies op zijn naam en is auteur van meerdere boeken, waaronder The New Climate War, dat vorig jaar verscheen.
Mann schreef mee aan het derde IPCC-rapport en raakte eind jaren 90 bekend door zijn hockeystickcurve, waarmee de temperatuurschommelingen van de afgelopen duizend jaar werden gereconstrueerd. Op die grafiek kwam veel kritiek, maar de conclusie – dat de gemiddelde temperatuur op het noordelijk halfrond opmerkelijk is gestegen sinds het industriële tijdperk – bleef overeind. Hij kreeg vorige week een eredoctoraat van de UCLouvain.


DS, 02-05-2022 (Korneel Delbeke)

Bijgesloten Bestanden

CO2levels.webp (44.2 KB, 262x gelezen)