Exit-itis

Tom Hannes


‘Zelfbeschikking’ was het hoge woord van de afgelopen week. En wel in twee heel verschillende gebeurtenissen: de Brexit en het euthanasieproces. Voorstanders noemden de Brexit de kans voor de Britten om – zoals een glimmende Gerolf Annemans (Vlaams Belang) vrijdag op de buis mocht beweren – vrij van de Europese dwingeland weer the land of hope and glory te zijn. Op sociale media werd even lustig geponeerd dat het euthanasieproces wezenlijk om één principe draaide: het recht om zelf te bepalen wanneer het leven ondraaglijk is. Waarvan akte. Maar is zelfbeschikking in beide gevallen echt de enige kern van de zaak?

De Brexit is eerder een exodus uit een gepercipieerde miserie dan een intrede in het beloofde land der zelfbeschikking. Zelfs Boris Johnson, nooit om onzin verlegen, vindt het zichtbaar makkelijker om zijn walging voor Europa te uiten dan het geloof dat het Verenigd Koninkrijk erop vooruit zal gaan.

De massale afkeer maskeert het gebrek aan een doel dat de Britten zou kunnen motiveren. Om de motor van de afkeer gaande te houden, zal Johnson dan ook snel binnenlandse vijanden aanduiden. Want zolang er vijanden zijn, is er geen beloofde land vereist. Het is wereldwijd tot nu toe de enige succesvolle rechts-populistische strategie om een gemeenschapsgevoel te creëren: steeds nieuwe groepen tot vijand verklaren. Eerst buitenlandse dreigingen, daarna almaar meer binnenlandse vijanden. Die strategische volksversplintering kennen we bij ons ook.

Vanuit het oogpunt van de zelf*beschikking is ook het euthanasie*proces kristalhelder: iemand wilde eruit, omdat haar leven ondraaglijk was, dus hoorde ze te mogen gaan. Ik hoop vurig dat, wanneer ik mijn bestaan ooit onleefbaar vind, mij dat recht en die steun gegund zullen worden. Maar nog meer hoop ik dat ik niet zal willen vertrekken omdat de maatschappij ondraaglijk is geworden voor het soort mens dat ik tegen dan ben. Of dat nu specifiek heeft meegespeeld in dit ene proces, wil ik niet claimen. Daarvoor ben ik er niet genoeg mee vertrouwd. Maar feit is wel dat onze samenleving voor stuitend veel mensen ondraaglijk geworden is.

Vlaanderen is kampioen zelfdodingen. Dat geeft te denken. Maar wie gaat daarmee aan de slag? In het geval van de Brexit heeft Commissievoorzitster Ursula von der Leyen aangekondigd dat Europa dringend de leiding moet nemen. Leiding is niet alleen een zaak van macht, maar ook van hoop aanreiken, vertrouwen en een billijke bedding om in te leven. Wie bij ons durft na het *euthanasieproces zo’n missie te verkondigen? ‘Laten we een land maken waarin véél minder mensen zodanig afzien dat ze de uitgang verkiezen bij gebrek aan een uitweg. Laten we een einde maken aan de epidemie van exit-itis die *onze samenleving treft.’ Zo iemand zou weleens veel stemmen kunnen winnen.


DS, 04-02-2020(Tom Hannes)