Meer lesgeven? De werkdruk is nu al te hoog


Marc Vandepitte is ontstemd over de kritiek van Dirk Van Damme. De Oeso-topman vraagt dat leraren nóg meer uren voor de klas staan. Dat getuigt van wereldvreemdheid.


Dirk Van Damme, onderwijsspecialist van de Oeso (de club van de 36 rijkste landen) trok alle registers open: leerkrachten geven te weinig uren les en staan voor te kleine klassen (DS 11 september). Bovendien worden ze volgens hem in vergelijking met andere landen bovengemiddeld betaald. De krantenkoppen logen er niet om: ‘Er is géén tekort, laat leerkrachten meer uren voor de klas staan.’ ‘Leraren moeten meer uren doen en voor grotere klassen staan.’ ‘Vlaamse leerkrachten zijn bij de best betaalden ter wereld.’

Wat bij het grote publiek blijft hangen, is: ‘Leerkrachten zijn goedbetaalde luieriken. Het lerarentekort hebben ze eigenlijk aan zichzelf te danken. Ze moeten gewoon wat beter hun best doen en dan is dat tekort zo opgelost.’ Zo’n boodschap geeft munitie aan besparingsdriftige politici.

Van Damme staaft zijn beweringen met cijfers uit een recent Oeso-rapport. De Oeso is een ultraneoliberale denktank die bijna fanatiek het asociale bezuinigingsbeleid van de afgelopen decennia heeft aangemoedigd en geprezen. De boodschap hoeft dan ook niet te verbazen. En met die cijfers kun je veel bewijzen. Voor het aantal gepresteerde uren per jaar, bijvoorbeeld, scoort Vlaanderen onder het Oeso-gemiddelde. Maar de deliberaties, de examens, de toezichten en de wachtbeurten bij ons worden niet meegeteld. Als je die wel in rekening brengt, presteert een doorsnee leerkracht hier gemiddeld meer uren per week dan de collega’s in de Oeso-landen.


Vergelijk met de privésector

Vergelijkingen van lonen tussen de landen hebben weinig of geen nut. Voor ongeveer elke beroepscategorie in België ligt het inkomen hoger dan het gemiddelde van de Oeso, omdat de welvaart in België nu eenmaal hoger ligt. Het is veel zinvoller om de lonen – met inbegrip van alle voordelen – binnen een land te vergelijken met beroepscategorieën die een soortgelijk diploma hebben. Dan verandert het plaatje.

Met mijn master wiskunde verdien ik nu, op het einde van mijn loopbaan, zo’n 3.000 euro netto. Het salaris van de studiegenoten met wie ik afstudeerde en die in de privésector werken, ligt tussen de 4.000 en 6.000 euro netto. Zij kunnen ook nog rekenen op een salariswagen, tankkaart, hospitalisatieverzekering, aanvullend bedrijfspensioen, laptop en smartphone. Geen wonder dat scholen geen leraars wiskunde meer vinden voor de hogere jaren in het secundair onderwijs.

Wat Van Damme niet vermeldt, is dat ons land volgens het Oeso-rapport maar op de negende plaats komt als het gaat over het percentage van de nationale rijkdom dat besteed wordt aan onderwijs. Als je het percentage van het overheids*budget bekijkt, komen we zelfs maar op de negentiende plaats. Wat hij er ook niet bij vertelt, is dat in Vlaanderen sinds 2010 de middelen voor onderwijs in verhouding tot het bruto regionaal product met 7 procent gedaald zijn, terwijl de schoolbevolking in die periode met 10 procent gestegen is. Er moeten net méér middelen ingezet worden.


Hoge kans op burn-out

Dan is er de werkdruk. Volgens een onderzoek dat minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V) vorig jaar bestelde, kloppen leraren tijdens het schooljaar tot 50 uur per week. Over heel het jaar is dat gemiddeld 41 uur per week, vakanties meegerekend. Maar niet alleen het aantal uren weegt, ook de intensiteit telt mee. Lesgeven zelf is veel moeilijker en lastiger geworden, omdat de klassen heterogener zijn, de leerlingen en de ouders mondiger en het aantal leerlingen met specifieke zorgnoden sterk gestegen is.

De werkdruk heeft een alarmerend hoog peil bereikt. De afwezigheden wegens ziekte rijzen de pan uit en van alle sectoren lopen mensen in het onderwijs het meeste kans op een burn-out. Vanwege de loodzware werkdruk nemen heel wat leraren verlofstelsels op, om het op termijn te kunnen blijven volhouden. Maar nee, volgens de Oeso-expert moeten leerkrachten meer lesuren presteren en moeten de klassen groter worden. Bovendien stelt hij de verlofstelsels in vraag. Hoe wereldvreemd kun je zijn?

Een leerkracht is essentieel in het opvoedingsproces van een kind. Zij kan het verschil maken. Maar de moeilijke werkomstandigheden en de lage aantrekkelijkheid van de job eisen hun tol. Excellent onderwijs veronderstelt excellente leerkrachten. Als we opnieuw een van de beste onderwijslanden ter wereld willen zijn, dan moet precies het tegenovergestelde gebeuren van wat Van Damme voorstelt.

Voor de leerkrachten moet de hoeveelheid werk resoluut naar beneden. Ofwel moeten de klassen kleiner worden, ofwel moet er ondersteuning komen tijdens het lesgeven. Om de job aantrekkelijk te maken moeten de eindeloopbaan- en de pensioenregeling van weleer worden hersteld. Voor de starters moet er meer werkzekerheid komen en voor de zij-instromers een anciënniteitsregeling. Dat zal extra middelen vergen en een trendbreuk met het verleden. Benieuwd of de toekomstige regering op dat vlak zal excelleren.


DS, 13-09-2019 (Marc Vandepitte)