De salariswagencrashtest

Ive Marx


Als we energie konden winnen uit politieke duiding, dan konden de kerncentrales meteen dicht en hadden we zelfs geen (bio-)gascentrales meer nodig. De voorbije dagen zou er ontelbaar veel gigawatt zijn geproduceerd. Zelfs de oudste politieke krokodillen werden uit het moeras gesleept als ze nog enigszins konden in- en uitademen, tot en met de 90-jarige Antoinette Spaak (FDF).


Begrijpelijk. We zijn wakker geworden in een geradicaliseerd politiek landschap, naar Belgische gewoonte dan ook nog eens in diametraal tegenovergestelde zin aan beide zijden van de taalgrens. Of zo lijkt het toch. In dit wat surrealis*tische land weet je het nooit goed. Er wordt eindeloos gespeculeerd over ‘het signaal’ van de kiezer. Alsof er een eenduidig signaal zou zijn. Vreemd toch met welk gemak over ‘de kiezer’ wordt gesproken als een uniform denkende en agerende massa, een school sardienen of zo.

We stonden voor een moeilijke keuze, zoveel was duidelijk. De oppositie*partijen hadden stuk voor stuk zwakke programma’s. Zelfs de gedoodverfde winnaar, Groen, liet zich met onvoorstelbaar gemak van de baan rijden op een kernpunt uit zijn programma. En dat voor een partij die openlijk beleidsverantwoordelijkheid ambieerde. De regeringspartijen hadden hun beloften niet ingelost. Economen hadden kipkap *gemaakt van het begrotingsbeleid, *armoedespecialisten van het armoede*(non)beleid, pensioenspecialisten van het pensioenbeleid, energiedeskundigen van het energiebeleid en ga zo maar door.

Iedereen hield elkaar tijdens de campagne in een wederzijdse wurggreep van ongerealiseerde dan wel onrealiseerbare beloftes. De laatste weken van de campagne vlogen de fantasieën in het rond. Veel journalisten lieten het maar ge*beuren. Wij keken ernaar en trokken naar het stemhokje.

Wat kunnen de klassieke partijen doen?

1. Hun geloofwaardigheid terug*winnen. Stop met flauwekul vertellen. Echt, stop met die ondoordachte, zelden degelijk becijferde beloften over pensioenen, uitkeringen, minimum*lonen en gratis gezondheidszorg. Dat je in electorale tijden een dikke marketingsaus gooit over je programma, dat snapt iedereen. Maar maak eerst een doordacht programma, geschraagd door een wervend maatschappelijk project, en doe dan de marketing. Niet omgekeerd.

2. Stop met kiezers te zien als kleuters die blij te maken zijn met een lolly. Een belastingverlaging doorvoeren als er *bespaard is of elders daadwerkelijk *extra inkomsten zijn gevonden, prima. Maar hoe doorzichtig was die ‘taxshift’ nu niet? Denkt iemand in de Wetstraat dat mensen dat niet doorzagen voor wat het was? Dat geldt ook voor de flexi-jobs, het onbelast bijverdienen en de verlaging van de erfrechten.

3. Wie wil overleven, moet een einde maken aan de tijd van de intellectuele lamlendigheid. Niemand wist waar een partij als CD&V nog voor stond, behalve voor *redelijkheid en business as usual. Maar veel mensen willen geen business as usual. Ze zien terecht dat we nood hebben aan allesbehalve dat. Dan het status quo bepleiten is natuurlijk een garantie op verlies.

4. Geef absoluut niet toe aan het al dan niet reële antimigratiesentiment. Ja, er is decennialang een non-beleid geweest op het vlak van migratie. Het mag hardop worden gezegd. Maar de realiteit is dat we een migratieland zijn en zullen blijven. Toegeven aan de roep om minder rechten voor migranten op wat voor vlak ook, zou nefast zijn, boven op het feit dat er ethisch en juridisch geen goede kant aan is.

5. Stop met het vage gewauwel over ‘confederalisme’. Benoem het voor wat het is. Inderdaad, dit land is een historisch accident. Dat is niet zo uitzonderlijk, maar wij hebben er vooral zelf een onwerkbaar kluwen van formaat van gemaakt. Zes staatshervormingen brachten zeker en vast logische overdrachten van bevoegdheden. Maar het heeft uiteindelijk ook een waar *absur*diteitenkabinet opgeleverd aan versplinterde bevoegdheden en onnodig dure administratieve verdubbelingen, of erger. Waarom iets als de diensten*cheques, om maar één voorbeeld te noemen, ooit een gewestelijke bevoegdheid moest worden, is me nog steeds een raadsel. Iedereen kent natuurlijk het antwoord – het was een flinke brok geld die je op papier kon overhevelen. De kiezer bleek er fantastisch van onder de indruk.

We zijn op een punt beland dat meer politieke herverkaveling de disfuncties, interne contradicties en coördinatie*kosten alleen maar groter kunnen maken. Dan lijkt de keuze duidelijk: put up or shut up. Leg de (de facto) splitsing van België op tafel en erken dat er een prijs zal zijn. En geen geringe. Of shut up. Want herfederalisering zal niet gebeuren. Nog wat bevoegdheden herschikken zal dus ook niets fundamenteels veranderen. Integendeel, het zal vooral gigantisch veel tijdverlies zijn. In dat scenario, het meest waarschijnlijke, kun je maar beter zwijgen over zaken als confederalisme, tenzij misschien als onderhandelingsmunt.

Ik stel voor dat de politiek de salariswagencrashtest invoert voor zichzelf. Als je riskeert dat je op een eenvoudige vraag over een kernpunt in je programma keer op keer met de mond vol tanden dreigt te staan, dan kun je het maar best afvoeren. Of de realiteit meteen benoemen voor wat ze is.

Ive Marx is hoogleraar (UAntwerpen) en doceert vooral in de opleiding sociaal-economische wetenschappen


DS, 04-06-2019