Nieuw onderzoek haalt gekende bewering onderuit

Bron: De Morgen 13-04-18, 06.00u - Ianthe Sahadat https://www.demorgen.be/wetenschap/...aasje-b4710df5/

Gezond drinken bestaat niet. Dat blijkt uit een nieuwe internationale overzichtsstudie op basis van gezondheidsgegevens van 600.000 drinkers in negentien landen. De megastudie die vandaag in het wetenschappelijke tijdschrift The Lancet verschijnt, lijkt de doodsteek voor het idee van 'het ene gezonde glaasje' te zijn.

Verlaag de adviezen voor gezond alcoholgebruik, schrijven de onderzoekers van meer dan honderd universiteiten, waaronder het Nederlandse Erasmus MC (Rotterdam), die bij de studie betrokken waren.

Om de risico's van alcohol te beperken, drink je best niet meer dan tien standaardglazen per week (gespreid, en met enkele dagen zonder drank). Wil je geen risico lopen, dan drink je beter geen alcohol. Zo luidt het Belgische advies omtrent alcoholconsumptie. In Nederland is het advies nul tot maximaal één glas per dag, maar in andere landen als Groot-Brittannië, de VS, Italië, Spanje en Portugal liggen de adviezen hoger en dus 'te hoog', aldus de onderzoekers.

In de overzichtsstudie zijn de gegevens van 600.000 mensen, verzameld uit 83 individuele studies in verschillende landen tussen 1964 en 2010, samengebracht. Het onderzoek richt zich voornamelijk op hart- en vaatziekten, omdat daar – in tegenstelling tot bijvoorbeeld de verhoogde kans op allerlei vormen van kanker – nog altijd enige controverse over bestond.


Met elk glas extra verhoogt de drinker de kans op een beroerte, hartfalen, een hoge bloeddruk en een aorta-aneurysma – zaken die stuk voor stuk dodelijk kunnen zijn

Ook met de striktere richtlijnen bleef het maar de vraag of gematigde alcoholconsumptie nu wel of niet 'een beetje goed' was voor hart en vaten. Het antwoord is "neen", schrijven de onderzoekers in de nieuwe studie.

Met elk glas extra verhoogt de drinker de kans op een beroerte, hartfalen, een hoge bloeddruk en een aorta-aneurysma – zaken die stuk voor stuk dodelijk kunnen zijn. Dit betekent voor een 40-jarige man dat hij gemiddeld anderhalf jaar ouder zal worden als hij niet drinkt dan wanneer hij elke dag een glas alcohol drinkt, rekenen de onderzoekers als voorbeeld voor. Geheelonthoudende vrouwen worden gemiddeld 1,3 jaar ouder dan de één-glas-per-dag-drinksters.

Er is eigenlijk maar één uitzondering en dat is dat een glas alcohol per dag de kans op een niet-dodelijk myocardiaal infarct (in de volksmond 'hartaanval' genoemd) iets verkleint. "Maar dit weegt geenszins op tegen de andere, wel dodelijke gevolgen van alcoholinname", schrijven de onderzoekers.

Belangrijk signaal
Hoe zit het dan met de onderzoeken die (in het verleden) wel een positief effect constateren bij gematigd drankgebruik? Die studies kampen met methodologische mankementen, zegt co-auteur Trudy Voortman, voedingswetenschapper bij Erasmus MC. De groep niet-drinkers bestond bijvoorbeeld vrijwel altijd uit veel voormalige drinkers die vanuit gezondheidsoogpunt gestopt waren met drinken. Geen wonder dat zij er gezondheidstechnisch slechter aan toe waren dan gematigde gezonde drinkers.


'Drinken is best gezellig, maar voor je gezondheid moet je het niet doen'


Voedingshoogleraar Jaap Seidell (Vrije Universiteit Amsterdam) is blij met de nieuwe studie. "Deze bevindingen onderstrepen wat wij al zeiden. Drinken is best gezellig, maar voor je gezondheid moet je het niet doen."

Seidell noemt de nieuwe studie ‘een belangrijk signaal’ tegenover het animo dat hij in de samenleving signaleert voor het opheffen van allerlei alcoholbeperkingen. "Bij steeds meer voetbalwedstrijden wordt toch bier geschonken, er gaan allerlei stemmen op voor het schenken van alcohol bij de kapper of boekhandel. Meer verkooppunten zorgt voor meer drankgebruik, zo eenvoudig is het. Ik ben daar dus geen voorstander van."

Seidell is niet tegen gematigd drinken, zo lang niemand beweert dat het gezond is. "Ik hoop dat de bevindingen uit deze studie eindelijk een eind zullen maken aan de door de industrie gesponsorde studies die nog altijd proberen aan te tonen dat er wel degelijk positieve gezondheidseffecten zijn."

Eigen mening: Ik vind het een goed idee om een ander signaal de wereld in te sturen. Alcohol is bij vele nog altijd een sociale verplichting. Ze denken dan ook dat 1 glaasje geen kwaad kan. Ikzelf ben meer een gelegenheidsdrinker en zou nooit dagelijks een glas consumeren. Maar bij vele, vooral oudere, mensen zit het idee dat een glas bier elke avond gezond is. Je moet de voordelen tegenover de nadelen zetten en voor jezelf uitmaken of de risico's het waard zijn. Een signaal van de overheid kan hierbij helpen.

Geloof niet alles wat u leest over alcohol


Dat elk glas alcohol schadelijk zou zijn, is volgens Luc Bonneux nepnieuws. Er is geen enkele wetenschappelijke grond om zoiets te beweren.


Een artikel in het medisch tijdschrift The Lancet dat onlangs verscheen, bracht volgens de media schokkend nieuws over de gezondheidsgevaren van alcohol. Deze krant titelde: ‘De mythe doorprikt. Élk glas alcohol schaadt uw gezondheid’ (DS 14 april). De enige mythe die doorgeprikt werd, is dat nieuwsmedia een betrouw*bare bron zijn voor gezondheidsnieuws. De journalist heeft het artikel zelf niet gelezen, begrijpt het niet of is niet goed in Engels. Vermoedelijk werd hij mee op het verkeerde been gezet door de losgeslagen berichtgeving uit een medische faculteit, het Rotterdamse Erasmus MC.


Clickbait

De conclusie van het artikel uit The Lancet is nochtans helder en geeft de bevindingen correct weer. Ik vertaal: ‘Bij huidige drinkers van alcohol in landen met een hoog inkomen, is de drempel voor het laagste sterfterisico ongeveer 100 gram per week (10 eenheden).’ Die ‘ongeveer’ kan ik vergeven. Er is geen toegenomen sterfterisico tot 150 gram per week. Trudy Voortman, een Rotterdamse voedingswetenschapper die deelnam aan de studie, beweert: ‘Wij zien nu duidelijk dat elk glas alcohol schadelijk is. Het idee dat een glaasje wijn zou helpen tegen hart- en vaatziekten is dus onzin.’

Als een medisch student zoiets zou vertellen op basis van het artikel, mag hij in september terugkomen. Er is in deze studie niemand die niet drinkt, Voortman kan er geen *enkele uitspraak over doen. Over sterfte door hart- en vaatziekten staat het tegendeel in het artikel (alcohol beschermt bij niet te hoge, maar ook niet lage dosis alcohol). Alcohol beschermt zelfs fors tegen sterfte door hartinfarcten. Maar het is inderdaad zo dat die sterfte steeds lager wordt, zodat ook het beschermende effect van alcohol steeds lager wordt. Dat is de enige reden dat de aangeraden eenheden alcohol dalen: we leven alsmaar langer en alsmaar gezonder, waardoor het beschermende effect van alcohol kleiner wordt. Omdat sterfte door hartinfarcten in het verleden vooral mannen trof, worden ook de man-vrouwverschillen steeds kleiner.

De recente ophef over alcohol levert clickbait op, maar heeft geen wetenschappelijke grond. Het artikel in The Lancet bevestigt dit: het levert alleen meer statistische kracht door grotere aantallen. Geheelonthouders uit de analyse weglaten, verheldert, omdat het nu uitsluitend over drinkers uit welvarende landen gaat. Maar daardoor kun je geen enkele uitspraak doen over niet drinken. Had het artikel ook geheelonthouders meegenomen in de analyse, dan had het onvermijdelijk getoond wat alle bestaande studies tonen: mensen die naar eigen zeggen geen alcohol drinken, leven korter. De basis van vergelijking in het artikel van The Lancet zijn drinkers die weinig drinken: minder dan drie eenheden per week.


Toeval

Een beetje alcohol is goed voor het ene en slecht voor het andere: je kijkt dus het best naar alle doodsoorzaken. Die totale sterfte toont geen statistisch zinvolle toename tot 15 eenheden (150 gram) per week. Volgens deze krant berekenden Voortman en haar collega’s dat iemand van veertig jaar die tien tot twintig glazen per week drinkt, zes maanden minder lang leeft dan wie niet drinkt. Ze vergaten de statistische betrouwbaarheid te berekenen: toeval kan nog steeds een te grote rol spelen. Voedingswetenschapper Voortman beweert: ‘Daarboven (meer dan tien eenheden per week) wordt het pas echt gevaarlijk en begint de levensverwachting drastisch te dalen.’ Zes maanden verschil in levensverwachting is ook het verschil tussen de levensverwachting in 2012 en 2015 in België.

Er stond weinig nieuws in deze The Lancet-studie. Mensen die naar eigen zeggen matig drinken, tot vijftien eenheden per week, hebben geen kortere levens*verwachting, toch niet volgens de resultaten van deze studie. In oudere studies was dit 21 eenheden per week voor mannen. Vroeger mocht het dus wat meer zijn. Dat is omdat de levensverwachting drastisch is toegenomen, vooral door dalende sterfte aan hartinfarcten.

De studie doet geen uitspraak over de baten van niet drinken: die werden niet geanalyseerd. Het nepnieuws dat over deze studie werd verkocht, zegt helaas veel over de manier van communiceren van voedingswetenschap. Om het hoofd boven water te houden, moeten jonge wetenschappers van iedere scheet een orkaan maken. Als u een artikel over gezonde voeding of over alcohol ziet: lees ook eens het oorspronkelijke onderzoek.


DS, 17-05-2018 (Luc Bonneux)