Leven met de vijand in je hoofd

De Amerikaanse comédienne Ruby Wax is sinds een aantal jaar groot pleitbezorger van mindfulness. Vandaag verschijnt haar nieuwste boek over hoe de mens in elkaar steekt. En hoe je je hersenen kunt trainen om je gedachten, en dus je gedrag, te veranderen.

Tussen stapels verhuisdozen en meters boekenkasten zit Ruby Wax aan een tafel met een stapel exemplaren van haar boek: 'De mens, een handleiding'. Het is warm in het Londense kantoor van haar pr-agent waar ze vandaag de hele dag interviews geeft. Door het raam klinkt het rumoer van de straten van Londen. Getoeter en sirenes.

De Amerikaanse Wax woont al jaren in Engeland, waar ze een succesvolle carrière als comédienne en tv-maker heeft opgebouwd. Ze begon haar loopbaan als actrice bij het gerenommeerde theatergezelschap Royal Shakespeare Company en schreef mee aan de populaire comedyserie 'Absolutely Fabulous'. Het grote publiek kent haar vooral van haar BBC-programma 'Ruby Wax Meets ...' waarin ze beroemdheden interviewde.

Ze liep bijvoorbeeld drie dagen mee met Imelda Marcos, de weduwe van de Filippijnse dictator Ferdinand Marcos, en werd door Donald Trump uit zijn privé-jet gegooid. In Nederland interviewde ze voor het Net5-televisieprogramma 'Ruby Wax Goes Dutch' onder anderen Claudia de Breij en Hans Teeuwen.

In haar derde boek, 'De mens, een handleiding', gaat ze op zoek naar waarom mensen eigenlijk zijn zoals ze zijn. "Het gaat over hoe we denken, waarom we zo negatief zijn. En dat we wat liever moeten zijn voor onszelf, want we zijn vaak veel te hard", zegt Wax terwijl ze zichzelf water inschenkt uit de kan op tafel. Naast het oor van de mok waaruit ze drinkt, zitten rode vlekken van haar lippenstift.

Ooit was het een nuttige reflex, die focus op negativiteit, legt Wax uit in het boek. Want als we niet direct reageerden op zulke signalen (zoals 'Help, ik word opgegeten!'), was het met ons gedaan. Die focus op negativiteit is er nog steeds, maar in de moderne variant tobben we over de vraag hoe we meer likes, vrienden of een betere baan kunnen krijgen. Die negatieve focus, ooit onze redding, slaat ons nu lam, zegt Wax.

Het is een les die ze zelf ook heeft moeten leren. Wax heeft last van depressies die om de zoveel tijd weer de kop opsteken. Toen ze stopte met het maken van televisieprogramma's besloot ze op zoek te gaan naar iets wat haar kon leren met die depressies om te gaan. Ze ging naar de universiteit van Oxford om zich te verdiepen in de hersenen en mindfulness. In 2015 haalde ze haar master Mindfulness Based Cognitive Therapy - psychotherapie die met behulp van mindfulness op zoek gaat naar de emoties die aan de basis van het probleem liggen.

Voor dit boek riep ze de hulp in van een neurowetenschapper en een boeddhistische monnik. De neurowetenschapper vertelt hoe je hersenen werken: welk gebiedje zorgt er bijvoorbeeld voor dat we verslaafd raken aan Netflix of online shoppen? De monnik vertelt hoe je geest daarover nadenkt en hoe je die kan oefenen om zo'n verslaving te weerstaan - met mindfulness.

Aan het eind van het boek geven Wax en de monnik een hele reeks oefeningen waarmee je je hersenen kunt trainen om je gedrag te veranderen. Het komt erop neer dat je je bewust wordt van je gedachten en gevoelens, een stapje terug kunt nemen en in dat moment besluiten om anders te reageren dan je normaal zou doen.

Behoorlijk mindful, al zou Wax dat zelf niet de rode draad van het boek noemen. "Ja, de sleutel tot verandering is mindfulness, maar dat is vooral omdat we een monnik aan boord hebben. Mindfulness is zijn werk." Zelf denkt ze dat we dat over een paar jaar geen mindfulness meer noemen. "De oefeningen die ik geef in het boek zijn vooral bedoeld om inzicht te krijgen in wat de mens is. Niet om te gaan zitten mediteren op een glutenvrij kussen. Het gaat erom dat we uitvinden hoe je kunt leven met de vijand in je hoofd en jezelf niet elke keer kwalijk nemen dat die er is."

Wat is dat, die vijand in je hoofd?
"Van elke vijf gedachten die we hebben, zijn er vier negatief. De neurowetenschapper legt in het boek uit waarom dat is, om te kunnen overleven. Dat is het goede nieuws: het is niet jouw schuld, het zit in je DNA. Die negatieve gedachten zullen er altijd zijn. Je kunt ze niet onderdrukken en hopen dat ze weggaan, want ze komen je altijd achterna. Daar moet je mee leren leven."

Daar is een hoop zelfcompassie voor nodig, schrijft u in uw boek. Oftewel, we moeten wat minder hard zijn voor onszelf. Waarom vinden we dat zo moeilijk?
"Omdat we leven in een wereld waar het niet loont om the nice guy te zijn. We hebben een bijna dierlijke instelling van 'ieder voor zich'. We maken ons zo druk om allemaal onzin - heb ik genoeg vrienden, de juiste kleding of de grootste auto - dat we gewoon niet aan zelfcompassie toekomen. En als je daar bewust de tijd voor zou nemen, is er altijd wel iemand die je inhaalt. Maar in het boek leg ik uit dat onderzoek aantoont dat als je compassie beoefent, je brein in de zorgmodus schiet en opiaten en oxytocine aanmaakt. Die stofjes stimuleren het gevoel van vertrouwen en verbondenheid. Dus je hebt er zelf ook baat bij."

En hoe dat moet kun je dus leren met een paar simpele oefeningen, zoals die in uw boek.
"Die moet je wel elke dag doen. Niemand vindt dat leuk. Toch zijn er ook zat mensen die elke dag naar de sportschool gaan. Dit is mentale fitness, een spier in je hersenen die je moet trainen zodat je dingen anders kunt zien en anders kunt reageren.
"Woede is bijvoorbeeld mijn favoriete drug. Die adrenaline voelt zo goed dat het verslavend is. Ik heb geleerd situaties waarin die woede opkomt te vermijden. Ken je verslaving en ga die uit de weg. Als shoppen je zwakke plek is, ga dan niet in de uitverkoop vlak voor sluitingstijd naar Selfridges, want je komt er gegarandeerd met teveel schoenen vandaan."

De oefeningen zijn allemaal een variatie op 'let op je ademhaling en voel wat er in je lichaam gebeurt'. Hoe helpt dat om met de 'vijand in je hoofd' te leven?
"Omdat ik mijn spier elke dag train, hoef ik die oefeningen niet bewust te doen. Het is wetenschappelijk bewezen dat je met mindfulness het cortisolgehalte, het stresshormoon, in je hersenen omlaag kunt brengen. Omdat je dan niet meer focust op die gedachten die stress veroorzaken. Dus als je merkt dat je gedachten met je op de loop gaan, kun je je focus verleggen naar je ademhaling. Dat betekent niet dat gedachten direct verdwijnen, wel dat je een stap terug kunt doen en ze kunt analyseren. Op dat moment heb je een keuze: je kunt je denken en gedrag veranderen."

In eerdere interviews zei u dat u het moeilijk vond om te stoppen met uw tv-programma's. Denkt u dat het zou hebben geholpen als u toen al aan mindfulness deed?
"Dat weet ik niet. Pijn is pijn. Dingen doen zeer. Maar de uitdrukking is: lijden is optioneel. Ik zou misschien minder hard voor mezelf zijn geweest. Maar iets verliezen is altijd moeilijk."

U lijdt ook aan depressie ...
"Dat heeft niets met mindfulness te maken. Depressie is een ziekte."

Dus een depressie kun je niet verhelpen met mindfulness?
"Nou ja, sommige mensen misschien wel, maar ik gebruik medicatie. Mindfulness helpt me wel om aan te voelen wanneer er een depressie aankomt. Als ik dat weet, kan ik me erop voorbereiden. Maar ook al doe je mindfulness, die depressie komt. Hij duurt alleen minder lang. Mindfulness is je gedachten observeren. Als je echt depressief bent, kun je dat beter niet doen want dan wil je niet naar binnen kijken. Kwel jezelf daar niet mee. Als je weer beter bent, kun je weer naar de sportschool gaan om die spier te oefenen."

Net als wanneer je je been breekt.
"Juist, dan moet je er niet mee rennen."

Ruby Wax, 'De mens, een handleiding'. Uitgeverij Spectrum, 288 blz., € 19,99.

Bron: Trouw, 23.02.2018
https://www.trouw.nl/religie-en-fil...hoofd~a47027d4/

Eigen mening:
Ik ben best een grote voorstander van mindfulness. De stem in je hoofd kan je dag maken of kraken. Zij (of hij) laat je op een bepaalde manier naar zaken kijken; “Dat heb je super gedaan!” vs.“Zus of zo had het net beter geweest…”

Dit ondervond ik laats nog tijdens het joggen. Daar was het moeilijkste deel niet het fysieke lopen, maar het telkens tegenspreken van die innerlijke stem; “Natuurlijk kan je wel 60minuten lopen!”, “Nee, je loopt niet vreemd!”, “So what dat iemand je voorbijsteekt?”, …

Deze stem beïnvloedt niet alleen je sportgedrag, maar ook je dagelijkse handelingen. Wanneer je op een bepaalde manier, bijvoorbeeld door mindfulness, deze stem/kijk kan veranderen – een halfvol glas in plaats van een halfleeg – verlopen je dagen veel gemoedelijker en kan je meer dingen aan.

Je gedrag verandert hierdoor. Had ik naar die stem geluisterd, was ik gestopt met lopen toen ik m’n straat uit was. Het is de positieve kijk – in mijn geval de gratitude https://www.youtube.com/watch?v=JPT-zQn84eY /dankbaarheid voor al wat is – die je jezelf laat pushen en laat inzien hoe alles werkelijk in elkaar zit.

Naar mijn mening moet er meer aandacht gaan naar zulke “braintricks” als mindfulness/manieren om in het leven te staan. Het is moeilijk om op een andere manier naar zaken te kijken, of gewoonweg even te pauzeren en in het “nu” te zijn.
Dit lijkt me zelfs een gegeven dat voor jonger reeds zeer handig kan zijn (bijvoorbeeld om een burn-out te vermijden).

Het boek waarover men in dit artikel spreekt lijkt me best wel interessant. Ik noteer het alvast op m'n lijst met te lezen boeken.

"Het komt erop neer dat je je bewust wordt van je gedachten en gevoelens, een stapje terug kunt nemen en in dat moment besluiten om anders te reageren dan je normaal zou doen."
Geef toe: dat is nu toch wat we echt willen, niet?