Het Gemeenschapsonderwijs (GO!) maakt ophef met een voorstel dat leerlingen hun moedertaal mogen gebruiken op de speelplaats en in de klas.
In een nieuwe leidraad, die het GO! in al zijn scholen verspreidt, staat dat directeurs positief moeten omspringen met de moedertaal, of die nu Spaans, Pools of Arabisch is. Want verbieden werkt contraproductief, klinkt het. 'Doordat we positiever omspringen met die talen voelen leerlingen zich beter op school en leggen ze ook makkelijker de brug naar het Nederlands', zegt Raymonda Verdyck, de topvrouw van het GO! in de kranten van Mediahuis.
Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V) benadrukt dat het Nederlands de onderwijs- en instructietaal is en dat dat zo moet blijven. 'Maar dat scholen een visie ontwikkelen om met die meertaligheid om te gaan is een goede zaak.'
De N-VA reageerde bij monde van Vlaams parlementslid Koen Daniëls (N-VA) al negatief op het voorstel. Hij benadrukte op Radio 1 dat een goede kennis van het Nederlands dé manier is om een diploma te behalen. 'Gaan we hiermee de doorstroming naar het hoger onderwijs verbeteren van leerlingen van wie het Nederlands niet de thuistaal is?'
'De N-VA hoeft niet ongerust te zijn', zegt Caroline Gennez, de onderwijsspecialiste van de sp.a. 'Het Nederlands is en blijft de gedeelde instructietaal. Maar aan het einde van de rit is de leerwinst groter als de meertaligheid en de thuistaal gevaloriseerd worden.' Volgens de sp.a is het voorstel van GO! 'pragmatisch en logisch'.
Het initiatief krijgt ook de steun van Open VLD-voorzitster Gwendolyn Rutten. 'Meertaligheid en de onderwijstaal Nederlands gaan hand in hand. Het is en/en. Een troef voor het open Vlaanderen in de wereld.' Ook Groen-onderwijsspecialiste Elisabeth Meuleman reageert enthousiast op Twitter. Volgens haar zal de aanpak het welbevinden en daarmee ook het leren van het Nederlands bevorderen.
Piet Van Avermaet, de directeur van het Steunpunt Diversiteit & Leren van de UGent, is eveneens voorstander van de aanpak van het GO!. 'Door leerlingen constant te bestraffen als ze hun thuistaal gebruiken, voelen ze zich minder betrokken op school en daalt hun zelfbeeld', zegt hij. 'Dat heeft een negatief effect op het leerproces.'
Het GO! is niet het enige net dat meer aandacht wil voor de moedertaal op school. Het stedelijk onderwijs in Gent heeft een gelijkaardige visie en ook de grootste onderwijskoepel - Katholiek Onderwijs Vlaanderen - werkt aan een 'ondersteuningsdocument' om leraren aan de slag te doen gaan met alle talen in de klas.

Mening: Persoonlijk vind ik het spreken van de moedertaal op de speelplaats geen probleem maar het gebruik in de klas kan ik me minder goed voorstellen. Wanneer in de klas de leerlingen hun eigen taal spreken, gaat er dan geen kakofonie ontstaan van allerlei gebrabbel? Ik vergelijk dit met GSM-geruik in de scholen. Op de speelplaats doet het niemand wat maar eens in de klas geldt er een uniforme regel dat hij niet gebruikt mag worden. Dit lijkt mij ook zo met de taal aangezien de taal die men spreekt in België het Nederlands is en dat moet zo ook blijven. Naarmate ze meer en meer Nederlands horen zullen ze de taal ook opnemen in hun kennis en kunnen ze het evengoed spreken. Later op de werkvloer zullen ze ook niet elk apart aangesproken worden in hun moedertaal en zullen ze ook geen instructies krijgen in die taal. Ik vind dat in elke formele situatie waar volgens mij de klas ook binnen past het Nederlands gesproken moet worden want we zijn nu eenmaal in Vlaanderen.

Het spreken van de moedertaal vergelijken met het gebruiken van een GSM in het klaslokaal vind ik bijzonder kort door de bocht. Ik ben absoluut geen tegenstander van het beperkt toestaan van de moedertaal van leerlingen met vreemde origine in de les. Ik heb zelf les gegeven aan OKAN-leerlingen en de realiteit is dat ze bepaalde woorden gewoon niet kennen en begrijpen. Verduidelijking in het Nederlands schiet heel vaak te kort en in heel veel situaties bereik je als leerkracht niet hetzelfde resultaat als een medeleerling die dezelfde moedertaal spreekt. Op zo'n momenten is het gebruiken van de moedertaal zeker aan te raden. Uit mijn eigen ervaring blijkt dat medeleerlingen dit al spontaan doen, wanneer ze merken dat zowel leerkracht als leerling in de problemen geraken. Ik ben ervan overtuigd dat bekwame leerkrachten momenteel op deze manier lesgeven, zonder daarbij leerlingen te filteren per culturele achtergrond. Om dat dan af te doen als 'een kakofonie van gebrabbel', daar kan ik zeer weinig begrip voor opbrengen. Zelfs in de eerste jaren na OKAN beheersen heel veel leerlingen de taal nog onvoldoende. Ik raad u dan aan om zelf in een Arabische les binnen te stappen, waarbij het verboden is om Nederlands te spreken. U krijgt dus geen woordverklaringen, geen contexten, geen verklaringen op vlak van taalbeschouwing die aansluiten bij uw eigen kennis. Vraag uzelf dan eens af of dit de kwaliteit van die les én van uw kennis van de taal ten goede komt. Ik ben er niet van overtuigd dat een verbod van vreemde talen in het klaslokaal een juiste beslissing is.

Ik vind het bijzonder jammer dat de communicatie van het Gemeenschapsonderwijs te wensen over liet en de nadruk dus volledig verkeerd gelegd werd. De intenties waren zeker goed, maar in een tijd waar veel Vlamingen bezig zijn met het (vaak terecht) verdedigen van de eigen cultuur, moet men opletten met de manier van berichtgeving en de nadrukken die men legt in het beleid. Nu interpreteren veel mensen deze beleidsbeslissing alsof het GO! verdeeldheid wil zaaien en de Vlaamse cultuur wil ondermijnen. Het is niet de bedoeling dat we groepjes creëren, want leerlingen per taal gaan 'sorteren' mag dan wel goed zijn voor het leren van Nederlands: ik zie vooral veel nadelen ten opzichte van integratie en de samenhang binnen de klasgroep.

Laat leerlingen elkaar helpen, over de culturen heen en wanneer nodig mag er inderdaad eens, in een vreemde taal, een context uitgelegd worden of kan men een zinnetje vertalen. We moeten er echter voor opletten dat het spreken van Nederlands in de toekomst geen prioriteit meer is, voor zowel leerlingen als leerkrachten. Teveel is nooit goed en door de manier waarop deze beslissing in de media kwam, vrees ik dat het andere uiterste, namelijk een overdosis aan vreemde talen in het klaslokaal, in veel scholen de realiteit kan worden. Het is dan ook met een bang hart afwachten hoe leerkrachten en scholen deze beslissing in de praktijk zullen brengen. Wanneer we toelaten dat leerlingen groepjes vormen per cultuur, zaaien we steeds meer verdeeldheid binnen de scholen én uiteindelijk binnen de maatschappij. Ik hoop dat de scholen kiezen voor een beperkt gebruik van de moedertaal mét behoud van het Nederlands als absolute prioriteit en dat ze tegelijkertijd werken aan een multiculturele mix in het klaslokaal, zonder groepjes op basis van cultuur te creëren.