‘Ik denk dat ik ga overgeven’


Er zijn begrafenissen waar meer wordt gelachen dan tijdens Election Night op de Amerikaanse ambassade in Brussel. Wat bedoeld was als een trotse viering van de Amerikaanse democratie – volgens henzelf ‘the greatest on earth’ – verwaterde bij elke exitpoll tot een steeds stillere bijeenkomst.


‘Natuurlijk ben ik zeer ontgoocheld met dit resultaat’, zegt Anthony Gardner, VS-ambassadeur bij de Europese Unie. Door de ramen op de eerste verdieping van de ambassade valt het eerste licht naar binnen, het is ongeveer 8 uur ’s morgens.

‘Tweemaal heb ik campagne gevoerd voor Barack Obama. Nu ziet het ernaar uit dat er met deze nieuwe president veel zal veranderen. Er staan veel grote kwesties op het spel: wat betekent dit voor de verhouding tussen Europa en Oekraïne? Onze relaties met Rusland? De toestand in het Midden-Oosten? De strijd tegen terreur, vrije handel, enzovoort. Dat beleid zal niet meer hetzelfde zijn. Maar het leven gaat door. Ik blijf fundamenteel optimistisch, maar vind wel dat de gematigde stemmen zich nu met meer passie moeten durven uit te drukken.’


Zijn lichaamstaal is duidelijk

Heel even geeft topdiplomaat Gardner een blijk van emotie. Net zoals zijn Amerikaanse collega-ambassadeurs in Brussel (één voor België en één voor de Navo) is hij getraind om professioneel te blijven in bijzondere situaties. De verkiezing van Donald Trump tot president valt allicht onder die noemer.

Gardner spreekt zijn vertrouwen uit in het Europees project en de goede verstandhouding met de Verenigde Staten. ‘Die gaat vijftig jaar terug, tot de tijd van president Kennedy.’ Hij erkent dat er rekening moet worden gehouden met de vele mensen die ontevreden zijn. ‘Ze vrezen dat hun kinderen er slechter aan toe zullen zijn.’ Maar zijn lichaamstaal geeft aan dat de verkiezing van Trump bij hem hard aankomt.


Geen statement van de ambassadeur

Hoe Denise Bauer, de ambassadeur voor België, denkt over het uiteindelijke resultaat, daar hebben we het raden naar. Het was de bedoeling dat ze de pers redelijk uitgebreid te woord ging staan als tegen de ochtend duidelijk was wie de 45ste president van de VS zou worden. Het had kunnen gaan over de grootste democratie op aarde en hoe de honderden genodigden van de ambassade getuige zijn geweest van hoe die werkt. Maar dat statement is – veelbetekenend – afgelast. Hetzelfde geldt voor het statement van Douglas Lute, die de diplomatieke relaties bij de Navo verzorgt. Hun stille aftocht uit de ambassade is treffend voor de verslagenheid van velen.


‘We zien wel’

Van ook maar een beetje hoera-sfeer is in de ambassade op geen enkel moment sprake. De rood-wit-blauwe snoepjes op tafels, de ballonnen en de vlaggen: ze kunnen zelfs om vier uur ’s ochtends niet verstoppen dat de strijd eigenlijk al gestreden lijkt.

‘We zien wel wat er gebeurt’, zegt Jerome Sheridan, directeur van de American University in Brussel, bij de eerste resultaten. ‘In veel staten is het veel spannender dan gedacht. Trump heeft al een aantal sleutelstaten in handen, dus wordt de kans groter dat hij het haalt. En dan wordt het afwachten welke adviseurs hij binnenhaalt voor zijn beleid. Na de verkiezing van Ronald Reagan begin jaren tachtig was ook onduidelijk wat er zou gebeuren en hoe de departementen zijn beleid vorm zouden geven.’


‘Hopelijk komen we los van een “vetocratie”’

Het is niet de laatste keer dat er wordt verwezen naar de filmster die president werd, alsof de eerder democratisch gezinde gasten op de ambassade zichzelf de moed willen inpraten dat het misschien nog zal meevallen met Trump. ‘Niet het resultaat van deze verkiezing is wat me het meest zorgen baart’, zegt Gregg Svingen van Democrats Abroad.

‘Wel wat er gebeurt vanaf januari, wanneer het beleid van start zal gaan. Hopelijk komen we los van een “vetocratie”, waarbij er wordt geregeerd vanuit een negatief beeld en alleen dingen worden tegengehouden of teruggeschroefd. We hebben staatsmanschap nodig.’


‘Dit zijn spannende tijden’

De grote en kleinere schermen die her en der in de ambassade staan opgesteld, wisselen tussen de nieuwszenders BBC World, PBS en CNN. Maar hoe vaak er ook wordt gezapt, de resultaten van Hillary Clinton worden er niet beter op. Een hele tijd worden er geen kiesmannen toegevoegd aan de blauwe balkjes van de nieuwszenders. Voor er definitief duidelijkheid komt over Clintons verlies, spreekt ambassadeur Bauer – in een democratisch blauwe tenue – haar gasten twee keer toe.

Wanneer ze van wal steekt, houdt de zaal even de adem in. Maar Bauer houdt het telkens even kort en diplomatisch. ‘Dit zijn spannende tijden. Dank voor jullie aanwezigheid en partnerschap. Gelijk wat de uitkomst ook wordt, die allianties blijven bestaan.’ Meer komt er niet en zal er ook niet meer komen.


Nu het zeker Trump wordt, zwijgt iedereen plots

Om kwart na zes geeft BBC World een min of meer definitieve round-up en dringt het door tot iedereen op de ambassade: het wordt vier jaar Trump. De gesprekken van groepjes worden stiller, velen nemen hun smartphone om te checken of er toch geen andere berichten circuleren. Bekenden die elkaar kruisen, knikken begripvol. Hun blikken staan alsof ze naar een treinongeluk zitten te kijken. En zeer opvallend: nu zo goed als zeker is wie de nieuwe president wordt, wil niemand zijn mening nog geven met naam en toenaam.

‘Ik denk dat ik ga overgeven’, laat een handelsfunctionaris zich ontvallen. Een Amerikaanse nieuwscorrespondente moet de tranen in haar ogen verbijten. ‘We hebben van onze bazen de opdracht gekregen geen betrokkenheid te tonen bij de uitslag, om neutraal te blijven. Maar ik heb kinderen. Dan wordt het moeilijk om kalm te blijven.’


DSAvond, 09-11-2016 (Nikolas Vanhecke)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB