Gezocht:gezonde voedingstips die doordringen


In het Verenigd Koninkrijk werd vorige week de ‘Eatwell Guide’ gepubliceerd, en deze week pakte Nederland uit met een nieuwe ‘Schijf van Vijf’. Het zijn hun varianten van wat bij ons de ‘Actieve voedingsdriehoek’ heet. Die piramide krijgt tegen volgend jaar een update. Wat kunnen we verwachten op basis van de aanpassingen in onze buurlanden?


Groente en fruit vs. granen

Niet 200 maar 250 gram groenten per dag. Dat is de belangrijkste aanpassing in de Nederlandse Schijf van Vijf. Het totaal aandeel groenten en fruit oogt ongeveer even groot als de graanproducten. In de Britse schijf ook. In onze driehoek lijken granen en zetmeelproducten de basis te (moeten) vormen van onze voeding. Dat is niet meer van deze tijd. Zelfs de gelijke porties in Nederland en het VK zijn conservatief. In de VS, waar granen vroeger (mede onder druk van de landbouwindustrie) de grootste sectie vormden, vullen groenten en fruit nu de helft van het voorlichtingsbord, en granen slechts een kwart. Ook in andere landen (Frankrijk, Duitsland, Australië) halen groenten het van brood, pasta, rijst en co. En in de groep granen is de rode draad steevast ‘volkoren’, terwijl er bij ons nog het minder specifieke ‘bruin brood’ staat.


Fruitsap telt niet

In de vorige Britse schijf stond nog een glas sinaasappelsap tussen het fruit en de groenten. Dat is in de nieuwe versie gesneuveld. In de uitgeschreven richtlijnen staat wel nog dat één glas fruitsap of smoothie van 150 ml kan tellen als één van de vijf dagelijks aanbevolen porties groenten en fruit. In Nederland zijn ze minder toegeeflijk: daar telt ‘vruchtensap’ uitdrukkelijk niet mee als fruit, want er zit te veel suiker in.


‘Een handje noten per dag’

De Schijf van Vijf zou beter de Schijf van Acht heten, want de groene punt is opgedeeld in groenten en fruit, en de roze punt is opgedeeld in drie: een puntje zuivel, een puntje (ongezouten) noten en een allegaartje van vlees, vis, eieren en peulvruchten (zoals bonen en linzen, die vanwege hun hoge proteïnegehalte als vleesvervangers worden gepromoot). Maar noten – met hun gezonde vetten – worden dus apart ‘geëerd’, en dat maakt de Nederlandse schijf uniek.


Zuivelindustrie ‘stomverbaasd’

De opmerkelijkste update in de Britse schijf is de halvering van het aandeel zuivel (inclusief sojaproducten) van 15 naar 8 procent. De zuivelindustrie, Dairy UK, is ‘stomverbaasd en teleurgesteld’. Ze wijst erop dat melkproducten onlangs nog gevrijwaard werden van de Britse suikertaks, omdat zuivel zijn belang heeft.


Geen plaats voor boter

Geen spoor van boter in de Britse en Nederlandse schijven. De uitleg is dat er te veel verzadigd vet in zit (in tegenstelling tot margarines en de meeste plantaardige oliën). Dat argument hield ook al stand in de nieuwe voedingsrichtlijnen die vorig jaar in de VS gepubliceerd werden. Het ontlokte er een storm van kritiek van voedingsexperts die stellen dat de theorieën over verzadigde en onverzadigde vetten achterhaald zijn. Zij willen clementie voor boter, maar vooral voor volle melkproducten.


‘Geen limiet op eieren’

Eieren en cholesterol zijn lange tijd synoniem geweest. Maar langzaamaan worden de eieren gerehabiliteerd. In de Britse voorschriften staat: ‘Er staat geen aanbevolen limiet op hoeveel eieren mensen mogen eten’. Het VK volgt daarmee dezelfde (wetenschappelijk onderbouwde) redenering die in de nieuwe Amerikaanse richtlijnen staat: de cholesterol die we uit eten halen, heeft weinig of geen invloed op het cholesterolniveau in ons bloed. Het is vooral de cholesterol die ons lichaam zelf aanmaakt (uit vetten) die een probleem vormt. In Nederland is die boodschap nog niet doorgedrongen en blijft het advies bij 2 tot 3 eieren per week.


De voedingsdriehoek, door de voedingsindustrie?

De voedingsadviezen, -schijven, -driehoeken en -borden die overheidsinstanties publiceren, worden steevast gemaakt met een panel voedingswetenschappers. Maar geregeld ook met belangengroepen uit de landbouw- en voedingsindustrie. Dat is in België niet anders: onder meer de Federatie voedingsindustrie (Fevia) en het aan de landbouw gelinkte Nutrition Information Center (Nice) zaten mee aan tafel om de ‘Actieve voedingsdriehoek’ te tekenen. Hun betrokkenheid is gedroomde munitie voor wie de driehoek in vraag wil stellen.

Ook in het Verenigd Koninkrijk is er kritiek. ‘De schijf werkt niet en kan niet werken omdat ze de belangrijkste oorzaak van obesitas ontwijkt: de toegenomen consumptie van bewerkte voeding (die vaak veel suiker, vet en nauwelijks vezels bevat, red)’, zegt onderzoeksjournaliste Joanna Blythman, die al meerdere boeken over voeding schreef, in een opiniestuk in The Guardian. Ook andere foodbloggers wijzen erop dat schijven en aanverwanten, met hun omslachtige en onderhandelde voorschriften, nog maar weinig veranderd hebben in de voorbije decennia: iedereen wordt dikker.

‘Vergeet het proportioneren van macronutriënten (koolhydraten, vetten, eiwitten, red) en het tellen van calorieën’, zegt Blythman. We zouden beter een voorbeeld nemen aan Brazilië, stelt de Britse schrijfster. De Braziliaanse overheid heeft in 2014 tien poepsimpele regels opgesteld, met één kernboodschap: ‘Beperk bewerkte voeding, eet vers’. Want, ‘de productie, distributie, marketing en consumptie van bewerkte voeding schaden onze cultuur, het sociale leven en het milieu’. Maar zo’n boodschap krijg je met de industrie aan tafel, nooit geserveerd.


DS, 27-03-2016 (Lotte Alsteens)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB