De strijders van IS schijnen het bangst te zijn voor de Koerdische soldates. "Ze denken dat een man niet naar de hemel gaat als hij wordt gedood door een vrouw."

Als je bedenkt hoe Islamitische Staat tegenover vrouwen staat, is hun gedrag op zich al een overwinning op de vijand: nonchalant, flegmatiek, zelfverzekerd.

De vier jonge strijdsters van de YPJ, de Koerdische vrouwenmilitie in Syrië, schieten in de lach als het gesprek op mannen komt, op hun aloude neiging haantje de voorste te spelen. Onverstoorbaar beantwoorden ze alle impertinente vragen, op hen afgevuurd door een tienkoppige internationale delegatie die hen bezoekt in hun soldatenhuis in de stad Amude. Ze gaan met een pakje sigaretten rond en steken ook zelf een peuk op, in hun camouflagekleurige gevechtstenue, kleurige sjaals om de hals.

Trots van Rojava
De jonge vrouwen van de YPJ zijn de trots van Rojava, de autonome Koerdische enclave in het noorden van Syrië.

Naast radicaal-democratisch zelfbestuur vormen gelijke rechten van man en vrouw de kern van de ideologie van Rojava. Het Koerdische feminisme heeft zelfs een eigen naam: jineologie, een door PKK-leider Abdullah Öcalan gemunte term (zie onderaan). Diens besnorde mannenportret hangt, zoals op zoveel plekken in Rojava, aan de muur in het soldatenhuis.

Axin Walat (21) ligt op de bank, een gestrekt been in het verband: getroffen door een kogel van IS. Haifaa Saudun (20), Nazligan Qamishlo (22) en Golbohar Rubani (23) zitten naast haar, staan dan weer op, drentelen ongedurig rond.

Een deel van de circa veertig vrouwen tellende brigade zit aan het front, dat langzaam opschuift ten nadele van IS.
Volmaakte tegendeel

Nu naast de VS ook Frankrijk, Rusland, Duitsland en Groot-Brittannië betrokken raken in de strijd vanuit de lucht in Syrië, wordt de noodzaak van successen op de grond des te urgenter. Raqqa, de hoofdstad van het kalifaat, is het eerste doelwit. In een aanval door een rebellenleger op Raqqa zullen de Koerden - ook vrouwen - een grote rol spelen.

Aan het front vormen de YPJ-strijders het volmaakte tegendeel van de baardmannen van IS, die naar het schijnt banger zijn voor de Koerdische vrouwen dan voor de YPG, de Koerdische mannenbrigades. "Ze denken dat een man niet naar de hemel gaat als hij wordt gedood door een vrouw", zegt Axin. "Ze snappen niets van de islam, maar wij vinden het prima als ze dat denken. Laat ze maar naar de hel gaan."

Hilariteit. De sfeer in het YPJ-huis is losjes. Dat past in de ideologie van non-hiërarchisch zelfbestuur, die in Rojava op z"n minst met de mond wordt beleden. Elke eenheid kiest haar eigen commandant, zo ook de vrouwen hier in Amude. "We besluiten daar onderling over", zegt Nazligan. "Meestal wordt het degene met de meest ervaring."

Stoottroepen
De vrouwelijke YPJ-strijders fungeren tevens als de stoottroepen van de emancipatie in Rojava. Voor bijna 40 procent bestaan de 35.000 leden tellende 'zelfverdedigingseenheden' (YPG en YPJ) uit vrouwen. In een door vijanden als IS omringde samenleving genieten zij een vanzelfsprekend aanzien. Tot de verbeelding sprak hun aandeel vorig jaar in de verdediging van de stad Kobani en in de Koerdische operatie ter bevrijding van de yezidi"s op de berg Sinjar in Irak.

"Vrouwen zijn betere krijgers dan mannen", volgens Axin. Adrenaline en testosteron maken mannen roekeloos. "Vrouwen hebben wilskracht en geduld. Ze zijn de dragers van het leven. Doordat vrouwen kinderen krijgen, zijn ze in staat zich op te offeren, ook als ze geen moeder zijn."

Dat leidt tot de vraag: hoe zien zij het huwelijk en het moederschap, in een cultuur waar trouwen en kinderen krijgen traditioneel voor jonge vrouwen het levensdoel is? "Wij zitten nu in een revolutie", zegt Axin. "We hebben geen tijd om te trouwen. We vechten voor ons land, dat is het belangrijkste voor ons. Trouwen komt misschien later wel."

Antwoorden van die strekking kregen Florence Bateson en Kevin Mason altijd wanneer ze YPJ-vrouwen (in leeftijd variërend van 18 tot 35 jaar) vroegen naar het moederschap. De twee masterstudenten van de Universiteit Utrecht deden in Rojava al eerder onderzoek naar de YPJ en maken nu deel uit van de internationale delegatie die het geïsoleerde gebied bezoekt. Bateson: "De revolutie komt bij hen op de eerste plaats."

Kracht uit vrouwelijkheid
Je zou dat het inleveren van vrouwelijkheid kunnen noemen, maar de onderzoekers zien het juist andersom: hun vrouwelijkheid geeft de YPJ-strijders kracht. "We hebben goed naar hun gedrag in de kampen gekeken. Meisjes en jonge vrouwen in gevechtstenue giechelen, plukken bloemen, frunniken aan elkaars haar. Ook meisjes die net van het front terugkomen. In andere legers en guerrillagroepen tellen vrouwen pas mee als ze met de mannen meedoen." De vier jonge vrouwen in Amude bevestigen dat beeld. "Als we niet vechten, dan dansen en zingen we", zegt Nazligan.

Bijkomend voordeel: de vrouwelijke brigades vormen een uit zedelijk oogpunt veilige omgeving voor de ongehuwde meiden. Een geruststellende gedachte voor families die een of meer dochters 'afstaan' aan de strijd.

Dat is ook het moment dat alle meisjes een nieuwe naam krijgen, een oorlogsnaam. "Dat is hun nieuwe identiteit. Ze beginnen een nieuw leven", zegt Mason. Vaak worden vrouwen genoemd naar bekende martelaren, zoals 'Beritan', een PKK-strijdster die zich opofferde door van een klif te springen.

Jineologie
Ook geografische namen zijn geliefd. Vaak hebben ze een poëtische zweem. Mason en Bateson noteerden 'Zagros' (een bekende berg), 'Sojiyan' (Water van het leven) en 'Soaxwin' (Rood bloed). De YPJ-vrouwen in Amude heten 'Weeklaag Moederland', 'Koningskind' en 'Lentebloem'. Alleen Haifaa Saudun behield haar eigen naam, als Arabische (ook niet-Koerden vechten mee in de YPG/YPJ.)

De vruchten van jineologie zijn in de samenleving van Rojava overal te zien. Hoge bestuursposten worden bezet door een man en een vrouw samen. Vertegenwoordigende lichamen hebben quota van 40 procent vrouwen. Er kwamen wetten tegen polygamie, kindhuwelijken en huiselijk geweld. Jongeren en volwassenen krijgen de officiële ideologie van gelijkheid van man en vrouw erin in gepompt op school, in culturele centra, in de media.

Van bovenaf dus, wat een beetje in tegenspraak is met de filosofie van 'democratie van onderop'. De vraag is hoe de van oudsher zeer patriarchale Koerdische cultuur reageert op de boodschap van gelijke rechten. Wat gebeurt er achter de voordeur? En zijn al die mannen die lippendienst bewijzen aan jineologie echt overtuigd?

"De vooruitgang is verbazingwekkend, maar ik geloof geen moment dat er geen verzet is van mannen", zegt Natalie McGarry, feministisch parlementslid in Londen voor de Schotse SNP. "Hoeveel vrouwelijke taxichauffeurs zijn er in Rojava? Nul, waarschijnlijk."

Feit is dat generaties meisjes in Rojava opgroeien in het besef dat ze voor geen jongen onderdoen en dat vrouwen in leidende posities zitten. Op termijn gaat de betekenis daarvan de ideologische façade ongetwijfeld voorbij.

"Altijd hebben we gehoord: vrouwen kunnen dit niet, mogen dat niet. Dat is nu voorbij", zegt Axin. "Mannen hebben vijfduizend jaar een bekrompen geest gehad. Nu is het onze tijd. Dit is een revolutie van vrouwen."

bron: de morgen

eigen mening: Het artikel is een beeld dat zelfs in onze westerse landen vreemd en als een droom aandoet: een leger dat voor 40% uit vrouwen bestaat. Bij ons mogen vrouwen natuurlijk ook bij het leger, maar de overgrote meerderheid blijven toch mannen. Waarom dan wel in Syrië? Waarom in een land dat wij toch denken dat een achterstand heeft ten opzichte van ons? Misschien heeft het wel te maken met het feit dat het land in oorlog is. In oorlog en liefde mag alles, toch? Of in het het Engels: desperate times call for desperate measures. Tijdens de revolutie heeft het leger deze vrouwen nodig en zijn ze bereid om wat toegevingen te doen. Maar hoe gaat het vergaan met deze samenleving eens de oorlog ten einde is? We zullen moeten wachten tot het zover is, om dat te weten te komen.