'Veiligheidsdiensten hebben gefaald'

'Het kan niet dat de nationale veiligheids- en inlichtingendiensten een aanslag van deze envergure niet zagen aankomen. Er moet een onderzoek naar de blinde vlekken komen en de verantwoordelijken houden best de eer aan zichzelf', zegt Tijd-columnist en radicalisme-expert Bilal Benyaich over het bloedbad in Parijs.
'Je staat als veiligheidsapparaat redelijk machteloos tegen één of een paar gekken die op een blauwe maandag met een keukenmes of wapen op straat zouden tekeer gaan. Maar wat in Parijs is gebeurd, is van een totaal andere orde', zegt politoloog en onderzoeker Bilal Benyaich. 'Het gaat om een gecoördineerde, professionele aanval van een commando terroristen met zware wapens en bomgordels, en dat op verschillende plekken tegelijk. Het wijst op training, planning en financiële en logistieke steun van een netwerk.'
'De ervaring leert dat de meeste gewelddadige jihadisten, die een potentieel risico vormen op aanslagen, bekend of geseind staan bij de veiligheids- en inlichtingendiensten. Die hebben in de meeste Europese landen door de gestegen terreurdreiging de voorbije jaren middelen en mensen bij gekregen. Er is ook werk gemaakt van een betere samenwerking op Europees en internationaal vlak.'
'Het is onaanvaardbaar dat ze een aanslag van deze envergure niet hebben zien aankomen. Dit is echt een wake up-call. Opnieuw, een eenzame wolf kan door de mazen van het net glippen, maar dit hadden ze echt moeten zien aankomen. Punt. Er moet een onderzoek komen naar de steken die de Franse, maar ook de Belgische geheime diensten hebben laten vallen. Iedereen moet voor de spiegel staan. De verantwoordelijken zouden beter de eer aan zichzelf houden', luidt het harde verdict.

Er is zo goed als zeker een link met België, en meer bepaald met de Brusselse gemeente Molenbeek. Verrast u dat?

Bilal Benyaich: 'Niet echt. Het netwerk van gewelddadige moslimextremisten is relatief klein, is een wereld van 'ons kent ons' en de brandhaarden van de radicale islam, waar Molenbeek zeker toe behoort, staan allemaal op de een of andere manier in verbinding met elkaar. De voorbije 20 jaar waren er bij eerdere terreurdaden heel vaak links met Brussel en Molenbeek.'
'Die netwerken van toen hebben er ook mee voor gezorgd dat er vandaag opnieuw een grote groep jihadisten uit onder meer Brussel en Molenbeek aan het front in Syrië en Irak vechten. Het zou me zeker niet verbazen dat één of meerdere daders Belgen zijn, de terroristen een beroep deden op geld, wapens of schuilplaatsen in België of er steun is gegeven vanuit België. Dat zal het onderzoek moeten uitwijzen.'

Welke lessen trekt u uit deze aanslag?

Benyaich: 'IS evolueert in de richting van wat Al-Qaeda geweest is. Het is met andere woorden een echte paradigma-shift in hun jihad-strijd. Dat is eigenlijk al gebleken met de aanslagen op het kantoor van Charlie Hebdo in Parijs afgelopen januari, maar nu wordt duidelijk dat het echt een strategie van Islamitische Staat (IS) geworden is. IS beperkte zich lange tijd tot de klassieke jihad, waarbij ze streden om de 'corrupte, goddeloze regimes' in het Midden-Oosten omver te werpen en in de moslimdelen van de wereld een groot moslimkalifaat op te richten.'
'Met het westen, waar geen moslimmeerderheid woont, waren ze om ideologisch-doctrinaire redenen minder of zelfs niet bezig. Deze aanslag bewijst dat ze de oorlog willen verleggen naar de straten van Europa en de in hun ogen westerse agressor op eigen terrein zullen aanvallen. Ze zijn overgeschakeld op de zogenaamde 'defensieve jihad', waardoor het treffen van de vijand op eigen bodem integraal deel uitmaakt van de strijd.'
'We staan voor een kantelpunt, met mogelijk explosieve consequenties. Er zijn duizenden Syriëstrijders met Europese paspoorten. Net nu is het kalifaat van IS ook aan het afbrokkelen, een gevolg van het opdrijven van de militaire actie door het westen. Wat gaan die strijders doen als IS in elkaar stuikt? Elke Europese strijder heeft bovendien een netwerk, in de reële of virtuele wereld, en dus invloed op jongeren in hun thuislanden in Europa, die nooit naar Syrië of Irak zijn afgereisd, maar wel tikkende tijdbommen aan het worden zijn.'
'Als zelfs maar een fractie van die mensen geactiveerd worden om gerichte aanvallen uit te voeren op Europese bodem, komen we in een erg gevaarlijke situatie terecht. Er zijn niet alleen de fysieke en psychologische trauma's die hier uit volgen, maar er is ook de impact op ons allen. Een collectief trauma dreigt het DNA van onze vrije, open samenvatting voor altijd te veranderen. De grondwettelijke vrijheden dreigen op termijn te worden ingeperkt, er ontstaat een grimmige sfeer tussen verschillende bevolkingsgroepen en de etnische kloof word groter, waardoor zelfs de kans op burgeroorlogen binnen Europa met de jarenc zal toenemen. Nee, het ziet er echt niet goed uit.'

Zullen we ook bij ons naar het 'Israëlische' model evolueren, een land vol checkpoints en securitychecks?

Benyaich: 'Het conflict tussen Israël en de Palestijnen heeft een andere geschiedenis en dynamiek. Maar meer repressie is bij ons onvermijdelijk. Geen enkele politicus kan aan zijn bevolking uitleggen dat hij niets gaat doen. Grenscontroles, weer meer militairen en politie op straat, bewaking van gevoelige plaatsen. Het zou wel eens een permanent in plaats van een tijdelijk fenomeen kunnen worden. Maar er is vooral diepe reflectie nodig.'
'We zijn een samenleving die monsters heeft voortgebracht, monsters die hun eigen Europese buren en landgenoten op de meest barbaarse manier afslachten. Hoe kunnen we die monsters neutraliseren en vermijden dat er nieuwe gevormd worden? Pasklare oplossingen zijn er niet. De evolutie binnen het radicale islamisme van het Midden-Oosten en die bij ons is ook niet meteen hoopgevend voor de directe toekomst. We bereiden ons best voor op enkele decennia van nog meer aanslagen en geweld, voor de situatie door de tand des tijds beter wordt.'

Door de vluchtelingencrisis is er in heel Europa groeiend antimoslimsentiment. Dreigt het uit de hand te lopen?

Benyaich: 'Er ligt op dat vlak een grote verantwoordelijkheid bij de politieke leiders, ook bij de Belgische premier Michel. Zij moeten de mensen door deze diepe crisis leiden, in woord en daad, onder meer door een duidelijk statement te maken. Weet u, er moet absoluut vermeden worden dat de 'Grote Islamitische Burgeroorlog' in de moslimwereld die aan de gang is, tussen soennitische en sjiitische moslims en tussen religieuzen en seculieren binnen de islam, bij ons verder gezet wordt of zelfs evolueert naar een burgeroorlog tussen het moslim en niet-moslimdeel van de bevolking. Dat is net wat de terroristen willen. Zij vechten ten dienste van een apocalyptische strijd tussen moslims en ongelovigen. We moeten kost wat kost vermijden dat de burgers bij ons meegesleept worden in die dystopie. De situatie is bijzonder ernstig. Onze politieke leiders moeten de schade, die gigantisch is, zoveel mogelijk indammen. Onze manier van leven en de wereld zoals we die kennen, staan echt op het spel.'

Bron: De Tijd, 15 november 2015, 09:00,
'Veiligheidsdiensten hebben gefaald'

Mening:
Alles dat in het artikel aan bod gekomen is, is een heel duidelijke samenvatting van wat ik al een tijdje denk, maar ik had het nooit zo duidelijk kunnen formuleren in een gestructureerde zin. Het probleem is duidelijk niet enkel een probleem in Frankrijk, het is een globaler probleem waarvan de oorzaak ligt in het machtsvacuüm dat ontstaan is door de Arabische Lente en de verschillende tussenkomsten van het Westen in het Midden-Oosten. Het is eigenlijk zo gemakkelijk ontstaan, maar zo complex om volledig te begrijpen, dat ik er haast triest van word dat het zo ver gekomen is en ik er zelfs mijn hoofd over kan breken. Het is positief dat ik eens een duidelijk gestructureerde uiteenzetting kan lezen door iemand die dichter bij de bron staat van wat er nu allemaal juist aan het gebeuren is en gebeurd is. Zo kan ik mijn meer bevooroordeelde mening nuanceren door deze te toetsen aan deze uiteenzetting. Wat mij het meeste zorgen baart in dit interview is wat Benyaich op het einde zegt: het antimoslimsentiment dat in de huidige tijd heer en meester is, wordt meer en meer gevoed door de aanslagen, wat juist is wat IS verlangt. Ik vind dat we niet mogen toegeven aan de angst en het antimoslimsentiment, aangezien het maar een reeks individuelen zijn die niet spreken voor een heel geloof. Het is verdomd moeilijk voor iedereen om dit vast te blijven als waarde, maar ik hoop ten zeerste dat dit nog mogelijk is. Anders staan we nog verder van huis dan eerst.