Bankier is geen zondebok


Joris Luyendijk voelt zich bijna getrold door het leve-de-bankier betoog van Matthias Smalbrugge in Letter & Geest zaterdag. 'De financiële sector is gevaarlijker dan mensen beseffen.'


Op sociale media kent men zogeheten 'trollen'; figuren die provocatieve onzin verspreiden in de hoop op aandacht. Naarmate ik verder kwam in het stuk van Matthias Smalbrugge zaterdag in Letter & Geest kreeg ik bijna de indruk dat de hoogleraar zo'n trol is. Maar misschien had hij gewoon een slechte dag toen hij 'Leve de Bankier' schreef.

Smalbrugge stelt dat bankiers de zondebokken zijn van onze tijd, te vergelijken met christenen in het oude Rome: 'De Tiber stroomt over tot de stadsmuren, de Nijl valt droog of er is hongersnood. Meteen klinkt de kreet: 'De christenen voor de leeuwen!'

Dit is een drogreden. Tussen meteorologische omstandigheden en het bestaan van christenen was geen causaal verband. Tussen de financiële catastrofes van de laatste decennia en het gedrag van bankiers wel. Daarmee zijn bankiers niet als enigen verantwoordelijk. Sterker nog, een boel bankiers en werknemers bij banken hebben nooit iets te maken gehad met die catastrofes.


Frans Bauer

Smalbrugge poneert dat bankiers worden verguisd omdat ze risico's nemen. Werkelijk? Niemand misgunt Frans Bauer zijn miljoenen, want als geen hond diens plaatjes meer koopt, kan Bauer niet aankloppen bij de belastingbetaler.

Banken kunnen dit wel, direct of indirect, en dus geldt bij hen: als het risico goed uitpakt, liggen er een prachtig salaris en een bonus. Gaat het mis, dan krijgt iemand anders de klappen. Het probleem is niet dat bankiers risico's nemen. Het probleem is dat iemand anders deze risico's draagt; de aandeelhouders, een bankenfonds of de belastingbetaler.

Smalbrugge beweert dat critici van het financiële systeem, zoals ondergetekende, een debat voeren dat niet gaat over geld, 'maar over maatschappelijk ongenoegen dat zich bedient van een schijnargumentatie'. Hij proeft ook 'morele superioriteit' in de titel van mijn boek 'Dit Kan Niet Waar Zijn'.

De werkelijkheid is dat ik bezorgd ben over het onvermogen van ons democratisch bestel om de destructieve en disfunctionele kanten van het financiële systeem aan te pakken. In dit systeem zijn de laatste veertig jaar door technologische veranderingen, mondialisering en vooral deregulering perverse prikkels en belangenconflicten ontstaan en de crash en al die schandalen zijn hierop terug te voeren.

Het probleem is niet dat bankiers ingaan op de verleidingen in het systeem. Het probleem is dat die verleidingen mogen bestaan. Deze weer wegnemen vergt betere wetten, maar: wie voert die op wereldschaal in, nu de financiële wereld zich mondiaal heeft georganiseerd en landen tegen elkaar kan uitspelen?


Instorting

De financiële wereld is ook niet zomaar een deel van het bedrijfsleven. Londense bankiers vertelden me dat ze tijdens de crash in 2008 - uit angst voor instorting van de openbare orde - voedsel, goud en zelfs wapens insloegen. Daarom lukte het banken om in een weekend tientallen miljarden staatshulp los te krijgen om faillissementen te voorkomen; het alternatief was nog erger.

Voila, de situatie waarin we ons nog altijd bevinden, ondanks veel nieuwe regels. De financiële sector is gevaarlijker dan mensen beseffen. In 2008 zijn we op een haar na het ravijn ingetrokken, en sindsdien is er volgens talloze critici en mensen die er zelf werken niets of te weinig veranderd.

Dit kan niet waar zijn, denk je, als je dat op je laat inwerken. Maar zo ver is professor Smalbrugge kennelijk niet gekomen.


Trouw,31-08-2015 (Joris Luyendijk)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB