Bange blanke Nederlanders


Het signum! Minder dan honderd jaar geleden konden Vlaamse collegejongens dat nog in de handen gedrukt krijgen wanneer ze de plicht om Frans te spreken negeerden en het Nederlands gebruikten tijdens de recreatie. Het signum was een rolletje papier, soms een boekje, waarop ze hun naam moesten noteren wanneer ze op Vlaamssprekerij werden betrapt. Dan moesten de betrapte zondaars hun medeleerlingen bespieden en hen het signum doorgeven als ze hen de verkeerde taal hoorden spreken, 's Avonds volgde de afrekening: al wie op het signum stond vermeld, kreeg straf, niet zelden een geldboete.


Zijn de Vlaamse colleges al lang van deze barbarij af, de Nederlandse liberale minister Rita Verdonk wil er nu in eigen land een variant van invoeren. Zij vindt namelijk dat er in Nederland op straat niets anders meer dan Nederlands te horen mag zijn.

In het straffe Rotterdam, waar de Pim Fortuyn-erfenis Leefbaar Rotterdam mee in het stadsbestuur zetelt, maakt het voorstel al deel uit van een gedragscode die het samenleven in de stad moet regelen. Verdonk wil er zo een voor heel Nederland. Daarom moeten experts voor haar de kern van de Nederlandse 'identiteit', datgene waar Nederlanders 'trots' op zijn, in een stel verplichte leefregels samenvatten.

De Nederlanders, zo leert deze zaak, verdienen niet de splijtende spot van Karel De Gucht en Freya Van den Bossche. Ze verdienen ons medelijden. Nog altijd niet bekomen van de Fortuyn-verdwazing. Zo wanhopig. Zo het noorden kwijt. Als zelfs liberalen vinden dat ze autoritaire regeltjes moeten bedenken voor straatgekwek.

De minister vindt dat allochtonen het Nederlands machtig moeten zijn en dat het liefst ook thuis spreken. Daar heeft ze overschot van gelijk in. Inburgering zonder talenkennis is een illusie. Maar daar is het haar niet echt om te doen. Ze verzint die maatregel vooral omdat 'de mensen' het volgens haar 'niet prettig', ja 'unheimisch' vinden dat het op straat zo babylonisch klinkt. Het gaat dus letterlijk om xenofobie.

De minister vroeg zich helaas niet af waarom haar landgenoten zo bang zijn voor vreemde talen. Enfin, sommigen toch, want men kan zich voorstellen dat het niet gaat om de taal van Japanse toeristen, Zweedse zakenlui, Britse voetbalsupporters, Tsjechische congresgangers of Russische zeelui. Of om dat dwaze, pseudo-hippe, meestal krakkemikkige Engels dat zo vaak in de reclame en de media rondwaart. Het gaat niet om de taal zelf, wel om de sprekers ervan.

De maatregel - waarvan nog te bezien is hoe hij af te dwingen valt - is niet aanmoedigend, maar repressief bedoeld. Hij versterkt de vooroordelen tegen de allochtone gemeenschap die in haar geheel als bedreigend wordt gestigmatiseerd. Om het veiligheidsgevoel van de bange blanke Nederlander te verhogen (Verdonk zei het met haast zoveel woorden), mogen allochtonen op straat niet meer gehoord worden. Misschien willen die Nederlanders hen het liefst ook niet meer zien. Misschien kunnen ze ook maar beter hun gezichten wit schilderen.

De taalkwestie past in de mythe die wil dat een natie een vaste, onveranderlijke, collectieve identiteit zou bezitten, waaraan iedereen zich te conformeren heeft. De wortels daarvan zoekt ze bij voorkeur in de geschiedenis. Het is een mythe omdat ze nooit meer oplevert dan flauwe clichés en pocherige anekdotes. Het is trouwens verbijsterend dat serieuze historici, zoals in Nederland, zich nog lenen tot zulke heilloze projecten.

Behalve de mollahs in Iran kan niemand een steekhoudende definitie van een nationale identiteit vastleggen. Het eindigt altijd in arbitraire of autoritaire bedilzucht. Ook de Britse minister Gordon Brown deed de test en gaf toe dat hij met niet anders eindigde dan nietszeggende gemeenplaatsen als het kopje thee (DS 17 januari) , met waarden die allicht vooral zeggen over hoe de Britten zouden willen zijn (open, tolerant, rechtvaardig) en die zeker niet typisch Brits te noemen vielen.

Aan dubieuze zelfgenoegzaamheid ontbreekt het zulke experimenten niet. Ze propageren een taal die niemand echt spreekt, zoals ook op de Vlaamse televisie de helft van de inboorlingen moet worden ondertiteld. Ze dromen ervan om nieuwkomers examens op te leggen over taal, cultuur, geschiedenis en instellingen, waarvoor de meeste autochtonen zelf zouden zakken. En de prijs voor al die illusies is dat zelfs liberalen, die de publieke ruimte anders het liefst privatiseren en te gelde maken, daar nu autoritaire regels willen opleggen die mensen moeten controleren tot in hun dagelijks leven, letterlijk zelfs tot in het praatje met de buurvrouw.

Nederland kent grote samenlevingsproblemen. Het voorstel-Verdonk kan die alleen maar verergeren omdat het de kloof tussen 'wij', de goeden, en 'zij', de slechten, alleen nog dieper maakt. Laat het vooral niemand in Vlaanderen op ideeën brengen.

Marc Reynebeau is redacteur van deze krant. ,,Overstekend wild'' verschijnt wekelijks op dinsdag.


DS, 24-01-2006

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB