Ivan Pavlov belde, zijn hond kwijlde. Weinig beelden uit de wetenschap die zo iconisch zijn. Alleen klopt het niet, zo beweert medisch historicus Daniel P. Todes, in zijn nieuwe biografie van de befaamde Russische fysioloog. Zoemers, metronomen, harmoniums en zelfs elektrische shocks waren veel beter te controleren dan een belletje. En Todes ontmaskert nog meer fouten in de overlevering.

Ziehier een hele rist misvattingen over Pavlov die u uit uw geheugen mag wissen. Ivan Pavlov is de man die de Nobelprijs kreeg voor zijn ontdekking van geconditioneerde reflexen, toen hij honden trainde om te kwijlen bij het geluid van een belletje. Ivan Pavlov is de stichtende stem van het behaviorisme, de wetenschapsfilosofie die de studie van het gedrag van mensen en dieren in de psychologie bovenaan plaatste. En hij steunde de Oktoberrevolutie van de bolsjewieken in Rusland, waarmee het communisme zijn intrede deed, kritiekloos.

Niets van dat alles is dus waar, schrijft Daniel P. Todes, professor aan de Johns Hopkins School of Medicine, in een nieuwe biografie van de Russische fysioloog ('Ivan Pavlov: A Russian Life in Science'). Veel van wat we nu denken te weten over Pavlov blijkt gebaseerd te zijn op krakkemikkige vertalingen uit het Russisch

Zeg niet 'geconditioneerd'

De Nobelprijs die Pavlov kreeg, ging over diens onderzoek naar spijsvertering en de bijhorende lichaamssappen, voornamelijk bij honden. Om dat te onderzoeken gebruikte hij een ietwat onsmakelijk systeem van 'schijnvoeding': hij verwijderde de slokdarm van de testdieren en maakte een opening in de keel van het dier. De voeding kwam op die manier nooit in de maag terecht. Door op meerdere plaatsen in het verteringsstelsel dergelijke openingen te maken, kon hij de verschillende chemische samenstellingen van de lichaamssappen in detail onderzoeken.

Die Nobelprijs bracht hem nadien wel op het idee om ook het speeksel en kwijlgedrag van honden onder de loep te nemen. Dat deed hij niet met een belletje, zoals alom wordt aangenomen. "De icoonsiche bel zou totaal onbruikbaar gebleken zijn voor zijn echte doel, dat precieze controle vereiste over de kwaliteit en duur van de stimuli", schrijft Todes. "Het vaakst gebruikte hij een metronoom, een harmonium, een buzzer en een elektrische schok." En zelfs de term 'geconditioneerde' reflex blijkt een foutieve vertaling te zijn van het Russische 'uslovnyi', dat conditioneel of voorwaardelijk betekent.
Geen communist

Dat hij beschouwd wordt als een icoon van het behaviorisme betekent ook niet dat hij zomaar alle behavioristen de lof toezwaaide. Amerikaanse vertegenwoordigers van die filosofie, onder wie J.B. Watson, verweet hij het belang van de innerlijke, subjectieve wereld van de mens in de psychologie te miskennen. Psychologie was voor hem "een van de laatste geheimen van het leven". Hij hoopte dat doorgedreven wetenschappelijk onderzoek uiteindelijk duidelijk kon geven over "het mechanisme en de vitale betekenis van datgene dat de mens beheerst - ons geweten en zijn kwellingen."

Tot slot blijkt de gangbare visie dat Pavlov een brave volger was van de Sovjet-Unie ook totaal fout, aldus nog Todes. Pavlov bleek integendeel een ware dissident, die communisme "een gedoemd experiment" noemde en die in 1920 zelfs vroeg om te mogen emigreren naar het westen. Dat hij het tot 1936 uithield en vlot 86 jaar oud werd was een waar een mirakel. Die westerse misvatting over zijn liefde voor het communisme verklaart misschien waarom er bij ons zo lang zo weinig geweten was over Pavlov. Ter illustratie: toen professor Todes in 1989 onderzoek begon te doen naar het leven van de Rus bestond er geen enkele bruikbare biografie.

Bron: www.hln.be 18/11/14 om 11u37 Wall Street Journal, The New Yorker
http://www.hln.be/hln/nl/961/Wetens...t-een-bel.dhtml

Eigen mening: Ik heb zelf Sociale en technische wetenschappen gestudeerd in het middelbaar. In deze richting was de geconditioneerde reflex en het behaviorisme, of gewoon Pavlov wel een belangrijk onderdeel. Ik heb de geconditioneerde reflex dan ook aangeleerd met de honden en het belletje. Ik denk dat dit concept zo overal ter wereld wel is aangeleerd. Om nu te weten te komen dat dit beeld niet klopt vind ik wel vreemd. Ik vind het ook raar dat zo'n belangrijk wetenschappelijk onderzoek zolang eigenlijk incorrect was door iets stoms zoals vertalingsfouten.