Valt Turkije uit elkaar?


De oorlog in Syrië raakt ook Turkije hard. Het aantal Syrische en Koerdische vluchtelingen loopt op naar twee miljoen. Het land wordt verscheurd door de spanningen met de Koerden en de Islamitische Staat.


Bussen van Nederlandse makelij snijden met hun honderden passagiers de hele dag als een mes door de drukte van Istanbul. De voor de bussen vrijgemaakte baan op de snelweg gaat ook naar de wijk Caglayan, bekend om het imposante rechtbankgebouw en de tienduizenden Syrische vluchtelingen die in de naaiateliers werken.

Het is moeilijk lopen in de smalle, drukke straten van Caglayan. In deze straten is sinds enkele jaren het Turks niet meer de meest dominante taal. Het Arabisch klinkt overal. Borden met Arabische teksten hangen op de muren van de winkels en de restaurants. De nieuwe, grote Syrische populatie huurt hier huizen, opent winkels en maakt zelfs straatmuziek in het Arabisch.


Paradijs

De 23-jarige Mohammed, alias de generaal, is een van de Syriërs die in Caglayan in een naaiatelier werkt en met zijn familie in dezelfde wijk woont. In de verstikkend hete kamer van een arbeidersvereniging haalt Mohammed zijn portemonnee tevoorschijn en laat trots zijn foto's met uniform zien: "Ik heb in het leger van Assad gevochten. Mijn vader heeft me er uiteindelijk van overtuigd dat we moesten vluchten. Nu heb ik het hartstikke goed hier. Ik werk hard, soms tot een uur of tien 's avonds. Maar als ik vrij heb, wandel ik door de stad. Het is hier het paradijs. Mijn familie en ik blijven hier."

Mohammed legt uit dat de tienduizenden Syrische vluchtelingen in Caglayan minstens net zo hard werken als hij en het geen probleem vinden dat ze veel minder salaris krijgen dan de Turken: "We hebben werk en een dak boven ons hoofd. Wat willen we nog meer?"

Dezelfde Nederlandse bussen rijden ook naar de wijk waar universiteitsdocent Sinan Alcin van de Kultur Universiteit werkt. Alcin kan een bittere glimlach niet onderdrukken als hij hoort dat Turkije volgens de vluchteling Mohammed een paradijs is. De academicus, die bekendstaat om zijn onderzoek naar de werkomstandigheden van de vluchtelingen in Turkije, haalt eerst koffie, klikt op zijn computerscherm een website met het laatste nieuws aan, draait zich om en zegt dan: "Het zou weleens snel afgelopen kunnen zijn met dat paradijs van Mohammed. Vandaag zijn er berichten verschenen over uitlatingen van Koerdische ooggetuigen die beweren dat Turkije containers vol wapens naar IS heeft gestuurd. Alles wijst erop dat president Tayyip Erdogan en zijn mannen een emotionele band hebben met IS. We gaan nog spannende tijden beleven hier."

Hoe geloofwaardig zouden de beweringen kunnen zijn dat de Turkse republiek, lid van de Navo en onderhandelend voor volledige lidmaatschap bij de Europese Unie, steun verleent aan een organisatie als IS? Alcin zucht diep, leunt achterover in zijn stoel en gaat verder: "Nu pas heeft Erdogan IS terroristisch genoemd, nu de Turken die door IS gegijzeld waren vrij zijn. Dat spreekt toch boekdelen? De Turkse regering zet haar kaarten blijkbaar op IS om het ontstaan van een zelfstandig Koerdisch gebied tegen te houden. Maar daarmee brengt Turkije de huidige eenheid in gevaar. Het land staat aan de vooravond van een grote oorlog. Hoe moet men verder met de eigen Koerden nu de Koerden in Syrië aan hun lot worden overgelaten? Het is maar zeer de vraag of de Turkse republiek in haar huidige vorm kan blijven bestaan."


Goedkope werkkrachten

Alcin komt terug op de kwestie van de vluchtelingen. Hij denkt dat door het huidige beleid van de Turkse regering om de vluchtelingen maar als gasten te beschouwen en hen ook in te zetten als goedkope werkkrachten de onrust bij de Turken enorm aan het groeien is: "In verschillende Turkse steden zijn er al rellen geweest vanwege deze kwestie. Door de komst van de Syriërs zijn niet alleen de lonen gezakt, maar zijn ook de prijzen van de huurhuizen de pan uitgerezen. Twee miljoen mensen in een paar jaar erbij is niet niets. De ervaring leert dat vluchtelingen blijven in de landen waar ze naartoe zijn gevlucht. Door de vluchtelingen en het IS-beleid van Erdogan zitten we hier op een kruitvat."

Een andere buurt waar het net als in Caglayan ook altijd druk is, is de bekende Taksimwijk. Ook op deze toeristische trekpleister heeft de nieuwe Syrische aanwezigheid haar stempel gedrukt. Bedelende Syrische kinderen zijn overal. Ze bedelen soms op de schoot van hun moeders, als ze daar te groot voor zijn trekken ze aan broeken of rokken van voorbijgangers voor aandacht en geld. Onder de bomen zitten sommigen broodjes met kaas en tomaten te eten.

De veertigjarige Hasan Yildirim doet in een eettent in Taksim uit de doeken dat hij al stappen heeft gezet om met zijn gezin weg te gaan uit Turkije. Yildirim is zakenman, hij heeft genoeg kapitaal om Duitsland of Nederland ervan te overtuigen dat hij en zijn gezin een aanwinst vormen voor die landen. Hij wil in een van die landen gaan wonen.

Hij neemt twee snelle slokken van zijn cola, knijpt zijn vrolijke, zwarte ogen tot streepjes en zegt: "Turkije was een oase in het Midden-Oosten omdat alle bestuurders hiervoor hun best deden om aansluiting te vinden bij het Westen. Erdogan heeft daar een streep door gehaald. Wie heeft het hier nog over de Europese Unie? De Turken hebben ervoor gekozen om deel te zijn van de islamitische wereld. Door de komst van de Syriërs is de hele demografie veranderd hier."

Hasan Yildirim is zelf Koerdisch en getrouwd met een Turkse vrouw. Door de samenstelling van zijn gezin wenst hij geenszins een verscheurd Turkije. Maar hij vreest wel dat het die kant op gaat: "Gisteren nog heeft de Koerdische partij HDP Kamervragen gesteld over wapens die Turkije aan IS geleverd zou hebben. De oorlog in Kobani - het door IS belegerde Koerdische stadje aan de Syrisch-Turkse grens, red. - is een breekpunt voor beide volken. Kijk maar hoe Turkije met de Syrische en de Koerdische vluchtelingen omgaat. Ik hoor dat de Koerden niet eens een glas water krijgen als ze de grens hebben overgestoken. Er is straks geen enkele reden meer voor de Koerden in het zuidoosten om deel te zijn van Turkije. De oorlog zal daar weer oplaaien. Ik heb geen zin om mijn kinderen in een land in oorlog groot te brengen."


'Blijven strijden'

De spanning in het land neemt toe, zo ervaart ook Canan Avci (36) het. Ze werkt als kinderoppas, is aleviet en moeder van twee schoolgaande kinderen. Als ze de kans had gehad om naar Europa te vertrekken met haar gezin, had ze het gedaan, maar bij haar ontbreken de financiële middelen voor een dergelijke stap. Ze zegt met een brede glimlach: "Wij moeten hier blijven en blijven strijden. Maar het wordt niet makkelijk. Je hebt de kwesties met de Koerden en de terroristen van IS. Maar daarnaast legt Erdogan een islamitisch leven op aan iedereen. Op een gegeven moment komt het tot een ontploffing. Want waarom moet ik toezien dat mijn kinderen benadeeld worden op belangrijke toelatingstesten omdat ze de moeilijke religieuze vragen niet kunnen beantwoorden?"

Avci doorkruist op doordeweekse dagen bijna de hele stad om bij het gezin te komen waar ze op een baby van een jaar past. We praten tijdens een van haar lange reizen in een van de bussen uit Breda. Het is propvol in de bus. De motor gromt als een roofdier in het nauw als we een steile heuvel opgaan. Avci zegt: "Mijn man is boekhouder en kijkt naar alle discussieprogramma's op de televisie. Volgens hem gaat Amerika straks IS aanvallen en de terroristen die op de vlucht gaan, gaan zich in Turkije verschuilen. Dat wordt dan nog eens wat. Ik weet niet hoelang de seculiere bevolking in het westen van het land dit beleid van Erdogan gaat pikken. Op een gegeven willen ze ook afscheiding van de rest van Turkije."

Het idee van een verdeeld land was voorheen voor de seculiere republikeinen een groot taboe. Maar door de stroom van Syriërs, het IS-gevaar, de opleving van de oorlog met de PKK aan de horizon en het islamiseringsbeleid van het Erdogan-regime begint de gedachte aan afscheiden steeds meer post te vatten bij seculier Turkije.


EU

De bekende columnist Fatih Altayli had enkele weken geleden een tekst gepubliceerd van de bewoners van het Egeïsche gebied. De initiatiefnemers van de tekst maken zich in hun eigen dialect sterk voor afscheiding van de rest van Turkije. In die verklaring zeggen ze dat het grote gebied rond de westerse stad Izmir onafhankelijk moet worden. Want, hun gebied is rijk en mooi, de bevolking is ontwikkeld en modern. Ze hebben niets met Erdogan en ook niets met de Koerden en met de rest van het Midden-Oosten. Een van de zinnen luidt dan ook: "Als wij vandaag een aanvraag doen bij de EU voor toetreding, dan zitten we er morgen in".

Canan Avci stapt uit de bus en beent naar het flatgebouw waar de baby op haar wacht. Tijdens de wandeling wil ze nog kwijt dat ze in het geval dat de westerse kust zich afscheidt, zij dan zeker naar Izmir zal emigreren. "Ik hoor dat steeds meer seculiere Turken naar Izmir vertrekken. Daar is de druk van de AKP wel minder natuurlijk. Mocht mijn man daar werk kunnen vinden, dan gaan wij ook die kant op. Meer kan ik niet doen voor mijn kinderen."


Blog Trouw, 23-096-2014 (Erdal Balci)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB