Elke dag vier hectare woningen erbij


Niet de bevolkingsgroei of migratie maakt dat Vlaanderen almaar dichter is volgebouwd. De groei van het ruimtebeslag is te wijten aan de baksteen in onze maag. ‘De gemeente zou moeten kunnen verbieden om op een perceel te bouwen.’


Brussel Zo’n 19 procent van de ruimte in Vlaanderen is bebouwd. En het wordt almaar erger. Kaarten tonen aan dat open ruimte in de stad en ook daarbuiten erg onder druk staat. Open, ononderbroken ruimte groter dan 1.000 hectare, in 1976 nog ruim aanwezig, is vandaag zeldzaam (zie infografiek).

De grote boosdoener is de baksteen die Vlamingen in de maag hebben. Dagelijks verdwijnt 6 hectare aan open ruimte, 4 daarvan alleen voor nieuwe woningen. Het aantal personen dat gemiddeld op 1 hectare bebouwde grond woont, daalt.


Vrijstaande villa, hét ideaalbeeld

‘De vrijstaande villa met tuin in een verkavelingswijk blijft ons ideaalbeeld’, zegt Tom Coppens, professor ruimtelijke ordening aan de UAntwerpen en lid van het ‘Expertenforum’, een kritisch klankbord voor de Vlaamse administratie ruimtelijke ordening. ‘We kunnen nog veel verkavelen, tot in 2050 als we zo doorgaan. Maar dan zullen we nog amper ruimte hebben voor landbouw, natuur of projecten van maatschappelijk belang, zoals alternatieve energie.’ Volgens Coppens vergunnen gemeenten nog te vaak verkavelingen voor vrijstaande woningen.

Dat beleid inderdaad een belangrijke rol speelt bij hoe het land dichtslibt, bewijst een studie van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (Vito). De onderzoekers analyseerden het ruimtebeslag doorheen de tijd. Sinds de jaren 80 varieert de aangroei van de bebouwde oppervlakte sterk. Tussen 1985 en 1996 nam de totale bouwoppervlakte met zo’n 12 hectare per dag toe. In 1997 was er een trendbreuk: de aangroei daalde tot 6 hectare per dag. Sinds 2002 blijft dat cijfer stabiel. De bebouwde oppervlakte stijgt dus nog steeds, maar de aangroei gebeurt trager dan vroeger.

De onderzoekers legden die cijfers naast data over (onder andere) de bevolkingsgroei, migratie en vergrijzing. Tegen de verwachting in blijkt er geen direct statistisch verband te zijn tussen het ruimtebeslag en demografische factoren. ‘De trendbreuken in 1997 en 2002 vallen wel telkens samen met maatregelen van de overheid’, zegt onderzoekster Lien Poelmans. ‘In 1997 werd het aansnijden van woonuitbreidingsgebied geblokkeerd door het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen en een omzendbrief. Die maatregel werd in 2002 weer versoepeld.’


Verkoop je bouwrechten

Professor Coppens pleit ervoor dat het beleid opnieuw ingrijpt, om de bebouwing tegen te houden. ‘Een mogelijke oplossing is om de bouwrechten los te koppelen van de grond waarop een perceel ligt. De gemeente kan in dat geval verbieden om erop te bouwen. Dat is vandaag bijna onmogelijk.’

‘Als de bouwrechten losstaan van je perceel, maak je geen verlies als op je stukje grond geen woning mag komen. Je verkoopt dan namelijk je bouwrechten gewoon door, bijvoorbeeld aan een ontwikkelaar die elders een gebouw plant. Met jouw rechten erbij kan zijn gebouw pakweg vijf verdiepingen tellen in plaats van slechts drie. Met de loskoppeling van bouwrechten zou de overheid dus de verdichting van een regio doelgericht kunnen sturen en uitdunning tegenhouden.’

Ruimte Vlaanderen, het departement dat de beslissingen van de minister van Ruimtelijke Ordening voorbereidt, erkent dat het beleid een effect heeft op de ruimte. Momenteel werkt het volop aan het nieuwe Beleidsplan Ruimte. ‘De nieuwe regering zal het mee vormgeven. De nadruk zal liggen op doordacht en zuinig ruimtegebruik’, zegt woordvoerster Mie Van den Kerchove.

‘Het ruimtelijk ordeningsbeleid is nog relatief jong in Vlaanderen. Het besef om sturend op te treden groeide pas in de jaren 60. Maar het duurde tot in de jaren 90 voor het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen er was. Het moest de open ruimte met natuurgebieden en landbouwgronden beschermen, maar slaagde daar slechts voor een deel in.’

De vraag, zegt Van den Kerchove, is niet alleen wat de overheid onderneemt, maar ook welke prijs de bevolking voor het behoud van open ruimte wil betalen. ‘De mensen willen meer bossen, natuurgebieden en open landschappen om in te fietsen. Toch willen veel Vlamingen in een landelijke omgeving wonen. Maar juist daardoor dreigt ze te verdwijnen.’


DS, 28-07-2014 (Maxie Eckert)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB