Jean-Luc Dehaene overleden


Voormalig premier Jean-Luc Dehaene is overleden. Dat bevestigt zijn omgeving. Hij werd 73 jaar oud.


Blog DS, 15-05-2014

Bijgesloten Plaatje(s)

 

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Ik had pas zijn interview gezien en de man zag er uitgeput uit van de chemo die hij kreeg, maar wel voldaan. Je zag dat hij meer van het leven genoot dan daarvoor. Hij heeft als premier vaak voor hete vuren gestaan, waaronder Marc Dutroux. Ik wil mijn steunbetuiging afsluiten met iets wat hij zelf heeft gezegd en nog altijd door iedereen wordt herkend. Deze keer gaat het wel niet om de stier, maar om de persoon die Dehaene is geweest: Let the beast go!

__________________
Some of the best lessons we ever learn we learn from our mistakes and failures. The error of the past is the wisdom of the future.

- Tryon Edwards

Ik vind het jammer dat hij is moeten gaan. Hij was een goede persoon vond ik persoonlijk en hij heeft inderdaad moeilijke tijden in zijn leven doorstaan. Hij heeft altijd hard moeten vechten en zijn tijd is nu eenmaal gekomen. Deze tijd komt er bij iedereen. Het is en blijft jammer, maar hij mag nu gaan rusten, zijn tijd is gekomen en hij heeft genoeg gestreden. We mogen blij zijn dat we hem hebben gehad. Wel jammer dat hij op deze manier is moeten gaan, maar dat kiezen we natuurlijk niet zelf.

__________________
Life is Just a Game

73 jaar is op de dag van vandaag best nog jong. Desondanks denk ik dat hij tevreden kon terugkijken op zijn levensloop en verwezenlijkingen. We kunnen er niet omheen dat Jean-Luc Dehaene veel betekend heeft voor de Belgische politiek. Het Sint-Michielsakkoord uit 1992 werd verwezenlijkt onder zijn premierschap. Dit akkoord maakte België officieel tot een federale staat. Ook hanteerde hij toen een stevig saneringsbeleid dat er voor zorgde dat de staatsschuld na vele jaren verminderde. Hierdoor mochten we uiteindelijk toetreden tot de eurozone.

Hij heeft ook mindere perioden gekend. Zo kreeg justitie het onder zijn premierschap stevig te verduren door het Dutroux-schandaal in 1996. Ook brak in 1999 de dioxinecrisis uit. De aanpak van Jean-Luc Dehaene werd niet altijd gepruimd en ik herinnerde dat ik me als kind reeds vragen stelde bij één van zijn bekende oneliners: 'Men moet het probleem pas oplossen als het zich stelt.' Hierna heeft hij zich een tijdje op de achtergrond gehouden. Tijdens de bankencrisis van 2008 werd hij crisismanager van Dexia. Hierbij heeft hij het goede voorbeeld gesteld door een topsalaris te weigeren. Hij is in elk geval een man met een rijke geschiedenis aan verwezenlijkingen.

Ik las dat hij in Frankrijk met zijn vrouw een koekjesfabriek ging bezoeken en dat hij daar bij aankomst onwel is geworden en onderweg naar het ziekenhuis is overleden. Jammer voor hem dat hij de koekjesfabriek niet meer binnen is geraakt, want buiten een harde werker was hij volgens mij ook iemand die kon genieten van de kleine geneugten des levens. Zo kent iedereen hem ook als een groot supporter van Club Brugge.

R.I.P.

‘Voortaan ben ik slechts een getuige uit het verleden’


Jean-Luc Dehaene (73) zette deze week een punt achter 40 jaar politiek engagement. ‘Voortaan ben ik slechts een getuige uit het verleden.’ Maar er is leven na de politiek, ook na zijn pancreasoperatie. ‘Ik mag nog champagne drinken. Daar zit geen suiker in.’


Jean-Luc Dehaene kan er best om lachen. Gezien de omstandigheden ziet hij er goed uit. Flink vermagerd, dat zeker. Het trainingspak zit hem niet echt als gegoten. Maar de wangen vertonen toch al wat kleur. En de handdruk blijft krachtig. Alleen de verdoving heeft hij nog niet helemaal uitgezweet. Soms zoekt de christendemocraat naar het gepaste woord.

Begin maart ging tijdens een urenlange operatie zijn pancreas eruit, aangetast door een beginnende tumor. Wat later moest hij met hoge koorts opnieuw het ziekenhuis in. Dehaene: (gromt) ‘Toen heb ik me even kwaad gemaakt. Het ziekenhuis verzuimde het om te communiceren (het was een preventieve check-up, red.), tegelijk ventileerde de partij een zekere ongerustheid. Met behulp van de sociale media heb ik dan maar orde op zaken gezet.’


Een selfie aan de barbecue.

(grijnst breed) ‘Ik ben ervan overtuigd dat sommige journalisten al een in memoriam klaar hadden.’


Ik beken schuld, ik heb even met de gedachte gespeeld.

‘U zou de eerste niet zijn.’


Een generatie verdwijnt. Wilfried Martens stierf in oktober, Jos Chabert eind vorige week. Maakt u dat melancholisch?

‘Nee, dat is een onderdeel van het leven. Door de stijgende levensverwachting vinden we al snel dat mensen ons jong verlaten (Martens was 77, Chabert werd 81, red.). In 1999 stopte ik met de nationale politiek, deze week zet ik een punt achter mijn Europese loopbaan. Voortaan ben ik slechts een getuige uit het verleden. Tot het volledig gedaan is. Elk afscheid blijft pijnlijk. Maar het hoort erbij.’

‘Ik kan emotioneel zijn, al laat ik dat niet zo merken. Ik heb het nu toch wat lastig. In Straatsburg komt het Europees Parlement voor zijn laatste zitting bij elkaar, waarbij het twee rapporten van mijn hand bespreekt. Ik kan mijn loopbaan niet eindigen zoals verhoopt. Eind deze maand hoop ik mijn reconversie te voltooien. Dan wil ik het verkiezingscongres van mijn partij in Brugge bijwonen.’


Bono’s gelijk

Jean-Luc Dehaene (73) kijkt terug op een levenslang engagement bij de christendemocraten. Tien jaar werkte hij op een kabinet, tien jaar was hij minister, zeven jaar leidde hij een regering. Sinds 2004 zetelde hij in het Europees Parlement. Bij de publicatie van zijn memoires, nu twee jaar geleden, voelde hij zich ‘voorbijgestreefd’. Hij zag te weinig diepgang in de politiek, het was hem allemaal te vluchtig. ‘In deze samenleving kan ik als politicus niet functioneren. Ik voel me niet thuis in de wereld van Twitter of Facebook.’

Nog steeds kijkt de gewezen premier gefascineerd toe. ‘Ik blijf lezen en zoeken. Het boek van Michel Bauwens, De wereld redden, gaf me voor het eerst zicht op mogelijke oplossingen. De cyberfilosoof stelt scherp op gedelocaliseerde peer-to-peer-initiatieven, een beetje zoals het ontstaan van vakbonden en coöperaties tijdens het begin van de industriële samenleving. Sociale media brachten de Arabische Lente op gang. Met steeds een gepersonaliseerd doel: de president moest weg. Maar elke terugvalpositie ontbrak, er was geen structuur om op te bouwen.’

‘Zo’n beweging kan zich ook in België voordoen. Maar tot wat kan zoiets leiden? Blijft het bij een steekvlam, of groeit daar iets positiefs uit? Voorlopig beweegt er niet veel ten goede. Neem het mobiliteitsprobleem. De overheid oppert het idee van rekeningrijden en onmiddellijk komen er 200.000 negatieve reacties op Facebook. Dan moet je als politicus erg moedig zijn om daartegen in te gaan.’


Hij moet weten hoe ver hij te ver kan gaan.

‘Die druk heb ik altijd ervaren. Ik las veel over de recente geschiedenis. Maar ik verslond ook prospectieve literatuur. Dat creëerde een spanningsveld. Ik voelde aan waar het naartoe moest, maar ik begreep hoe zeer het verleden onze samenleving beïnvloedt. Mensen hebben angst voor verandering. Wie te snel de overgang maakt, staat vroeg of laat helemaal alleen.’

‘Het was haast een frustratie. Ik wilde een samenleving stappen laten zetten die ze spontaan niet zou nemen. Maar ik mocht niet te ver gaan, anders liep ik te veel voorop. In de politiek kun je een doelstelling niet in een keer bereiken. Dat is ook mijn probleem met Guy Verhofstadt. Zijn verenigd Europa blijft verdedigbaar. Maar hij vergeet de tussenstappen.’


Tijdens het jongste EVP-congres in Dublin gaf Bono een straffe speech. ‘Europa heeft verhalenvertellers nodig. Het blijft te veel een concept, het moet een gevoel worden.’

‘Inderdaad. Tijdens mijn jeugd was Europa een vredesproject, met zelfs een utopische dimensie. Men sprak over een Verenigde Staten van Europa zonder te worden gemarginaliseerd. Het einde van de Koude Oorlog en de uitbreiding naar Oost-Europa hebben die dimensie kapotgemaakt. Europa lijkt tegenwoordig op de sociale zekerheid: we putten er rechten uit, soms vinden we het ambetant en duur. Maar we zetten er ons niet meer voor in.’

‘Om grote uitdagingen zoals het klimaat, de energie of de financiële crisis het hoofd te bieden en om op wereldvlak mee te spelen, hebben we meer Europa nodig. Maar we slagen er niet in dat te vertalen in een enthousiasmerend project.’


Het harde herstelbeleid hielp natuurlijk niet. Je zult maar jong zijn in Zuid-Europa.

‘Europa moet de komende vijf jaar economisch vooruitgaan. Zo niet wordt de boog te hard gespannen. Dan lopen we het risico op een implosie aan de basis.’


Europa mist ook charismatische politici die dat project kunnen belichamen.

‘In het verleden was dat wel zo, met politici als Paul-Henri Spaak, Konrad Adenhauer, François Mitterrand of Jacques Delors. Zij waren actief tijdens een periode waarin het basisvertrouwen in de politiek overeind bleef. Ze konden hun opties voor de lange termijn uitwerken en waarmaken. Dat natuurlijk gezag is tegenwoordig verdampt. Een charismatisch figuur loopt het risico dat hij zijn verwachtingen niet kan realiseren. De Amerikaanse president Barack Obama is een sprekend voorbeeld.’

‘We zijn gebonden aan de tijdsgeest. Politici hebben geen standvastige basis meer. Dit vergt een andere aanpak. Zo speelde Herman Van Rompuy als voorzitter van de Europese Raad een essentiële rol. Hij was een bruggenbouwer, hij werkte aan een consensus. We hebben mensen nodig die akkoorden tot stand brengen eerder dan politici die kilometers voorop lopen en alle krediet willen. Toegegeven, zo’n aanpak brengt geen begeesterend spektakel.’


In deze krant klaagde kandidaat-commissievoorzitter Jean-Claude Juncker over de Europeaan die niet inziet dat de euro ons behoedde voor een economisch broederoorlog.

‘Hij heeft gelijk. Zonder de euro zou België de politieke crisis nooit hebben overleefd. Anders gezegd: zonder de euro kon ons land zich dat niet veroorloven. De euro levert ons een enorme bescherming op. De invoering was systemisch onvolledig. Maar de crisis gaf Europa de kans om te bewijzen dat die munt zal blijven bestaan. Uiteindelijk hebben de internationale markten dat ook ingezien. De integratie is dusdanig dat het point of no return is bereikt.’


Toch vond Geert Wilders een studiebureau die bewees dat een uitstap geld opbrengt.

(sceptisch) ‘Alleen een Angelsaksisch bureau lijkt me in staat om tot zo’n conclusie te komen. Ik geloof niet dat de eurokritische partijen na de verkiezingen een dominante factor zullen worden.’


De charme van cafépraat

De Belgische historica Sophie De Schaepdrijver ziet de studie van de geschiedenis als een gedroomd instrument om te leren omgaan met complexiteit. ‘Dat is voor mij de definitie van opgroeien. Zoeken naar simplismen, naar eenduidigheid en eenvormigheid: dat is weigeren om volwassen te worden’, vertelde ze in dSWeekblad. Net als voor België lijkt de stelling ook voor Europa op te gaan.

Dehaene knikt. ‘Als je de eenheid in verscheidenheid wilt behouden, dan kun je niet anders dan de complexiteit ervaren. Het federalistische model voor Europa of voor België zal altijd gecompliceerd zijn. Dat Belgische niveau blijft ook noodzakelijk. Wie denkt dat de staatshervorming vereenvoudigt, strooit de mensen zand in de ogen.’


Toch snakken mensen naar eenvoud. Zo’n eentalige Vlaams staat lijkt dan een knus vooruitzicht.

‘Cafepraat klinkt altijd eenvoudig. Het zijn slogans. Helaas herleiden de audiovisuele media elke complexiteit tot simplistische oneliners. Mensen laten zich er door meesleuren. Zo’n aanpak vermoordt het politieke debat. Dat is geen kritiek hoor, gewoon een vaststelling. Charismatische figuren werken dan ook met oneliners. Maar de ontgoocheling volgt snel.’


Toekomstig N-VA-kamerlid Peter De Roover noemt separatisten een Vlaamse elite.

‘Als dat de elite moet voorstellen, dan zijn het dommeriken.’


Uw politieke carrière stond mee in het teken van de hervorming van de staat. Staat die erfenis ter discussie?

‘Wie zegt dat het allemaal fout is gelopen, suggereert dat een eenvoudig federaal systeem mogelijk is. Instellingen moeten zich plooien naar maatschappelijke evoluties. Zelf werkte ik nooit met etiketten. Een manifest van de CVP-jongeren sprak begin jaren 70 over autonomie omdat het woord federalisme tot verhitte debatten leidde. Aanpassingen moeten stap voor stap verlopen, waarbij steeds het best mogelijke akkoord wordt gemaakt. Maar een akkoord op papier betekent niets. Het moet de tijd krijgen om te worden geïmplementeerd. Pas dan kan een nieuwe fase volgen.’

‘Ik heb geen enkel probleem met de zesde staatshervorming. Maar het is essentieel dat we tien jaar de tijd nemen om het uit te voeren. Het is totaal zinloos om onmiddellijk na de verkiezingen nieuwe onderhandelingen te starten. Het gaat om een groot en delicaat akkoord. Door de overheveling van de kinderbijslag en delen van de ziekteverzekering kan de implementatie bij de individuele burger mislopen.’

‘Deze hervorming zal niet de laatste zijn. Hetzelfde geldt voor Europa. Dat ligt in de lijn van de geschiedenis. Een globale informatiemaatschappij heeft nood aan grotere eenheden, daardoor ontstaat er ook ruimte voor kleinere entiteiten.’


België draait vierkant. En het is allemaal de schuld van een partij.

‘Vroeger was het allemaal de schuld van de vreemdelingen, tegenwoordig heeft de PS het gedaan. Zo’n vijandbeeld is van alle tijden. Alleen is het jammer, en dat heb ik geleerd als lid van diverse raden van bestuur, dat het bedrijfsleven zo makkelijk met die oneliner meegaat. Bedrijfsleiders hebben weinig zicht op de manier waarop de politieke besluitvorming verloopt. Het blijft een business op zich, met bepaalde wetten en vaardigheden. Wie dat niet begrijpt, neigt naar simplismen. ’


Volgens Herman Van Rompuy zoeken vooral angstige mensen een externe zondebok.

‘Oh, het is van alle tijden. Bij de Grieken of de Romeinen was het niet anders. Maar het wegvallen van de omkadering versterkte de evolutie. Dat is geen pleidooi voor een terugkeer naar de verzuiling, maar de geëmancipeerde burger haalt zijn informatie vooral uit de media. Die geven hem de indruk dat hij alles heeft gezien, terwijl ze juist de werkelijkheid vervormen. Ondertussen zijn mensen ook eenzamer, meer op zichzelf aangewezen.’


Stapt de N-VA in een federale regering?

‘Dat hangt van de N-VA af. Je hoort van alles in die partij. Elk houvast ontbreekt. De vraag blijft welke positie de Vlaamse diehards innemen. Ik heb dikwijls meegemaakt dat De Wever daardoor niet kon bewegen, al gaf hij zelf de indruk van het tegendeel.’

‘Ik weet niet of die man ondertussen is veranderd. Net zoals ik onderging hij een fysieke metamorfose. Blijkbaar beïnvloedt dat zijn karakter. Hij lijkt wat chagrijniger. Maar ik heb met hem geen contact. Het kan dus louter perceptie zijn.’


ACW 2.0

Hoe staat het ondertussen met CD&V?

‘De partij kende na 2007 een heel moeilijke periode. Voordien creëerde het kartel met de N-VA een dynamiek. Later kreeg ik de indruk dat het kartel een doel op zich werd en dat de grootste partner zich door de kleinste liet ringeloren. Daarbovenop kwam een tactische flater rond BHV.’

‘Voor die splitsing heeft de partij uiteindelijk een enorme prijs betaald. De N-VA, die niets deed, ging met de winst lopen. Na 2010 heeft de partij zich met Wouter Beke goed herpakt. Zowel de Vlaamse regering met Kris Peeters als de federale regering met Elio Di Rupo verrichtte goed werk. CD&V trekt als factor van evenwicht en aanpak naar de verkiezingen. Ik hoop dat de uitslag niet van die aard is dat we maanden verliezen aan een regeringsvorming.’


‘De politiek moet rekenschap vragen over Dexia,’ vindt De Wever. Hoe ervaart u de aanvallen op het ACW?

‘De N-VA spiegelt zich aan de jonge Verhofstadt, die dacht ook dat de maatschappij afstand moest nemen van het middenveld. De N-VA wil CD&V in het hart treffen. Zelf denk ik dat de beweging en de partij sterker zijn dan dat. De aanvallen zijn dikwijls onder de gordel, de gehanteerde cijfers veelal uit de context gerukt. (kort) Bon, we zullen zien.’

‘Het doet me pijn wat het ACW overkomt. Het doet ook pijn dat ik door krachten van buitenaf de problemen van Dexia niet heb kunnen oplossen. Maar het ACW zal zich heruitvinden. Daarbij moet het zijn klassieke rol op het middenveld behouden. Tegelijk moet het zich openstellen voor nieuwe, vaak spontane vormen van engagement – soms niet meer dan steekvlammen – die vragen om structuur.’


Gezien de peilingen lijkt de kans klein dat CD&V de leiding neemt van een regering.

‘Ik ken de uitslag van de verkiezingen niet. Tegenwoordig redeneren te veel journalisten en politici in de veronderstelling dat de race al gelopen is. Maar ik kan me niet inbeelden dat CD&V geen essentiële rol speelt.’

‘Het perspectief van vijf jaar wordt een opportuniteit. De eerste twee jaar moet de regering structurele maatregelen nemen. De staatsfinanciën moeten op orde worden gezet, met een zoektocht naar mechanismen die niet de kaasschaaf hanteren, maar écht besparen. De noodzakelijke daling van de loonlasten om de competitiviteit te herstellen, vergt dan weer een fiscale herschikking. Anders kun je zoiets niet waarmaken. Ten slotte moeten de pensioenen en de ziekteverzekering op de toekomst worden voorbereid.’


U had een reputatie als ‘Macher’. Tegenwoordig lijkt dat een uitgestorven ras.

‘Di Rupo heeft het als compromismaker niet slecht gedaan. Ook al volgde hij eerder Martens’ manier van werken dan die van mij. Dat vergt allemaal wat meer tijd, de tegenstellingen moeten worden uitgezweet. Ook CD&V telt mensen die op dat punt beslagen zijn. Het blijft wonderlijk hoe de partij erin slaagt om steeds nieuwe figuren op het voorplan te trekken. Peeters heeft het toch maar tot boegbeeld geschopt. Ook de keuze voor Koen Geens was uitstekend. En Beke geeft stilaan blijk van rustige vastheid.’


Wat was voor u de moeilijkste periode?

‘Het Dutroux-tijdperk, met de vermoorde meisjes. Die confrontatie vergeet ik nooit. Het stelde scherp op mijn gebrek aan empathie. Tijdens onderhandelingen en in teamverband ben ik daar sterk in. Maar in louter menselijke contacten zet ik soms moeilijk de juiste stap. Mijn vrouw wijt dat aan mijn bedeesdheid. Dat is ook de reden waarom men vroeger prefereerde dat ik niet op een lijst stond. Ik zou de kiezer te veel afschrikken. Pas toen ik premier werd, schoot mijn populariteit de hoogte in.’


Daarin verschilt u van Leo Tindemans of Yves Leterme. Die faalden in de omzetting van hun populariteit naar een doortastende besluitvorming.

(grijnst) ‘Mensen die stemmen krijgen voor ze iets wat ze nog niet hebben gedaan, hebben achteraf veel last om iets gedaan te krijgen.’


Stond uw politieke carrière het pure levensgenot in de weg?

‘Nee, ik behoor niet tot diegenen die zich bij vrouw en kinderen gaan verontschuldigen. Van meet af aan had ik met haar een duidelijke afspraak. En indien nodig konden de kinderen op me rekenen. Ik heb nergens spijt van.’

‘Op mijn diagnose heb ik vrij koel gereageerd. Het was een beginnend gezwel, zonder uitzaaiingen. Met preventieve chemo bestaat de kans dat ik er niets aan overhoud. Op mijn insuline-inspuitingen na ga ik dan vrij gewoon kunnen leven. Bij mijn zus was dezelfde kanker te ver gevorderd, zes maanden later was ze weg. Maar ik trek me op aan een ander familielid dat na een gelijkaardige operatie, twintig jaar geleden, nog steeds leeft. En tot grote verbazing van mijn vrouw volg ik zeer gedisciplineerd mijn dieet. Ik hoef niet zozeer anders te eten, wel een stuk minder.’


Maar geen alcohol.

‘Oh, toch wel. Ik mag in de eerste plaats champagne drinken. Daar zit geen suiker in.’


DS, 19-04-2014 (Bart Brinckman)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

In de eerste plaats wil ik mijn medeleven getuigen aan familie en vrienden.

Ik denk dat hij op een heel 'mooi' moment is gestorven, net voor de verkiezingen. Zo beseft iedereen nog eens dat alles gerelativeerd moet worden. Uiteindelijk zijn we allemaal gewoon maar mensen, en eigenlijk maakt onze politieke overtuiging op zo'n momenten best weinig uit. Ik denk dan ook dat dit het ideale moment is om alle partijen er nog eens op te wijzen dat ze elkaar soms niet zo moeten afsnauwen, maar dat ze eens iets menselijker moeten zijn.