Rokers slikken beter geen vitamines


Het nieuws gaat in tegen het volksgeloof – en de propaganda – dat vitaminepillen gezond zijn, maar de feiten zijn wat ze zijn: sommige vitamines blijken kankers te verergeren. Zweedse biomedici ontdekten nu hoe dat komt.


Vitamine C uit fruit (of uit de pillenpot), vitamine E uit visolie, caroteen (vitamine A) uit wortels, flavonoïden uit rode wijn en chocolade: volgens het volksgeloof zijn ze gezond, want ze werken als antioxidantia. Ze bestrijden vrije radicalen, en die zijn stout. Maar nu rapporteren wetenschappers in het gezaghebbende tijdschrift Science Translational Medicine dat vrije radicalen ook weleens goed werk doen: ze houden groeiende kankers onder de duim. Zodra je met kankercellen in je lijf zit – en vaak weet je dat helemaal niet – is het dus geen goed idee om antioxidantia te slikken. Ze remmen je lichaam net af in zijn strijd tegen de groeiende kankers.

In de scheikunde is het simpel: vrije radicalen zijn hoogreactieve stoffen, die alles kapot maken wat ook maar in hun buurt komt. Ooit was het in de biologie ook simpel: in ons lichaam komen vrije radicalen voor, meestal als turboversies van zuurstof. Dat kon nergens goed voor zijn: ze beschadigden nuttige enzymen in onze cellen, ja zelfs ons DNA! Gelukkig ontdekten de biologen dat ons lichaam antioxidantia aanmaakt die vrije radicalen onschadelijk maken, en dat er in ons voedsel ook antioxidantia zitten.

So far, so good. Maar in 1996 bleek in een Finse studie die zware rokers pillen gaf met vitamine E en caroteen, dat er in de pillengroep méér mensen aan longkanker stierven. Niemand snapte hoe dat kon. De rokers hadden net beschermd moeten worden. Een statistische gril? Werken vitaminepillen minder goed dan dezelfde vitamines in hun natuurlijke vorm, waarbij je ook de honderden andere stoffen uit groenten en vis meekrijgt? Zijn zware rokers fundamenteel anders dan lichte? Zijn Finnen anders? Is er iets in de genen of de leefgewoonten van de proefpersonen dat we over het hoofd hebben gezien? Of is de eigenlijke oorzaak onbewuste blootstelling aan asbest? (Zware rokers met bekende blootstelling aan asbest kregen het vaakst kanker.)

Geregeld doken nog rare dingen op. In 2007 legden onderzoekers de 47 grondigst uitgevoerde studies met vitamines samen. Wie caroteen en vitamine E bijgenomen had, bleek vijf procent meer kans op een vroege dood te hebben. Er kwamen steeds meer aanwijzingen dat antioxidantia niet alleen goed deden. Tot een jaar geleden James Watson, Nobelprijswinnaar, kankerspecialist, ontdekker van de DNA-structuur en berucht om zijn kritische geest, de knuppel in het hoenderhok gooide door luidop te verklaren: ‘Het is tijd om ons ernstig af te vragen of slikken van antioxidantia niet veeleer kanker veroorzaakt dan voorkomt’.


Muizen

Volkan Sayin en collega’s van de Universiteit van Gothenburg gingen aan de slag. Ze lokten longkanker uit bij muizen, en gaven ze vervolgens N-acetylcysteïne (NAC, een antioxidant dat mensen met chronische longproblemen innemen om hun slijmen op te lossen) in dosissen zoals mensen die nemen. De groei van de tumoren verdriedubbelde, ze werden agressiever, en de muizen stierven dubbel zo snel. Eén resultaat is geen, en dus deden ze de tests over met een ander antioxidant, deze keer vitamine E, ook weer in dosissen zoals mensen die slikken. Vitamine E lost op in vet en werkt daardoor op een heel andere manier dan het wateroplosbare NAC. Maar de resultaten waren identiek. De biomedici deden alles nog eens over met een andere muizenstam, bij wie ze op een andere manier kanker hadden uitgelokt. Zelfde resultaat.

Muizen zijn geen mensen, en daarom deden de vorsers de tests nog eens over, nu met menselijke longkankercellen. Opnieuw met hetzelfde resultaat.

Hoe kon dat? Sayin denkt dat ze een verklaring gevonden hebben. Vrije radicalen beschadigen ons DNA – wat tot kanker kan leiden – en onze cellen zetten dan een gen aan, p53, dat stoffen produceert die kankercellen uitschakelen. Maar de antioxidantia vagen de vrije radicalen weg, waardoor p53 niet of minder vaak aangezet wordt. Waardoor reeds bestaande kankercellen vrij spel krijgen. Bovendien doden bestraling en chemotherapie kankercellen deels door in die kankercellen zoveel vrije radicalen te produceren dat ze eraan kapotgaan. De antioxidantia vangen ook die weg.

Dit onderzoek zegt niets over het effect van antioxidantia op het ontstaan van kanker, alleen iets over het doorgroeien van al ontstane kankers. Het zegt dus niets over het nut van antioxidantia voor gezonde mensen (en muizen). Maar als je iemand bent bij wie er wel eens, voorlopig onzichtbaar kleine, kankers aan het groeien kunnen zijn – en dat zijn we zo goed als allemaal en rokers zeker – kun je maar beter heel voorzichtig zijn met de antioxidantia.


DS, 30-01-2014 (Pieter Van Dooren)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB