De redding van de euro botst met de democratie


"Italianen, negeer de idiote financiële markten." Silvio Berlusconi had gisteren zo zijn eigen aanpak om de opkomende europaniek de kop in te drukken. Maar zijn oproep kan niet verhullen dat de zenuwen over het voortbestaan van de muntunie terug zijn na de chaotische verkiezingsuitslag in Italië.


Soevereine processen laten zich slecht combineren met in Brussel en Frankfurt bedachte maatregelenDe rente op Italiaanse staatsleningen stijgt weer en doet herinneren aan de zomer van 2012. Italië en Spanje moesten toen zoveel betalen om geld te kunnen lenen, dat het einde van de euro volgens menigeen in zicht was. Totdat voorman Mario Draghi van de Europese Centrale Bank de verlossende woorden sprak dat de ECB 'alles' zou doen wat nodig is om de euro te redden. De rentes zakten snel en sindsdien is er relatieve rust aan het eurofront.

Nu de Italianen naar de stembus zijn geweest, stijgt de rente weer. Nog niet zo hard als afgelopen zomer, maar de bibbers zijn terug. 'Idioot' inderdaad, gezien de belofte van Draghi. Hij heeft toch gezegd in actie te komen als het nodig is en Italiaanse obligaties op te kopen als de rente 'onhoudbaar' hoog is?

Aan de robuuste opstelling van de ECB kleven bij nader inzien nog wel wat onzekerheden. Draghi heeft sinds zijn historische uitspraak nog niets hoeven doen. Onbekend is bij welke rentestand de ECB zal gaan opkopen. Ook is die steun niet zonder voorwaarden. Een land moet in ruil voor redding wel bereid zijn verder te hervormen en bezuinigen.

Die hervormingen en bezuinigingen, zoals een huizenbelasting en flexibilisering van de arbeidsmarkt, zijn nu juist keihard afgeschoten door de Italiaanse kiezer. Het beleid van de niet-democratisch gekozen premier Monti heeft het begrotingstekort teruggebracht tot onder de 3 procent. Een prachtige prestatie, Nederland doet het Italië niet na. Het leverde dan ook gejuich op van Brussel en van de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Maar de gemiddelde Italiaan ervaart zelf die blijdschap niet.


Euro in leven houden

De ECB, de Europese Commissie en Merkel kunnen niet voorschrijven wat Europeanen in het stemhokje moeten doen. Tandenknarsend moeten ze nu toezien dat die gekke Italianen kiezen voor politici die zich niet laten voorschrijven wat ze moeten doen om de euro in leven te houden.

In Italië wordt zo een van de meest fundamentele problemen van de muntunie zichtbaar: democratische processen laten zich voortdurend slecht combineren met wat in Brussel en Frankfurt noodzakelijk wordt geacht om uit de eurocrisis te komen. Dat bleek eerder onder meer al in Griekenland, met de opkomst de extremistische partij Gouden Dageraad. Soevereiniteit botst in crisistijden met het overeind houden van een eenheidsmunt.

De voornaamste reactie vanuit Noord-Europa op deze politieke onrust is steeds hetzelfde. Een land - Italië, Spanje, Griekenland - moet vooral doorgaan met hervormen en bezuinigen; een mantra dat de kiezers aldaar elk jaar dat de werkloosheid stijgt, minder kan overtuigen.

Hoewel het lastig is in het hoofd van 'de' financiële markten te kijken, is het niet 'idioot' dat dit groeiende dilemma tot enige onrust leidt. Het kan weer met een sisser aflopen. Als Italië erin slaagt een coalitie te vormen die nog enigszins aan de eisen van de muntunie tegemoet komt en de ECB niet hoeft in te grijpen, kabbelt de crisis weer gewoon rustig door. Zo niet, dan zal Draghi moeten laten zien wat zijn woorden waard zijn. En dat is een spannend experiment.


BlogTrouw, 27-02-2013 (Esther Bijlo)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB