De volgers maken de man


BRUSSEL - Valse volgers op Twitter, verzonnen hotelbesprekingen, fake boekrecensies: op het internet is alles te koop. Ook een reputatie.


Een Twitter-account van nog geen dag oud, en toch al 16.000 volgers. Je hoeft heus geen Lady Gaga te zijn om daarin te slagen. Want tegenwoordig kan je al die volgers op Twitter simpelweg kopen.

Het is kinderlijk eenvoudig om hyperpopulair te worden op Twitter. Op de website Fiverr.com, waar iedereen diensten kan aanbieden voor vijf dollar, leidt de zoekterm ‘Twitter' onmiddellijk naar een waaier van mogelijkheden. We kiezen er eentje uit, die belooft binnen de acht uur 16.000 volgers naar je profiel te leiden. Na de betaling per creditcard moeten we enkel de Twitternaam doorspelen van de account die we voor de gelegenheid hebben aangemaakt. Dan is het afwachten.

De aanbieder van de dienst, die zich volgens Fiverr in Rusland bevindt, gaat snel aan het werk. Amper een halfuur na de betaling stuurt hij een berichtje terug, waarin hij zegt dat de procedure wordt gestart.

Het aantal Twitter-volgers begint plots razendsnel op te lopen. Na amper een uur zijn er al meer dan duizend bijgekomen, en het cijfer blijft maar stijgen. Enkele uren later wordt er afgeklokt op liefst 16.797 volgers. Nog steeds minder dan Marc Reynebeau, met zijn 20.000 volgers de absolute Twitter-kampioen van De Standaard, maar toch al een eervolle tweede plaats. En dat in amper een paar uur tijd.


Ego's en prestige

De volgers die er zijn bijgekomen, zien er op het eerste gezicht ‘echt' uit. Ze hebben echte namen, een biografie, en een fotootje. De updates die ze posten, zijn vaak grappig. ‘Burped and I tasted eggs', meldde Kacie Becker. Maar het lijkt toch ietwat vreemd dat Val Wiley iedereen een ‘happy Halloween' wenst, en dat in putje augustus. En Ronny Hall, volgens haar fotootje een vrouw van minstens dertig jaar, maakt zich zogezegd zorgen over het schoolrapport dat ze aan haar ouders moet laten zien.

Zo wordt al snel duidelijk dat de 16.000 volgers allemaal ‘fake' zijn. Het zijn valse accounts, aangemaakt door handige jongens met ingenieuze computerscripts. De tweets die ze de wereld insturen, zijn zinsneden die lukraak van het internet worden geplukt. Wanneer een klant 5 dollar betaalt, dan zet de beheerder een scriptje in werking waardoor al zijn 16.000 nep-twitteraars zijn account gaan volgen. Zulke praktijken zijn zelfs niet illegaal. De gebruikersvoorwaarden van Twitter laten perfect toe om nep-accounts aan te maken.

En ook Facebook blijft niet gespaard. 1.500 fans of likes nodig voor je Facebookpagina? Voor vijf dollar zijn ze van jou.

‘Sinds een maand of drie, vier is dit fenomeen aan het opkomen', zegt socialemedia-expert Steven Van Belleghem. ‘Volgens mij heeft het puur met prestige te maken. Veel mensen dromen ervan veel volgers te hebben en alle voordelen die daarmee gepaard gaan.' Hij denkt dan aan snellere reacties van klantendiensten op Twitter, bijvoorbeeld. Want grote bedrijven reageren sneller op iemand die veel online kabaal kan maken. Of ze hopen op kortingsacties voor invloedrijke twitteraars, of upgrades naar business class. ‘En er zijn ook mensen die er financieel voordeel bij hebben. Zoals consultants en sprekers. Want als zij 100.000 volgers hebben, dan denken mensen dat het vast een interessante mens zal zijn.'

Van Belleghem hoorde zelfs al van gespecialiseerde mini-bedrijfjes, of farms, in Azië. Die doen niets anders dan Twitter-accounts aanmaken en likes afleveren op Facebook, tegen betaling. Het doet denken aan Gold mining, waarbij schimmige bedrijfjes virtuele items verzamelen in game-werelden zoals World of warcraft, en ze dan verkopen. En net zoals zo'n digitale toverstok uit een game, zijn Twitter-volgers en reviews een virtueel goed waarin kan worden gehandeld. En waarmee geld kan worden verdiend.

Een bekende Belgische twitteraar met een hoop valse volgers is Cain Ransbottyn, hoofd van Think Media Digital. Van zijn meer dan 100.000 volgers op Twitter zijn er 80 procent nep. ‘Wat wel betekent dat er nog 20.000 echt zijn', nuanceert hij lachend. Ransbottyn verdiept zich ook als expert in sociale media. ‘En ik heb valse volgers gekocht, dat geef ik eerlijk toe. Maar bij wijze van experiment. Als ik me expert noem, dan moet ik het toch wel eens proberen, niet?' Waarom andere mensen volgers kopen? ‘Ego', zegt Ransbottyn. ‘Het draait om aanzien. Keeping up appearances. Want is dat niet waar het in sociale media om gaat?'


Boeken

Niet enkel Twitter en Facebook zijn voor een deel fake. Ook vele duizenden boekrecensies op het web neem je best met een stevige korrel zout.

De afgelopen jaren doken er tientallen verhalen op van auteurs die hun eigen boek op internetwinkels anoniem de hemel in prezen. Terwijl ze boeken van hun concurrenten de grond in schreven. Het waarom is logisch: hoe beter een boek gerecenseerd wordt, hoe meer exemplaren het verkoopt.

In september bleek nog dat de Britse misdaadauteur R.J. Ellory onder pseudoniemen zijn eigen boeken verheerlijkte op boekensites. Hij noemde zijn eigen werken ‘een modern meesterwerk' en gaf zichzelf steeds vijf sterren. Zijn voornaamste concurrenten konden op minder vriendelijke woorden rekenen. Ellory erkende zijn fout, en verontschuldigde zich uitvoerig. Maar het tumult ging nog niet liggen, want een andere thrillerauteur, Stephen Leather, gaf ondertussen toe dat de praktijken wijdverspreid zijn in het wereldje. ‘Iedereen doet het', zei hij, tot grote ontzetting van de sector.

Zelfs gerespecteerde academici wagen zich aan dergelijke praktijken. Orlando Figes, een gelauwerde professor geschiedenis aan Birkbeck College in Londen, liet zijn vrouw de boeken van concurrerende academici de grond in schrijven. Zijn eigen boeken, onder meer over Stalin, werden ondertussen bejubeld. Auteurs moeten die reviews overigens niet per se zelf schrijven. Op Fiverr vind je tientallen mensen die bereid zijn om voor 5 dollar een positieve recensie schrijven, over elk denkbaar onderwerp.

Professor Trevor J. Pinch, van de Cornell University in New York, voerde een uitgebreid onderzoek naar zulke ‘valse reviews'. Hij richtte zich op de ‘top 1.000'-reviewers van Amazon. De resultaten zijn ontluisterend.

85 procent van die reviewers bleek al gratis producten gekregen te hebben van uitgevers, managers en bedrijven. Het gros van hen reviewde die gratis producten vervolgens op het internet. ‘Ik denk dat ze hierdoor worden beïnvloed', zegt hij vanuit New York wanneer we hem om uitleg vragen. ‘Als ze een item krijgen dat hen niet bevalt, dan zullen ze er gewoon niets over schrijven.' Een positieve recensie, of niets, dus. ‘Het is misschien te kort door de bocht om te stellen dat bedrijven zo positieve reviews “kopen”, maar je kunt het wel zien als een soort van ‘alignering': het is in ieders voordeel om een positieve recensie te schrijven.'

Het onderzoek heeft de professor behoorlijk cynisch gemaakt over de betrouwbaarheid van online reviews. ‘Ik denk dat je geen enkele recensie nog kunt vertrouwen', zegt Pinch. ‘Als je de recensent niet persoonlijk kent, dan moet je er héél sceptisch naar kijken. Dan lees je best veel recensies, waarbij je nooit vergeet dat heel wat van die stukjes vooringenomen zijn.'


Hotels

Ook de hotelsites zijn verre van immuun voor neprecensies. Onderzoekers van de universiteiten van Yale, Darthmouth en Southern California ontdekten dat hoteleigenaars positieve reviews over hun eigen zaak online plaatsten, en negatieve over die van hun concurrenten.

Op Tripadvisor vergeleken ze de scores van hotels die onder dezelfde naam opereren, zoals Mariott of Hilton. Sommige van hun vestigingen worden door zelfstandigen uitgebaat, andere door de ketens zelf. De onderzoekers meenden dat een keten niet snel naar recensievervalsing zou grijpen, omdat het risico op ontmaskering te groot is. Zelfstandigen zouden minder scrupules hebben, zo werd gedacht.

De hypothese bleek te kloppen. Hotels van zelfstandigen kregen op Tripadvisor 10 procent meer 5-sterren-reviews dan die van de ketens onder dezelfde naam. Op Tripadvisor kan immers iedereen een recensie over een hotel schrijven. Op een andere reviewsite, Expedia, moet je eerst effectief een overnachting hebben geboekt. Het gevolg: op Expedia was het verschil tussen zelfstandigen en ketens niet terug te vinden.

Hoewel het aantal vervalsingen ook weer niet compleet exuberant is, noemen de onderzoekers het fenomeen toch ‘economisch significant'.

Want al dat nep op het internet doet de kassa wel degelijk rinkelen. Michael Luca van de Harvard-universiteit keek naar de impact van een extra ster op de restaurantsite Yelp, die zeer populair is in de VS. Het resultaat? Eén extra ster levert 5 tot 9 procent extra omzet op. En hoe meer het internet onze dagelijkse wandel stuurt, hoe groter die impact zal worden, schrijft Luca: ‘De consumentenreview vervangt zo de traditionele vormen van reputatie.'

En de consument, die zal zich moeten aanpassen. ‘We hebben 60.000 jaar face to face met elkaar gesproken', stelde Cornell-professor Jeffrey Hancock in de New York Times. ‘Nu doen we dat plots op een virtuele manier. Dat maakt het heel wat moeilijker om al die hints van bedrog nog op te merken.'


DS, 15-09-2012 (Karsten Lemmens)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB