Het spook van Kopenhagen


BRUSSEL - Vandaag landen meer dan honderd regeringsleiders in Rio om hun handtekening te zetten onder een tekst die de wereld ‘meer duurzaam' moet maken. Maar die tekst is erg vaag. Geen wonder: het momentum voor historische milieuakkoorden is voorbij.


De verbijstering was van de gezichten van de Europese onderhandelaars af te lezen, die vrijdag 18 december 2009. Ze hadden net vernomen dat de Amerikaanse president Barack Obama — de man om wie het allemaal draaide — al in zijn vliegtuig zat, terwijl eigenlijk niets concreets afgesproken was. Het gebeurde allemaal tijdens de VN-klimaatconferentie van Kopenhagen. Nooit eerder had de wereld zo veel verwacht van zijn leiders. Ze zouden eindelijk een bindend akkoord sluiten dat de opwarming van de aarde binnen leefbare limieten moest houden.

Maar de berg baarde een muis. Hoofdverantwoordelijken waren Obama en de Chinese premier Wen Jiabao. Die hadden onder hun tweetjes afgesproken dat ze niet zouden meedoen aan die internationale verdragen. Obama omdat hij er politiek niets bij te winnen had en Wen Jiabao omdat Chinezen in principe tegen akkoorden zijn die internationaal gecontroleerd kunnen worden en dus hun soevereiniteit schenden.

Nog altijd is Kopenhagen niet verwerkt. De twee volgende klimaatconferenties leverden niets op en eigenlijk is er een internationale consensus gegroeid dat er geen groot klimaatakkoord meer komt. Het is onder dat ongunstig gesternte dat in Rio vorige week de Rio+20 conferentie van start ging. Vanaf vandaag kent ze haar politieke consecratie.


Update

In de Braziliaanse badstad moeten de milieudoelstellingen die de wereld twintig jaar geleden — in datzelfde Rio — had afgesproken, herijkt worden. The Earth Summit van 1992 was een mijlpaal in het internationale milieubeleid, maar heeft dringend een update nodig. Dat zeggen toch de meeste wetenschappers. De voorbije weken sloegen die ons immers om de oren met rapporten die aangeven dat de wereld er milieugewijs zeker niet op vooruit is gegaan.

Zo onderzocht Unep, de milieuorganisatie van de Verenigde Naties, negentig van de belangrijkste milieudoelstellingen. Ze kwam tot de vaststelling dat er slechts op vier punten significante vooruitgang is geboekt. De strijd tegen de producten die de ozonlaag aantasten, lijkt gewonnen. Er zit minder lood in onze brandstoffen, meer mensen hebben toegang tot zuiver water en het onderzoek naar de vervuiling van zeeën zit flink in de lift.

Voor alle andere doelstellingen is de vooruitgang minimaal of is er achteruitgang. Eenzelfde boodschap kwam van 22 vooraanstaande wetenschappers in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Nature. De aarde stevent af op een kantelpunt van grote ecologische verschuivingen, die enorme implicaties kunnen hebben voor de mens, schreven ze.

Maar veel indruk maakten de rapporten niet op de Rio-onderhandelaars. Maanden zijn die al bezig met een tekst die de wereld meer duurzaam moet maken. Zonder veel resultaat. Gisteravond kwam de mededeling dat er een nieuwe tekst klaar is, maar die munt vooral uit in vaagheid. Goed: er staat in dat er ‘dringend' actie nodig is om onze manier van leven meer duurzaam te maken. Maar nergens worden concrete doelstellingen geformuleerd. Een vaag begrip als ‘duurzaamheid' wordt dus nog vager.

De tekst wekt dan ook de woede van de grote milieubewegingen. ‘Wat nu of tafel ligt, is een kolossale mislukking van leiderschap en visie onder de diplomaten. Ze moesten zich schamen', zegt Jim Leape, directeur-generaal van het WWF. Volgens Kumi Naidoo, de internationale directeur van Greenpeace, wordt Rio+20 een gigantische mislukking. ‘Het mislukt op het vlak van gelijkheid, ecologie en economie.'

De vraag is: hoe komt dat toch? Waarom is de politieke wil weg? Het woord ‘Kopenhagen' wordt dan vaak genoemd. De wonden van die mislukking zijn niet geheeld. Bovendien heeft Obama zijn leven niet gebeterd. Integendeel. Nu de verkiezingen eraan komen, wil hij zo weinig mogelijk ‘groene' toegevingen doen, want daar wint hij geen stemmen mee. ‘Het gaat zelfs zover dat Democratische onderhandelaars fundamenten die twintig jaar geleden door een Republikeinse president zijn goedgekeurd, nu uit de tekst verwijderd hebben', merkt George Monbiot, de gezaghebbende milieucolumnist van The Guardian, op. Het is dan ook geen toeval dat Obama niet zelf naar Rio reist. Hij stuurt Hillary Clinton.

Maar ook David Cameron en Angela Merkel sturen een minister. Net als Elio Di Rupo. Komt het doordat ook zij dringendere zorgen aan hun hoofd hebben? De euro redden bijvoorbeeld. Nogmaals, duurzame ontwikkeling blijft een redelijk vaag begrip en de mogelijke milieucatastrofen worden vooral in een ‘verdere toekomst' gesitueerd.


Vicieuze cirkel

Het is evenwel niet alleen de schuld van de politici, zegt Gro Harlem Brundtland, de oud-premier van Noorwegen en een van de drijvende krachten achter de eerste Earth Summit, in NRC Handelsblad. ‘Het is een vicieuze cirkel. Politici hebben niet genoeg uitgelegd waar het om gaat. Maar mensen hebben ook onvoldoende geluisterd. Duurzaamheid is niet alleen voor regeringsleiders. Als zij alleen aandacht hebben voor de korte termijn, dan is dat omdat ze leven in een maatschappij waar de korte termijn het wint van de lange termijn. Anders zouden we die leiders bij de volgende verkiezingen wel naar huis sturen.'


DS, 20-06-2012 (Dominique Minten)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB