Als een dakloze sterft – op straat, in de vrieskou – dan heeft die dat zelf gezocht, hoor je vaak. Meer zelfs, in Hongarije wordt dakloos zijn beschouwd als een misdrijf. DIRK TUYPENS pleit voor een radicale omslag in ons denken: niet dakloosheid, maar de armoede zelf zou onwettelijk moeten worden verklaard.
Zo, de kop is eraf voor deze winter. In een park in Jambes werd een zesenvijftigjarige dakloze dood aangetroffen. Doodsoorzaak: onderkoeling. Goed voor een berichtje van vier regels op de website van De Morgen. Vorige winter heb ik zes van dat soort beknopte artikeltjes geteld: één dode dakloze in Moeskroen, één in Anderlecht, twee in het station Brussel-Zuid, twee in de Brusselse metro.

Opvallend is dat geen van die sterfgevallen een groot, laat staan ophefmakend artikel waard is. Geen spectaculaire titels of foto's die de aandacht trekken, weinig tekst en uitleg, geen omkadering of duiding. Telkens worden de feiten bekendgemaakt in een korte, eerder droge mededeling. Bovendien wordt in die mededeling meestal ook duidelijk gesteld dat het niet om een verdacht overlijden gaat. Als om te zeggen: geen nood, er is niets abnormaals gebeurd, het betreft een natuurlijke dood, het slachtoffer was bij het verscheiden ongelukkigerwijs alleen niet onder dak. In deze tijden van spektakel en sensatiegerichte media is dat best opmerkelijk. Het gaat hier toch om mensen die op straat leven, die op openbare plaatsen op de grond liggen en daar sterven? Is daar echt niets verdachts aan? Is er dan werkelijk niets aan de hand?

Potdicht

De laatste jaren hebben we kunnen vaststellen dat daklozen voor onze politici niet bepaald een hot item vormen. Zo was er vorige winter de pijnlijke farce van minister van Defensie De Crem, die wel opvang wilde voorzien in een aantal kazernes, maar het vervolgens vertikte om ook in te staan voor het vervoer van de mensen die er beroep op wilden doen. Een des te gênanter vertoon omdat het een exacte herhaling was van de opvangcrisis die we ook eind 2009 al gezien hadden. Pas wanneer de temperaturen ver onder nul duiken en de sneeuw bij bakken uit de lucht valt, ontdekt men plots dat er mensen zijn zonder een dak boven het hoofd. Alleen al in Brussel zijn er dat zo'n zevenduizend. En deze winter maakt Crembo het heel eenvoudig: het leger houdt zijn kazernes potdicht.

In mijn eigen stad, Mechelen, werd er vorig jaar geruzied over het al dan niet aanwezig zijn van daklozen in de stad. Het stadsbestuur hield bij hoog en bij laag vol dat er in Mechelen geen daklozen zijn. Nochtans schatten verschillende welzijnsorganisaties het aantal dak- en thuislozen op ongeveer vierhonderd. Het weze duidelijk, daklozen vervelen en irriteren onze politici.

Dat heeft wellicht alles te maken met het almaar populairdere oordeel dat vandaag in onze samenleving over daklozen wordt geveld. Het oordeel dat zegt dat we hier te maken hebben met parasieten, asociale mensen die niets bijdragen tot de samenleving. Mensen die zelf kiezen voor een marginale levenswijze en niet, zoals ieder respectabel burger, instaan voor zichzelf.

In het actuele politieke klimaat, waarin ordewoorden als individuele verantwoordelijkheid en responsabilisering centraal staan, wordt deze visie steeds meer bon ton. Dakloosheid, en meer algemeen armoede, wordt niet langer gezien als een maatschappelijk probleem, maar als het asociale gedrag van onaangepaste individuen. Het is dan ook niet meer aan de samenleving als geheel om er oplossingen voor te zoeken, het is aan de betreffende individuen om zich aan te passen.

En zo kan het gebeuren dat in Leuven vier jongemannen na een nachtje stappen een dakloze in brand proberen te steken. Wanneer dat niet lukt, trappen ze hem maar in mekaar. Allemaal voor de lol, welteverstaan. Ook voor deze feiten was er bijzonder weinig media-aandacht, opmerkelijk weinig verontwaardiging ook. Waarom zouden we ons ook druk maken om een parasiet?

Er wachten de verschoppelingen van vandaag bijzonder fraaie tijden. In Brussel werden de daklozen netjes uit de stations verwijderd. Maar het allerfraaiste perspectief zien we in Hongarije. Een dakloze krijgt daar een boete van maar liefst vijfhonderd euro gepresenteerd. Als hij die niet kan betalen en hij wordt binnen de zes maand opnieuw betrapt, dan gaat hij de gevangenis in. Dat is nog eens duidelijk. Dakloos zijn is een misdrijf. Gedaan met dat lakse parasitaire luxeleventje.

Liters soep

En intussen worden op kerstmarkten in heel het land ontelbare liters soep uitgeschept, ten voordele van allerlei verenigingen die zich bekommeren om het lot van de misdeelde medemens. Lokale politici poseren breed glimlachend voor de persfotografen, de pollepel vastberaden in de hand. Wat me doet denken aan woorden van Francine Mestrum, sociale wetenschapster: we doen allemaal heel hard alsof we iets aan de armoede doen, maar in werkelijkheid doen we helemaal niets.

Wanneer de volgende dode dakloze een summiere vermelding krijgt in onze media, en er wordt in die luttele hem toebedeelde regels gesteld dat het niet om een verdacht overlijden gaat, denk dan goed na. Het gaat namelijk om een zéér verdacht overlijden. Het wijst op een samenleving die willens en wetens steeds meer mensen in de armoede duwt, vervolgens weigert hen op te vangen, hen criminaliseert, uit het straatbeeld wegveegt, hen de vriesdood laat sterven en verder doet alsof er geen vuiltje aan de lucht is.

Om daar iets aan te veranderen, zijn verregaande maatregelen nodig. In zijn boek Een nieuw verhaal van de wereld geeft econoom en politicoloog Riccardo Petrella een duidelijke voorzet: ‘De eenentwintigste eeuw moet de eeuw worden waarin de armoede onwettelijk wordt verklaard.' En hij legt uit wat dat concreet inhoudt: ‘De armoede onwettig verklaren betekent alles buiten de wet stellen wat een inbreuk is op de mensenrechten en sociale rechten, alles wat uitsluiting van toegang tot levensnoodzakelijke goederen en diensten met zich meebrengt. Dit is niet ten strijde trekken tegen de rijken, maar wel tegen de denkbeelden van die rijken die het bestaan van armoede legitimeren als een “natuurlijk feit” en die beweren dat armoede onvermijdelijk is. Het is de armoede bestrijden tot in de wortels, door de factoren uit te roeien die armoede genereren en in stand houden.'

Dirk Tuypens, DS 20/11: Link

Opinie:
Ik heb hier eerlijk gezegd weinig aan toe te voegen. Aan de mensen die twijfelen aan de uitspraken van meneer Tuypens raad ik aan om eens de fora af te schuimen van verschillende nieuwssites. Zie daar hoe mensen inkappen op goede doelen zoals Music For Life en lees hoe ze nog liever aan de dieren geven dan aan de medemens. Ik kom zo niet bepaald in de kerststemming.

De volgende alinea vat het voor mij allemaal samen.



Zoals Jens al zei: je komt zo niet bepaald in de kerststemming. Ik word gewoonweg kwaad als ik dit lees en eraan denk. Iedereen geeft elk jaar meer en meer geld aan acties als 'Music for Life', mensen zetten zelfs zelf acties op! Maar wij, Belgen, zijn dan wel zo schijnheilig om armoede en problemen in eigen land gewoon te negeren... 'Problemen? Wij toch niet?'

Er zijn wel degelijk grote problemen rond armoedebeleid en -bestrijding in België en deze moeten dringend aangepakt worden.