De schrik van Zelzate


In Zelzate escaleerde de overlast van een groep hangjongeren op enkele maanden tijd tot zware vechtpartijen, inbraak met geweld en carjacking. Wie zijn die gasten van de Colruytbende? 'We groeiden op onder Sidmar. We zijn van metaal vanbinnen.'


'Drugs, alcohol en geweld', zo vat Mitch Slock zijn opvoeding samen. Liefde en tederheid? Onbekend. Wel een vader die dronk, een stiefvader die hem sloeg en een moeder die zich geen blijf wist met haar vijf kinderen van drie verschillende vaders. Op straat was het beter dan thuis. 'Ik was acht toen ik mijn eerste joint smoorde', vertelt Mitch. 'Gepikt van mijn stiefvader. Ik dacht dat het een gerolde sigaret was.'

Op zijn vijftiende was Mitch een gewelddadig straatkind dat cocaïne en ecstasy nam, diefstallen pleegde en afperste. Vandaag staat hij op de zwarte lijst met de kopstukken van de Colruytbende. Eén misstap, en Mitch vliegt achter de tralies. 'Ik ben alleen gerust als hij slaapt', zegt moeder Susan Cloots.

Zelzate, Europaplein. Rechts van de straat staan lage appartementenblokken, links kleine sociale woningen. Ervoor liggen schrale grasvelden. Een bloemperkje of enige kleur of fleurigheid is er niet te zien. Dit is de wereld van Susan Cloots. Ze groeide op in een appartement aan de overkant, in miserabele omstandigheden. Nu woont ze in een van de rijhuisjes en bereddert zich met een leefloon. Speelgoed wijst op de aanwezigheid van nog een klein meisje in huis. 'Normaal doe ik alleen open voor politie en deurwaarders', zegt Susan. Maar nu wil ze wel eens het 'echte' verhaal van de Colruytbende vertellen, of althans dat van haar twee zonen, Mitch (19) en Sonny (21).


Wraak en weerwraak

Sonny is er niet bij. Hij zit alweer in de gevangenis. Nauwelijks had hij een straf uitgezeten voor diefstal van een bromfiets, of hij sloeg alweer een rivaal in elkaar op de markt van Zelzate. Goed wetende, nochtans, dat hij daarmee zijn voorwaarden schond en dus een retourtje naar de Nieuwe Wandeling verdiende. 'Zo zijn we', zegt Mitch. 'Wie aan mij raakt, raakt aan mijn broer, en omgekeerd.'

Mitch vertelt wat er gebeurd was. Hij had naar een meisje gezwaaid. Haar lief was woest geworden en sloeg Mitch in elkaar. 'Hij viel me aan in de rug en schopte me met mijn hoofd tegen het riooldeksel.'

Wanneer niet veel later grote broer Sonny uit de gevangenis komt, is het eerste wat hij doet zijn jongere broer wreken. 'Maar niet voordat ze ons opnieuw hadden geprovoceerd', zegt Mitch. Er ontstaat een gevecht in regel tussen twee cafébendes. Mitch en Sonny worden onder meer geholpen door Jens v. E., die een Spaanse matrak (een telescopische wapenstok, ls) kapot slaat op iemands hoofd, vertelt Mitch. Jens zit nu ook in de gevangenis.

En daar blijft het niet bij. Van de Colruytbende brachten vijf of zes harde jongens de voorbije week in de cel of in een gesloten jeugdinstelling door. Eentje zat met zijn vingers in de kassa van, jawel, de Colruyt. Een ander, Vittorio B. uit een beruchte en gevreesde Italiaanse familieclan, heeft begin januari een dertigjarige man uit Wachtebeke in het ziekenhuis geslagen. De reden? De man parkeerde zijn wagen voor het huis van zijn bejaarde, maar lichtgeraakte buurman. Die was daar niet mee opgezet en trommelde twee jongere kompanen op om de eigenaar van de auto een lesje te leren.

En dan is er Zakaria M., het niet benoemde kopstuk van de Colruytbende. Hij zit in de cel voor carjacking. 'Je zou hem je portefeuille toevertrouwen', vertelt een Zelzatenaar. 'Zo geslepen is hij.' Dat heeft ook de politie ervaren. Op YouTube circuleert een filmpje waarop te zien is hoe Zakaria M. achter het stuur van een politiecombi plaatsneemt en voor de verbouwereerde agenten een stukje gaat rijden. Het incident betekende het einde van de zogenaamde 'community policing' of zachte aanpak ten aanzien van de Colruytbende. Maar de naam en faam van Zakaria was gevestigd. Voor de meelopers van de bende is hij een held. Voor de politie een jongeman die gevaarlijk afglijdt naar de zware criminaliteit.

Naar Mitch wordt ook opgekeken. 'Ze aanbidden mij en mijn broer', zegt hij zelf. 'Maar een kopstuk ben ik niet. Niemand is kopstuk in de Colruytbende. Zo werkt het niet. We zijn samen het brein. We komen samen, we snuiven of pakken pillen, we lachen. Maar dan slaat de verveling toe. Iemand stelt voor om ergens te gaan inbreken en weg zijn we. En we zien wel waar we eindigen.'

Dat is ook de indruk van de politie. De Colruytbende is geen gestructureerde misdaadbende met een strikte hiërarchie. De leden plegen feiten à l'improviste, als het hen uitkomt. Maar sommigen zijn goed op weg om echte criminelen te worden. Als de georganiseerde misdaad een loopjongen nodig heeft, weten ze waar te zoeken. Een zorgwekkende evolutie.

'Wij zijn geen bende', zegt Mitch. 'Die naam hebben de media en de politie op ons gekleefd. We zijn een kliek, vrienden onder elkaar. Familie.' Mitch kan niet lang stil zitten. Hij springt op van zijn stoel, loopt naar de keuken en komt terug met een Magnum-ijsje, dat hij met grote happen opeet. Het is elf uur 's ochtends.

'We hangen rond op straat omdat er hier niets te doen is voor de jeugd', gaat Mitch verder. Zijn moeder valt hem bij. 'Toen ze als kind buiten speelden, jaagden de buren ze weg wegens het lawaai. Mensen zijn zo onverdraagzaam geworden. Geen wonder dat de jeugd dan rebelleert.' Mitch: 'Het was altijd ambras. Maar dat moet je met mij en mijn grote broer niet proberen.'

De burgemeester zucht als ik hem later op de dag ontmoet. Hij is het beu te moeten horen dat er in Zelzate niets te beleven valt voor de jeugd. Of dat het onveilig is in zijn dorp. 'Ja, dit is een arbeidersgemeente met een grote bevolkingsdichtheid en veel problemen van een grootstad. Van onze gemeentebegroting gaat een derde naar het OCMW. En ja, we hebben nood aan een jeugdhuis en een straathoekwerker, om de meelopers van straat te halen. Die jongens hebben misschien wel een huis, maar geen thuis.'

'Maar het is onzin dat er in Zelzate geen aanbod is voor de jeugd. We hebben een rijk verenigings- en caféleven, we hebben bloeiende sportclubs en er zijn maar liefst vier jeugdbewegingen, twee scouts en twee Chiro's.'

Maar daar hebben jongens als Mitch duidelijk geen boodschap aan. 'Chiro? Saai en belachelijk. En sporten doe ik wel door te vechten. Vechten geeft een kick.'


Snuiven en slikken

Mitch heeft veel slaag gekregen als kind, vertelt hij. Maar so what? 'Zo wist ik snel hoe het er in het echte leven aan toe ging. Ik heb geleerd dat je moet slaan voor je zelf geslagen wordt. Als ik buiten stap, maak ik een klik in mijn hoofd. Ik zal niet op mijn kop laten zitten. Een scheve blik is dan al voldoende om iemand een klop in zijn gezicht te geven.'

Het zal niet verbazen dat Mitch al in de lagere school met het gerecht in aanraking kwam. De sociale dienst raadde zijn moeder aan om hem op internaat te sturen, zodat hij uit zijn milieu wegraakte. Maar Mitch werd zelfs op de trein betrapt op het pletten van xtc of het snuiven van cocaïne. 'Waarom? Omdat je alles eens wil proberen. En omdat je stoer wil zijn. Ik kan er toch ook niet aan doen dat drugs zo lekker zijn. Het begint met een lijntje van een centimeter en je eindigt me een spiegel van vijftig centimeter op een avond.'

Aan drugs raakte hij 'met een knip van de vinger, hier in Zelzate'. Drugstoerisme is inderdaad een hardnekkig probleem in de grensgemeente, hoor ik van de politie. Vanuit Noord-Frankrijk gingen gebruikers zich bevoorraden in twee grote coffeeshops in Terneuzen, iets verderop. Toen die gesloten werden, zette de handel zich verder onder de brug van Zelzate. Die handel is nu ook aangepakt, maar volgens Mitch blijft het een fluitje van een cent om aan marihuana, coke en pillen te raken. Het geld voor zijn gebruik verkreeg hij door zelf te dealen of mensen af te persen.

Het internaat bracht geen beterschap, integendeel. Mitch gebruikte, vocht, vernietigde en schopte keet. Toen hij ook nog eens een mes trok, stuurde de jeugdrechter hem naar de gesloten instelling van Ruiselede. Terug vrij, mocht Mitch begeleid zelfstandig wonen in Zelzate. Hij ging deeltijds werken, maar naar school ging hij zelden of nooit. Aan de consulent die eenmaal per week langskwam, maakte Mitch wijs dat hij op het goede pad was.

Maar zodra de deur achter haar rug weer sloot, was het hek van de dam. Mitch had nu een eigen plek om met zijn vrienden af te spreken. Het druggebruik explodeerde, de misdaden ook. Voor de kick overvielen ze op een dag de frituur van Zelzate. 'Zo hadden we wat te eten en plezier voor een nacht.'

De volgende dag sprak heel Zelzate van de diefstal. Wanneer Susan Cloots dan grote hoeveelheden frituursnacks ontdekte in haar koelkast, besefte ze dat haar zoon zijn leven helemaal niet heeft gebeterd. 'Ik heb de politie gebeld om Mitch aan te geven', zegt ze. 'Mijn mond viel open van wat tijdens het onderzoek allemaal aan het licht kwam.'

Mitch bleek betrokken te zijn bij vechtpartijen voor de fun, drugshandel, afpersing en wapenhandel. 'Maar over dat laatste zeg ik niets. Te link.' Over zijn andere activiteiten heeft hij minder schroom. 'Afpersen deed ik het liefst. Je bent alleen, niemand kan je verraden, de spanning is groter. Het is de perfecte misdaad.'


Geen normbesef

Mitch ziet er geen graten in dat hij slachtoffers maakt. 'Ik kan geen bange mensen verdragen', zegt hij met misprijzen. Ik vraag hem wat hij dan wel als misdaad beschouwt. 'Verkrachting. Iemand doodschieten, of auto's in brand steken voor de fun. En messentrekkerij, als het niet nodig is. Een echte vent vecht met zijn vuisten. Die kleine Tsjetsjeen die een Chiroleider neerstak is een sukkel, een lafaard. Hij heeft onze reputatie veel schade berokkend. We zullen hem zijn lesje nog wel leren als hij terugkomt van de gesloten instelling.'

En afpersen, of dealen? 'Dat is pubergedrag.' Of carjacking, zoals zijn vriend Zakaria deed? 'Pfff, als je vervoer nodig hebt, doe je zoiets. Zo ken ik Zaka. Die auto stond gewoon op de verkeerde plaats op het verkeerde moment.'

Een compleet gebrek aan normbesef, oordeelde de jeugdrechter. Mitch vloog voor tien maanden naar de gesloten instelling van Mol. Sinds vijf januari is hij terug in Zelzate. Bij zijn moeder mag hij niet meer binnen, dus woont hij bij een oom. En hij beweert dat hij zich sindsdien koest houdt. 'Ik hou me niet meer bezig met dealen, inbreken of afpersen. Alleen als iemand aan mij, mijn familie of mijn vrienden raakt, sla ik terug.'

Waarom keert hij naar Zelzate terug? 'Omdat ik me hier het beste thuis voel. De mentaliteit is hier anders. Dat komt door Sidmar. Wij zijn van metaal vanbinnen.'

Maar de wereld van Mitch blijkt ook niet veel groter te zijn dan zijn dorp. Hij hangt rond in Zelzate en omstreken, maar zelfs de grens naar Nederland steekt hij zelden over. 'Je moet immers tol betalen om naar Goes te gaan.' Twee keer was hij in Parijs, vertelt hij. 'Op fietstocht, met de jeugdinstelling. En we zijn eens 's nachts onder de invloed van coke gaan joyriden tot Parijs, om de Eiffeltoren te zien.'


De straf voor ratten

Mitch neemt me mee naar de nieuwe stek van de Colruytbende, Lounge Deluxe, een recent internetcafé op de markt van Zelzate. Sinds de hangjongeren hier terecht kunnen, hangen ze minder rond op straat. Mitch steekt een handje toe in het café. Het vult zijn dagen, en hij kan er zijn energie kwijt, zegt hij.

Deluxe is een eufemisme voor de duistere kroeg, die het midden houdt tussen een groezelig jeugdhuis en een Marokkaanse vzw. Ooit was dit het partijlokaal van de lokale CVP, de Patria. Nu zitten een tiental jongens en meisjes in zeteltjes rond lage tafels. Ze drinken frisdrank of muntthee, maar aan de bar zie ik ook een tapinstallatie en flessen sterkedrank. De meeste jongeren lopen nog school en ze zijn van uiteenlopende origine; Afrikaans, Aziatisch, Maghrebijns of geboren en getogen Zelzatenaar. 'Racisten komen hier niet binnen', zegt Mitch. Het valt me op hoe vlot hij bij het spreken van accent verandert. Meestal spreekt hij plat Zelzaats, maar dan schakelt hij over naar het gutturale Vlaams van Noord-Afrikanen, of praat hij met een Nederlandse tongval.

Mitch neemt me mee naar boven, naar de kamer die zijn vriend Lucas voor een paar honderd euro per maand huurt. 'Lucas moet dringend eens opkuisen', lacht hij. Dat is zacht uitgedrukt voor de volle asbakken, de krakkemikkige meubeltjes, het onopgemaakte bed, de hompen brood en andere rondslingerende rommel in de troosteloze kamer. Lucas woont hier omdat hij zijn moeder niet langer wilde opzadelen met al zijn problemen. 'We hadden om de haverklap politie voor de deur. Ik wilde haar dat niet langer aandoen', vertelt hij. Omwille van zijn moeder is Lucas sinds twee jaar ook gestopt met stelen en vechten voor de fun. 'Wie doordoet, eindigt in de bak.'

Vroeger was dat anders, geeft Lucas toe. 'We hebben allemaal een crimineel verleden. We gingen naar fuiven om te vechten. Als een jongen te veel had gedronken en per ongeluk tegen me aan liep, was dat genoeg om op de vuist te gaan. Rwina, zo noemden we onszelf. Dat is Arabisch voor keet schoppen. Wie met een van ons ruzie kreeg, had met iedereen te doen. We kwamen voor elkaar op, ook in de goede zin.'

'Zelzate heeft me zo gemaakt', vertelt Lucas. 'Ik ben hier vijf jaar geleden komen wonen. Het probleem is dat als je hier geen reputatie hebt, of geen familie, men met je voeten gaat spelen. Dus heb ik zelf mijn naam gevestigd. Nu kijken de jongeren naar mij op, en heb ik het niet meer nodig om te vechten.'

Lucas (18) straalt een volwassen rust uit, helemaal anders dan de opgewonden hitsigheid van Mitch, die nu met een bezemsteel rondzwaait en hard op bed slaat. 'Als we een rat, een verklikker in de groep, ontdekken, gooien we hem in een autokoffer en stoppen we een bezemsteel in zijn kont.' Even vraag ik me af waar de werkelijkheid eindigt en de bluf begint. Ondertussen is ook Olivier naar boven gekomen, de zoon van de uitbaatster. Hij wil zijn leeftijd niet zeggen, maar moet nog de baard in de keel krijgen. 'Het is niet goed dat jullie zoveel over de Colruytbende schrijven', zegt Lucas. 'Die jonge gasten kicken daarop.' Hij heeft vast gelijk.


Gangstarap uit het Meetjesland

Mitch toont me een zwart mapje met liedjesteksten, van Lucas. En hij laat me op de laptop een van de rapsongs horen die Lucas maakte: The bitch van Zelzate. 'Ik voel me Portugees, ik voel me Algerijn, met een vrolijke grijns', rapt Lucas. En ook 'ik laat je gillen, als een ontmaagd meisje'. Gangstarap uit het Meetjesland. Mitch legt uit. 'Meisjes kijken naar ons op. We hebben imago, we kennen de straat. Ze willen bij ons horen. Maar dan denken die onnozele wichten dat ze ons aan hen kunnen binden, en dat pikken we niet. Als we moeten kiezen tussen een meisje of onze vrienden, kiezen we voor de vrienden.'

Mitch neemt een slok Fanta van een fles die rondslingert. Het valt op hoe jongens als hij leven van dag tot dag. 'Overleven, dat is wat we doen', zegt hij zelf. Mitch eet wat zich aandient. Frieten, een pita, een stuk brood, nu en dan eens warm bij zijn moeder thuis. Slapen doet hij in principe in het huis van zijn oom, maar de vorige nacht heeft hij op de kamer van Lucas doorgebracht. Hij heeft geen diploma, geen werk, geen inkomen. Ik vraag hem wat hij later in het leven wil. 'Hetzelfde als iedereen. Een meisje. Een job, die goed betaalt en waarvoor ik blij ben op te staan. Maar geen kinderen. Ik zou ze de kop inslaan als ze dezelfde weg zouden opgaan als ik.'


DS, 12-02-2011 (Lieven Sioen)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB