Weg met de macholeider


De geglobaliseerde wereld van vandaag, met al zijn complexiteiten en onderlinge verbanden, heeft behoefte aan andere leiders. Weg met het hero leadership, leve de grijze muizen.


Jarenlang werd Jack Welch, topman van General Electric, door ceo's in de hele wereld aanbeden als de ultieme leider. Keihard, charismatisch, rechtdoorzee, met maar één doel voor ogen: aandeelhouderswaarde creëren. Welch was het schoolvoorbeeld van de machotopman. Een leiderschapsstijl die gemeengoed werd in de jaren90 en in de eerste jaren van deze eeuw verder opgang maakte.

Maar de wereld is veranderd, en heeft nu behoefte aan andere leiders, zegt Philippe Naert. En hij kan het weten. Deze veteraan van de Europese business schools heeft decennialang toekomstige managers opgeleid. Op 67-jarige leeftijd is hij als bestuurder van zeven ondernemingen en decaan van de Antwerp Management School (AMS) actiever dan ooit. Onder zijn leiding wil de AMS zich profileren als een school die leiders van morgen opleidt, en die nadenkt over hoe dat moet. Volgende week donderdag ontvangt hij IOC-voorzitter Jacques Rogge in het kader van de André Leysen Leadership Chair, een lezingencyclus over modern leiderschap. Rogge is het schoolvoorbeeld van iemand die het nieuwe leiderschap verpersoonlijkt, zegt Naert. Leiders anno nu moeten global citizens zijn, met een brede kijk op de wereld met al zijn culturele verschillen. Ze hebben ook oog voor bredere maatschappelijke belangen, naast die van hun eigen bedrijf of organisatie. En ze zijn deel van een team, ze kunnen delegeren, ze kennen hun plaats. Kernwoorden zijn integriteit, teamwerk, onderling vertrouwen, burgerzin. Voorbeelden: Herman Van de Velde, Jan Van Hevel, Herman Van Rompuy. Wie niet beter wist, zou hen als grijze muizen afschilderen. Naert vindt dat juist positief. De moderne leider staat niet in de schijnwerpers, maar cijfert zichzelf weg ten bate van het grotere doel.

Jacques Rogge is typisch zo'n moderne leider, vindt Naert. 'Hij werkt in een zeer complexe omgeving met 205 nationale comités, die lang niet allemaal dezelfde waarden aanhangen.' Koen Marichal, de directeur van het Leadership Competence Centre aan AMS, vult aan: 'Rogge ziet sport ook als iets dat ten dienste staat van de wereld. Hij houdt zich bezig met de strijd tegen corruptie, doping, commercialisering van de sport. Onlangs heeft hij met de VN een akkoord getekend over hoe het IOC kan helpen de millenniumdoelstellingen te bereiken.'

Belangrijk voor moderne leiders is ook dat ze verstand hebben van de activiteit waar hun organisatie zich mee bezighoudt. De stelling dat leiders vooral goed zijn in leidinggeven en nergens anders verstand van hoeven te hebben, is achterhaald. De tijd van professionele leiders, die evengoed een bank als een kousenfabriek denken te kunnen aansturen, is voorbij.

'Ik zie het in mijn eigen omgeving, de business schools', merkt Naert op. 'De drie belangrijkste scholen van Europa -Insead, IMD en London Business School- hadden een tijdje geleden alle drie een decaan die geen academische achtergrond had. Ze werden geleid door managers. Maar dat werkte niet, ze zijn er alle drie van teruggekomen. Om goed als leider te functioneren, moet je inzicht hebben in de business. Een ziekenhuis wordt best geleid door iemand met een medische achtergrond. Het gaat er niet alleen om dat je een organisatie kunt aansturen, je moet ook weten waar het over gaat.'

Naert wil de Antwerp Business School op de kaart zetten als een school die deze nieuwe, moderne leiderschapswaarden belangrijk vindt. Met het oog daarop heeft de school onlangs een opleiding Master of Global Management opgericht, samen met scholen in India en de Verenigde Staten. De studenten brengen telkens vier maanden door op een ander continent, zodat ze de gevoeligheden leren kennen die belangrijk zijn in de wijzigende globale dynamiek. Ook de master class 'Next Generation Leadership' draagt de waarden uit die nodig zijn om leiding te geven in een veranderende wereld.

Want dat de wereld voor grote veranderingen staat, daar is Naert van overtuigd. 'De economische macht is aan het verschuiven naar Azië en Zuid-Amerika. Iedereen weet het en iedereen ziet het. Maar zijn we daarop voorbereid? Volgens mij helemaal niet. Ook de vergrijzing is een enorme uitdaging die op ons afkomt. De manier waarop we daar in West-Europa mee omgaan, is onvoorstelbaar. Onze mentaliteit moet op dat vlak echt veranderen. En dan is er natuurlijk de technologie. Dat alles zorgt ervoor dat het minste dat in één deel van de wereld gebeurt, een onmiddellijke impact heeft op andere delen. Het probleem is alleen dat we nog niet goed weten hoe die interdependenties precies werken. En om al die redenen hebben we een nieuw soort leiderschap nodig.'

Europa heeft hierbij een voordeel ten opzichte van de Angelsaksische wereld, zegt Naert. 'Europa is gebouwd op samenwerking en diplomatie. Dat zijn net twee kernwoorden voor het nieuwe leiderschap. Ik vind daarom Herman Van Rompuy een schoolvoorbeeld van de nieuwe leider. Hij zoekt naar verbindende elementen, hij stelt zich ten dienste van een groter doel, een groter belang. Europa heeft ook meer ervaring in het omgaan met verschillende culturen. De Angelsaksische wereld daarentegen is nog vrij individualistisch ingesteld. Dat zie je ook aan de hardnekkigheid waarmee men vasthoudt aan de bonuscultuur. In de nieuwe wereldordening wordt juist het collectieve veel belangrijker. In de Verenigde Staten zie ik bedrijven zich terugplooien op zichzelf, in plaats van zich open te stellen. Dat zijn de naweeën van Bush.'

Het veranderende denken over leiderschap is sterk beïnvloed door de wereldwijde crisis, erkent Naert. 'De crisis heeft heel duidelijk aangetoond dat het verkeerd was om te denken dat leiders vooral leiders zijn, en niet veel hoeven te weten over hoe hun business in elkaar zit. Ook is door de crisis duidelijk geworden dat Europa uit zijn eigen comfort zone moet komen om de veranderende wereld het hoofd te bieden.' Koen Marichal: 'Het nieuwe leiderschap is niet iets waarvan je zegt: nice to have. Het gaat om het overleven van ons model.'

Voor België en Vlaanderen zijn Naert en Marichal niet optimistisch. Van nieuwe leiders die het land uit zijn comfort zone kunnen leiden, is nog weinig te bespeuren. Zelfs over het Vlaamse bestuursniveau is Naert teleurgesteld. 'Uit respect voor alle evenwichten hanteert men in Vlaanderen de kaasschaafmethode om te besparen. Maar leiderschap betekent bijvoorbeeld dat de overheid een tandje bij steekt als bedrijven het lastig hebben. Er zijn wel veel mooie plannen, zoals Vlaanderen In Actie, maar als het erop aankomt, besparen we op innovatie in plaats van erin te investeren. In veel opzichten is Vlaanderen in hetzelfde bedje ziek als België. Geen strategische visie, een gebrek aan durf. In de tijd van Gaston Geens hadden we de Derde Industriële Revolutie in Vlaanderen (DIRV). Dat was een begeesterend project, ook voor jongeren. Zoiets hebben we weer nodig.'


DS, 05-02-2011 (Ruben Mooijman)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB