En de boer, hij ploegde voort


Ga het maar even na. De Duitsers, Angela Merkel op kop, zijn hun pletwalsende zelf. Zeer gründlich in de eigen huishouding, bewust van de Duitse economische superioriteit en ongegeneerd dominant in het Europese crisisbeleid. Het is geen militarisme, maar een beschaafde variant die grotendeels neerkomt op hetzelfde: de eigen wil opdringen aan de zwakkeren in tijden van nood. Vraag het maar aan de Ieren.


De Ieren zelf laten zich ook van hun typische kant zien. De nationale trots gekrenkt door een Europees directorium. Stoutmoedig ondanks en juist door tegenslag. Klaar om de koffers te pakken richting groenere weiden, eeuwen Ierse diaspora achterna. Vóór de Ieren waren er de Grieken. Sinds mensenheugenis afkerig van centrale overheid, Griekse teloorgang altijd al afgeschoven op buitenlandse heersers, en ervan overtuigd dat succes maar kan door het systeem te manipuleren. Ziedaar de ingrediënten voor een fraudecultuur die de wortel is van het Griekse kwaad, maar die blind blijft voor de eigen collectieve verantwoordelijkheid.

Tussendoor kwamen de Fransen alweer op straat. De revolutionaire spirit van 1789 of 1968 maakt er van massamobilisatie tegen de overheid een rite voor elke generatie. Zo werd een milde pensioenhervorming met de nodige Franse overdrijving tot een regelrechte cultuuroorlog verheven. Zo liepen ook scholieren instinctief storm tegen een maatregel die voor hen maar liefst een halve eeuw in de toekomst ligt en die precies hun pensioenen moet veiligstellen.

Over het Kanaal laten de Britten hun stiff upper lip zien. Premier David Cameron serveert draconische besparingen die de burgers typisch flegmatiek trotseren. Met sporadisch protest bij vakbonden en studenten volhardt de Engelse buldog zwijgzaam en verbeten, onwrikbaar gelovend in de uiteindelijke afloop.

Bij de zielsverwanten in de Verenigde Staten bracht de crisis de fameuze Tea Party. Amerika herbeleeft zijn nationale revolutionaire mythe – de Boston Tea Party van 1773 –, en een deel van de natie rebelleert opnieuw tegen de eeuwige aartsvijand: dominante overheid. De populistische opstand tegen obamanomics en obamacare illustreert de unieke Amerikaanse vrijheidscultuur en is precies daarom zo moeilijk te begrijpen voor de hoofdschuddende Europese toeschouwer.

Dichter bij ons werden de electorale kaarten door de Nederlandse kiezer aartsmoeilijk geschud. De politieke configuratie is er ongezien lastig, maar over besparingen wordt desondanks zakelijk en pragmatisch getrancheerd. Dat staaltje Hollandse nuchterheid contrasteert fel met het surrealistische België, waar vier jaar van politieke stilstand en communautair rondjes draaien vooralsnog alleen in het stemhokje resoneert.

Waren we Fransen, dan hadden we al massaal en hardnekkig betoogd, de studenten op kop. Waren we Britten, dan hadden de media en de publieke opinie de hele politieke klasse al lang aan de schandpaal genageld. Waren we Amerikanen, dan hadden we zelf nieuwe politieke partijen gemaakt om de oude weg te vegen. Waren we Ieren, dan was de leegloop van talent naar het buitenland volop bezig.

Niets van dat alles. Een gespleten land mobiliseert niet. En de Vlaamse boer, hij ploegde voort, nietwaar. We trekken onze plan. Dat is de mentaliteit die eeuwenlange dominantie door buitenlandse mogendheden heeft nagelaten. Ze was een sterkte in tijden van overheersing. Ze is nog altijd een troef die, wanneer gekoppeld aan werkkracht, welvaart kan brengen ondanks en niet dankzij het beleid. Maar ze is een grote zwakte in tijden van politieke crisis. Ze voedt de illusie dat het misschien hopeloos is, maar niet zo ernstig. Ze brengt apathie die tot verval leidt.

De rekening van de crisis loopt op met elke dag van uitstel. Het Belgische surrealisme zal uiteindelijk plaats maken voor het onvermijdelijke realisme van hervormen en besparen. We gaan gegarandeerd van illusie naar desillusie. En dat hebben we dus ook aan onszelf te wijten.

Marc De Vos, hoofddocent aan de UGent en directeur van het Itinera Institute


Knack, 01-12-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB