Energie is toverwoord in relatie met Rusland


Heeft de Europese Unie, en dus ook Nederland, wel een doordachte strategie in de betrekkingen met Rusland? Nee, vinden de Russen. De EU heeft geen gemeenschappelijk beleid voor zaken als internationale veiligheid en politiek, zei de Russische minister Lavrov (buitenlandse zaken) vorige week in Moskou tegen deze krant. Zelfs de Russische oppositie is dat met hem eens. President Poetin was gisteren op ’Netwerk’ nog concreter: Europa is slap en toegeeflijk in de strijd tegen terreur. Op dat terrein doen de Russen daarom liever zaken met de VS – ook al is de relatie met de Amerikanen de laatste tijd verzuurd.


Ook een van de grootste critici van Poetins regime, oppositielid Grigori Javlinski, klaagde onlangs tegen het Europees Parlement. ,,Rusland is meer dan een leverancier van grondstoffen, maar Europa ontbeert een langetermijnvisie.’’

Rusland zette onder president Poetin vooral in op vriendschappelijke banden met de Europese grote drie. Want Brussel, dat is vechten met een baal katoen, zoals een Russische vice-minister het ooit uitdrukte. Schröder, Chirac, Blair (en ook Berlusconi en eerder de Spanjaard Aznar) mogen ’Vova’ (kooswoord voor Vladimir) zeggen tegen Poetin en liepen de’ deur plat bij elkaar.

Deze intimiteit geldt niet voor premier Balkenende. Voor Nederland, dat Poetin vandaag en morgen voor het eerst op staatsbezoek krijgt, en de andere kleinere Europese landen blijft niet veel meer over dan werken aan goede economische betrekkingen. En dat doen we prima: Nederland staat met een handelsbalans van 16,5 miljar dollar in 2004 in de Russische top. Energie is daarbij het toverwoord.

Maar ook Nederland zou meer kunnen doen om Rusland in de Europese democratie te betrekken en te verankeren. Nu maken eigenlijk alleen de Raad van Europa, de mensenrechtenwaakhond van de EU, en het Internationaal Hof in Straatsburg werk van de zwartste vlek op de Russische ziel: de schendingen van de mensenrechten in Tsjetsjenië. In de pragmatische relatie lijkt alleen energie het toverwoord.

Bij Poetins aantreden in 2000 leefden de Europees-Russische relaties op, na jarenlange verwaarlozing. De pragmaticus Poetin schikte zich in het onvermijdelijke: uitbreiding van EU en Navo richting oosten. De instelling van de halfjaarlijkse EU-Rusland-top bood een nieuw platform voor overleg. Toch was ook in Brussel af en toe kritiek te horen op de ’te voorzichtige aanpak’ van de Russen. Inzake Tsjetsjenië, maar het gold ook voor de lakse praktische uitwerking binnen Rusland van gemaakte afspraken over liberalisering of betere grenscontroles.

Daarbij werkte het niet mee dat Europa ieder half jaar een ’nieuwe stuurman’ aan het roer heeft. Ook Nederland had als voorzitter van de Europese Unie (tweede helft 2004) in de relatie met Rusland geen succes: Poetin was vorig jaar in Den Haag vooral boos, vanwege Europa’s steun voor de Oekraïense oranjerevolutie. De Russen ageren daarbij graag tegen de ’dubbele standaard’: Rusland mag zich van het Westen niet met Oekraïne bemoeien, terwijl Europa dat zelf wel doet. Bizar is het argument waarmee Rusland steevast kritiek op het Tsjetsjeense conflict pareert: Brussel zou ook niets doen tegen haar eigen ’schendingen’: van de rechten van Russische minderheden in de Baltische Staten. Dit weerwoord van de Russen klinkt zelfverzekerder, nu ze aan het nieuwe Europa een derde van de olie en de helft van het aardgas leveren.

Het is veelzeggend dat minister Lavrov vorige week geen ’hoogtepunt’ kon aangeven van het komend staatsbezoek aan Nederland. ,,We weten wat we aan elkaar hebben op veel terreinen’’, zei hij in de stalinistische wolkenkrabber waar zijn ministerie zetelt. De economische betrekkingen zullen het staatsbezoek domineren. Met misschien over de koffie een paar gefronste wenkbrauwen over de mensenrechtensituatie op de Kaukasus. Poetin zal er niet wakker van liggen.


Trouw, 01-11-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB