Donkerste jaar

Geert Buelens


Het regeringsloze België bevindt zich nog even in een drôle de guerre, maar elders in Europa wordt stilaan duidelijk welke prijs de burgers betalen voor het financiële wanbeleid van de beurselite en het onvermogen van de politici om de verantwoordelijken te laten opdraaien voor het debacle. Onder druk van het IMF en Europa worden besparingsplannen door de parlementen gejaagd die als doel heten te hebben de staatshuishouding op orde te krijgen, maar die in de praktijk neerkomen op een definitieve staatsgreep door economische lobbygroepen.


Alvast voor het hoger onderwijs leidde dit tot het donkerste jaar sinds de Tweede Wereldoorlog. De cultuuromslag is compleet: onderwijs wordt niet langer gezien als een publiek beschavingsmiddel waar de hele gemeenschap beter van wordt, maar als een louter economische investering. Net op het moment dat de vrije markt ook in het rijke Westen miljoenen mensen de armoede indrijft, is haar triomf compleet.

Het meest schrijnende voorbeeld zien we in het Verenigd Koninkrijk. Nadat de Liberal Democrats mee aan de macht werden geholpen door een enorme beweging van jongeren en studenten, besloot de Britse regering in het hoger onderwijs de grootste besparing sinds mensenheugenis door te voeren. De newspeak waarmee die verkocht werd, is van een misselijkmakend cynisme. Onder de titel 'Het verzekeren van een duurzame toekomst voor het hoger onderwijs' wordt een erfenis van eeuwen verkwanseld. Wie nog de illusie koesterde dat onderwijs tot doel heeft jongeren op te leiden tot geïnformeerde, kritische burgers wacht een pijnlijk ontwaken. Als de plannen van het door de regering verwelkomde Browne-rapport worden doorgevoerd, verandert de universiteit definitief in een supermarkt. Nagenoeg al het geld dat universiteiten hebben om onderwijs te financieren wordt bij hen weggehaald (ongeveer 4 miljard pond per jaar); studenten zullen vouchers krijgen waarmee ze onderwijs kunnen inkopen. Enkel de artsenopleiding en een aantal priority subjects (zoals de ingenieursopleiding) zullen nog rechtstreeks geld ontvangen. De befaamde British Academy vreest dat dit het einde betekent voor de meeste opleidingen letteren, wijsbegeerte en sociale wetenschappen. Het oordeel is geveld: deze disciplines hebben geen maatschappelijk belang, ze worden dus ook niet langer rechtstreeks gefinancierd.

De liberale Nederlandse gedoogregering doet intussen haar barbaarse imago alle eer aan door vanaf volgend jaar niet alleen de studenten, maar ook de universiteiten en hogescholen te beboeten als studenten te lang over hun studie doen. Gehandicapte studenten zullen één jaar extra gedoogd worden, alsof hun handicap na dat jaar miraculeus zal verdwijnen. Universiteiten hebben weliswaar geen enkel middel om luie studenten te weren, maar zullen wel 3.000 euro per langstuderende student moeten betalen aan Den Haag. Dat gaat uiteraard banen kosten, waardoor niet alleen de kwaliteit daalt, maar vooral ook op begeleiding zal worden bespaard, waardoor studenten er nog langer over zullen doen en de boetes nog hoger worden.

Ook in Bulgarije leert men de zegeningen van de vrije markt kennen. In haar 141-jarig bestaan overleefde de Bulgaarse Academie voor Wetenschappen twee wereldoorlogen en het communisme, maar nu dreigt ze te worden drooggelegd. De Academie zou ook rechtstreeks onder controle van het ministerie komen, waardoor de academische vrijheid ondergeschikt zal worden gemaakt aan de grillen van bureaucraten. Al is 'grillen' het verkeerde woord, want de operatie lijkt verdacht veel op wat de Academie van Georgië overkwam toen die werd 'hervormd' op aandringen van de Wereldbank. Een betrokken wetenschapper die werd geciteerd door de Times Higher Education had het in deze context niet over 'hervormingen' maar over 'verwoesting'.

Bij de onbezonnen invoering van het Bologna-decreet acht jaar geleden waarschuwden een paar honderd wetenschappers in deze krant voor de sluipende privatisering van het hoger onderwijs. Ze werden weggehoond door de Leuvense rector Oosterlinck (uiteraard), maar ook door politici, journalisten en zelfs studentenvertegenwoordigers. Intussen bleven beleidsmakers in binnen- en buitenland maar praten over investeringen in de kennismaatschappij en levenslang leren, terwijl ze de universiteit als gemeenschappelijk kenniscentrum aan het uitkleden waren en nieuwe sociale barrières opwierpen. In toenemende mate financieren de burgers opleidingen waarvan vooral bedrijven profiteren die in ons land ook nog eens nauwelijks belastingen blijken te betalen. Wordt het niet hoog tijd een specifieke onderwijsbelasting in te voeren voor bedrijven?

Geert Buelens is schrijver en hoogleraar in Utrecht


DS, 18-12-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB