UTRECHT - Stress is overal. Een ziekte van deze tijd, zoals dat heet. Maar ook hier geldt: elk nadeel heeft zijn voordeel.

Van onze redacteur

Enquêtes over stress, ze zijn allang niet meer te tellen. Stress op de werkvloer, stress in vakantieperiodes, extra stress net ná de vakantie, stress bij studenten, bij kinderen van tien tot veertien (één op de drie!), bij gepensioneerden...

Stress is alomtegenwoordig. En altijd problematisch. Althans, zo wordt het voorgesteld. Onterecht, zegt de Nederlandse Marian Joëls, hoogleraar neurowetenschappen. Ze was vorige donderdag in Utrecht een van de sprekers tijdens de jaarlijkse Publieksdag van de Nederlandse Hersenstichting. In een groot auditorium kregen 1.500 geïnteresseerde leken en professionals in sneltreinvaart een introductie in het fenomeen stress.

Joëls beet de spits af. Dat stress in se iets goeds is, merkte ze op. ‘Mens en dier moeten zich staande houden en streven naar evenwicht in een continu veranderende omgeving.' Dat kunnen we enkel door onophoudelijk bij te sturen. Stability through change, zoals de Amerikaanse neurobioloog Bruce McEwen het omschrijft. En die ‘change' speelt zich eerst en vooral af in de hersenen. Een deel van de processen die in gang worden gezet om een onevenwicht te herstellen, vallen onder een gezamenlijke noemer: de stressrespons.

Een voorbeeld: je bevindt je op een fuif waar ineens een zware vechtpartij uitbreekt. De kans is groot dat je sneller gaat ademen, misschien hartkloppingen krijgt, dat je spieren zich opspannen. Je lichaam maakt zich in een paar seconden op om te vechten of te vluchten: de ‘fight or flight response'. Die reactie volgt op de afscheiding van het hormoon adrenaline, dat zorgt voor een verhoogde zuurstoftoevoer naar de betrokken organen. In tweede instantie zorgt het hormoon cortisol ervoor dat we die stressrespons kunnen volhouden, onder meer door de productie van glucose te stimuleren, en dat we uiteindelijk, als het gevaar geweken is, ook de rust kunnen herstellen.

Dit soort stress als antwoord op een acute dreiging is nuttig, klaar. ‘Evolutionair gezien is stress dus goed', aldus professor Witte Hoogendijk van de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij vergelijkt het met een muis die uit haar hol komt, een roofvogel ziet staan en snelsnel weer binnen vlucht. De mechanismen die spelen, zijn zo goed als dezelfde. Idem als boven ons hoofd een F-16 door de geluidsmuur vliegt, als we in een park plots onze spelende peuter kwijt zijn.

Hoe komt het dan dat zoveel mensen last hebben van stress, er ziek van worden? Hoogendijk stipt aan dat ons ‘stress-systeem' eigenlijk niet geëvolueerd is sinds de oertijd. ‘Onze hersenstam is bijna identiek aan die van een krokodil', zegt Hoogendijk ter illustratie. ‘Daardoor hebben we ook min of meer dezelfde stressrespons. Alleen hebben we nu veel minder duidelijke vijanden.' Want in tegenstelling tot onze jagende voorvaderen belanden we uiterst zelden in gevaarlijke, laat staan levensbedreigende situaties. Des te vaker krijgen we te maken met abstracte, ongrijpbare vijanden: angst om je job te verliezen, ongerustheid over je kinderen, over de gevolgen van de klimaatopwarming. Kortom: angst voor vijanden van vlees en bloed is vervangen door angst voor wat zou kunnen gebeuren, maar ons primitieve stresssysteem reageert nog altijd alsof we moeten vluchten voor een hongerige leeuw.

Het grootste probleem met die onzichtbare dreigingen is dat ze niet duidelijk afgebakend zijn in de tijd. Als je erin slaagt een leeuw af te schudden, keert de rust vanzelf terug. Maar angst om ontslagen te worden, om je kind te verliezen in een ongeval, kan een eigen leven gaan leiden en chronisch worden. Je cortisolniveau blijft daardoor continu hoog. En te veel cortisol kan leiden tot te veel glucose in het bloed en tot diabetes type 2. Te veel cortisol is ook nefast voor het immuunsysteem, waardoor we vatbaarder worden voor infecties, kan ook leiden tot depressie.

Hoogendijk merkt op dat ‘depressie' in origine ook nuttig is. De DSM-IV, het handboek voor psychiatrische diagnosen, onderscheidt een aantal criteria om van depressie te kunnen spreken. Verschillende, waaronder een verminderde eetlust en een verminderde activiteit, komen ook voor bij de muis die zich in haar hol terugtrekt voor de roofvogel. ‘Het gaat letterlijk om decompressie, in de gegeven omstandigheden heel nuttig.' Die toestand zal blijven duren tot de roofvogel verdwenen is. ‘Onze' depressies beginnen vaak met angstgevoelens voor mogelijk onheil, maar als die blijven duren, kan men zich op den duur totaal hulpeloos voelen. Stress en depressie: heel handig voor even, heel lastig voor lang.

Bron: De Standaard Online
Datum: dinsdag 19 oktober 2010

Eigen mening

De dag van vandaag hebben veel te veel mensen stress, maar dit is niet verwonderlijk... We leven in een maatschappij, waarin alles zeer snel moet gebeuren. Op alles worden deadlines gezet: school, betalen van rekeningen, inschrijvingen,...
Daarnaast hebben we ook "het geluk dat we vrij zijn." Helaas krijgen we hierdoor vaak stress en voelen we ons onzeker. We mogen kiezen wat we doen en laten, maar dit verhoogt de onzekerheid, want we weten niet wat de juiste beslissing is.
Nog een belangrijke oorzaak van stress, is volgens mij de media. Wat we allemaal te zien/te horen krijgen op televisie, kan niet anders dan een hele grote invloed op ons hebben. Bijvoorveeld: We krijgen perfecte (???) modellen te zien en hier gaan we ons onbewust aan spiegelen. Niet bepaald goed voor je zelfbeeld, want het is onmogelijk om er net hetzelfde uit te gaan zien. De televisie geeft ons duidelijke boodschappen mee: "wees knap, bezit een mooi huis, wees de perfecte ouders,..." Stresserend, toch?
Zoals bovenstaand artikel zegt, geloof ik wel dat een leven zonder stress bijna niet kan. Een beetje stress heb je nodig, want het zorgt ervoor dat je alert blijft. Te veel stress, heeft alleen maar negatieve gevolgen.

De ene persoon heeft meer stress dan de andere en volgens mij hebben we dit voor een groot deel in eigen handen. We beslissen nog altijd zelf of we ingaan op de boodschappen die ze ons proberen mee te geven. Veel hangt dus af van ons karakter. Het is belangrijk dat we ons niet laten meeslepen door de complexiteit van onze hedendaagse gemeenschap.