De zwarte zwaan

1. Eén zwarte zwaan is voldoende om te bewijzen dat ze niet allemaal wit zijn.
2. Wat je niet verwacht, is niet irrelevant, integendeel: het kan soms bepalend zijn.
3. Economen kijken te weinig naar het Onverwachte en zagen zo onder meer de kredietcrisis niet aankomen


Van kredietcrisis tot multipolaire geopolitiek: de wereld wordt er bepaald niet minder complex op. Welke denkers kunnen licht in de duisternis brengen? De komende zomerweken leggen we de vraag voor aan slimme mensen van hier. Vandaag legt GEERT NOELS uit waarom u moet kennismaken met Nassim Taleb.


De levensloop van Taleb is niet over rozen gegaan. Het minste dat je kunt zeggen is dat hij heeft moeten leren leven met onzekerheid. Taleb is een Grieks-orthodoxe Libanees. Zijn ouders verloren in de burgeroorlog van 1975 een groot deel van hun fortuin. Taleb studeerde in Parijs en op Wharton Business School (VS), en werd trader in de financiële sector. Er zit veel toeval in de wendingen van zijn curriculum vitae. Zijn leven was geen geëffend pad, maar bezaaid met ellende op financieel en gezondheidsvlak. Dat is essentieel geweest voor zijn inzichten en houding. Hij respecteert daarom ook mensen die erg traumatische ervaringen hebben gehad in hun leven, zoals George Soros of Benoît Mandelbrot. Op deze manier is een unieke persoonlijkheid gecreëerd: polyglot, homo universalis, religieus onderlegd maar wereldburger, mathematicus en filosoof.

Het karakter van Taleb past bij zijn denken: hij wil niet gezellig bij de massa horen, hij heeft geen vrienden nodig, hij beschouwt zichzelf een 'outlier' een intellectuele uitzondering. Zijn taal is hard voor zijn collega's-economen, die hij meestal als idioten beschouwt, of erger: pseudowetenschappers tot zelfs oplichters. Hij communiceert met zijn medemensen op dezelfde onbehouwen manier: kort, geen zin in beleefdheid of emotionele intelligentie. Zijn Twitterberichten kunnen choqueren, maar hij heeft wel bijna 20.000 volgers - waarschijnlijk meer dan hem lief is. Zelf volgt hij natuurlijk niemand, of wat dacht u?

Taleb heeft naam gemaakt met twee grote werken: Fooled by Randomness en The Black Swan. Beide boeken behandelen ingewikkelde onderwerpen die op het randgebied zitten van statistiek, filosofie en financiën. Taleb voorspelde voor een groot deel de contouren van de financiële crisis. Hij legde de vinger op de wonde en kreeg daardoor ook eerst veel tegenwind, en had dan later af te rekenen met jaloezie.

De twee boeken zijn in zekere zin een tweeluik. In het eerste boek gaat Taleb heel ver om duidelijk te maken dat mensen verblind zijn door hun eigen zintuigen, en daardoor foute vereenvoudigingen maken. Men heeft een natuurlijke neiging om de dingen te zien zoals men ze zou willen zien, maar niet zoals ze echt zijn. We denken het te begrijpen, en maken theorieën die selectief elementen als bewijzen aanvoeren, en uitzonderingen rationeel laten vallen. De uitzonderlijke gebeurtenissen maken we irrelevant, terwijl ze net de geschiedenis kunnen doen kantelen. In zijn tweede boek spitst hij dit verder toe op financiële gebeurtenissen. Hij definieert een term 'de zwarte zwaan' (black swan) die ondertussen uitgegroeid is tot courante financieel-economische woordenschat. Er werd in de geschiedenis lang gedacht dat alle zwanen wit zijn, tot men ontdekte dat zwarte zwanen op sommige plaatsen veelvuldig voorkomen. Taleb gebruikte dit beeld, vaak toegeschreven aan David Hume, al lang: hoe talrijk de observaties van witte zwanen ook zijn in het dagelijkse leven, de definitie dat een zwaan altijd wit is snel en volledig weerlegd wordt door een simpele observatie van één zwarte zwaan.

Taleb verdient een Nobelprijs voor de economie, omdat hij de fouten van andere Nobelprijswinnende economen heeft blootgelegd én geremedieerd. Daarbij komt dat Nassim Taleb niet alleen intellectueel genot, maar ook soelaas biedt aan mensen die niet graag tot de massa behoren. De black swans zijn de onverwachte, maar tegelijk de meest interessante gevallen. Een individu dat niet tot de massa witte zwanen wil behoren, kan de zeldzame uitzondering zijn, met waardevolle inzichten of creatieve ideeën.

Dat Taleb deze prijs niet zal krijgen, heeft waarschijnlijk deels te maken met zijn vroegere activiteiten als hefboommanager. Daarbij gebruikte hij zijn eigen inzichten om in te spelen op onverwachte gebeurtenissen (die hij zelf echter waarschijnlijker achtte) met 'out-of-the-money' opties. Hij 'wedde' in 1998 tegen het hefboomfonds LTCM en de theorieën van zijn leiders - o ironie! - Nobelprijswinnaars Robert Merton en Myron Scholes (van de Black&Scholes optietheorie). Taleb bewees al tien jaar vóór de financiële crisis dat de fundamenten van de risicobeheersing waarop het financiële systeem was gebouwd, fout waren. De normaalverdeling hield geen rekening met uitzonderlijke gebeurtenissen, zoals de Russische default in 1998, de aanslagen van 2001, en later de daling van Amerikaanse vastgoedprijzen.

Ook op persoonlijk vlak is Taleb niet geïnteresseerd in gewone mensen. Hij wil ze zien in uitzonderlijke omstandigheden, onder stress of in extreme situaties, om ze echt te leren kennen, niet in het rozige van het alledaagse normale gangetje. Eén van zijn tien levenstips is om te leren op een elegante manier te falen. Je leert vooral uit je fouten, ze mogen je niet ontmoedigen om met meer inzicht opnieuw te proberen.

Taleb werd beïnvloed door de wiskundige theorieën van Benoît Mandelbrot (fractaaltheorie). De geniale inzichten van Malcolm Gladwell (auteur van The tipping point) zijn 'Talebiaans' en bevatten toepassingen op uitingen van de massa zoals hypes, trends en modes. Het is duidelijk dat Taleb zijn kritiek op klassieke economen niet spaart. Zo noemde hij onlangs Paul Krugman en Milton Friedman een gevaar voor de maatschappij.

Om al deze redenen is Nassim Taleb een buitenbeentje bij de economen: een uitzonderlijke dwarsdenker, een onnavolgbare verteller, een onuitstaanbare collega. Taleb wil niet in de kudde staan van de economen. Hij wil niet volgzaam zijn, maar provoceren. Hij is wellicht de zwarte zwaan van de economen, maar wordt door hen eerder als het zwarte schaap behandeld. Een buitengewoon exemplaar dat door zijn collega's economen veel wordt verguisd, maar intellectueel hun meester is.

Geert Noels is hoofdeconoom bij Econopolis en Vermogensbeheerder bij Econowealth.


DS, 31-07-2010 (Geert Noels)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB