Unesco ontmijnt culturele kernbom


Als alles goed loopt, keurt de algemene vergadering van de Unesco vandaag een conventie over ,,culturele diversiteit'' goed. Zonder die tekst is de Europese audiovisuele cultuur een vogel voor de kat.


DE Unesco, de culturele poot van de Verenigde Naties, komt vandaag in Parijs aan de eindstreep van een onderhandelingsronde die jaren heeft aangesleept. De inzet is de vraag of cultuur een goed is dat een uitzondering waard is op de internationale vrijhandelsregels. En dus of nationale regeringen bijvoorbeeld hun filmindustrie mogen subsidiëren of het percentage buitenlandse producties op radio of tv mogen beperken. In de bevoegde commissie stemden 151 van de 191 lidstaten deze week voor zo'n uitzondering.



Wat staat er op het spel?

De discussie over de culturele uitzondering past in het grotere debat over wereldwijde vrijhandel, binnen het kader van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Vooral onder Amerikaanse druk stevenen we af op een systeem van geheel vrije handel, waarbij iedere vorm van staatssteun of protectionisme (zoals ook landbouwsubsidies) verboden wordt. Maar zonder overheidssteun is in de meeste landen een eigen culturele productie onmogelijk: zelfs in semi-commerciële sectoren als film, populaire muziek of tv.

De bestaande uitzonderingen voor de culturele sector vervallen binnenkort. Zonder een nieuwe tekst wordt de wereld weldra overspoeld door Amerikaanse popcultuur, zonder daar nog een lokaal alternatief tegenover te kunnen stellen. Een tekst die de staten het recht geeft om ,,de nodige maatregelen te nemen om de culturele diversiteit te garanderen'' zou de hemel doen opklaren. Zeker omdat zo'n conventie, goedgekeurd door de Unesco, juridisch een perfect valabele uitzondering op de WTO-afspraken is.


Hoe liggen de kaarten?

Vooral de Fransen, die zich als Jeanne d'Arc in deze anti-imperialistische oorlog hebben geworpen, kraaiden victorie nadat de tekst in de commissie was goedgekeurd. Behalve de VS stemde alleen Amerika's trouwe bondgenoot Israël tegen. Verder waren er enkele onthoudingen en lege stoelen, maar de vereiste tweederde meerderheid lijkt binnen.

Twee bedenkingen nochtans: ten eerste komt de eer toe aan de hele Europese Unie, waarvan de 25 lidstaten voor één keer eendrachtig samenwerkten en waarvan zelfs de Britten als huidige EU-voorzitter de Amerikanen durfden te affronteren. En ten tweede blijft het afwachten wat de ultieme lobbyspurt van de VS nog vermag.


Waarom zitten de Amerikanen in zak en as?

De audiovisuele sector is een van de drie grootste pijlers van de Amerikaanse economie. Het is de enige sector waarin ze op de handelsbalans met Europa een belangrijk overschot hebben. Dat geldt voor de muziekindustrie, maar nog veel meer voor televisie en zeker voor de film: Hollywoodfilms nemen 85 procent van de wereldmarkt in. 2005 geldt in Hollywood echter als een ernstig crisisjaar, zeker op de Amerikaanse markt. Het overzeese zakencijfer is daardoor groter geworden dan het binnenlandse. Dit is dus een slag die de Amerikanen absoluut niet willen verliezen.


Wat doen de VS om het tij te keren?

Alle zeilen worden bijgezet. De minister van Buitenlandse Zaken, Condoleezza Rice, schreef een persoonlijke brief naar al haar buitenlandse collega's. Ook via Economische Zaken voerden de VS de druk op. Toen dat niet hielp, diende de Amerikaanse delegatie nog 27 amendementen in om de tekst af te zwakken, zonder veel resultaat. Onder meer een oproep dat de ontwerptekst de mensenrechten schaadt - ondemocratische regimes zouden hem kunnen gebruiken om de vrijheid van meningsuiting te onderdrukken - werd van tafel geveegd.

Misschien toveren de VS vandaag nog een procedurereden uit de hoed om het tij te doen keren: bijvoorbeeld het stemrecht betwisten van de ontwikkelingslanden die hun contributie aan de Unesco nog niet volledig hebben betaald. Maar tijd winnen is wellicht het enige wat de Amerikanen nog rest: de tekst moet geratificeerd worden door dertig landen voor hij in werking treedt.


Wat verandert dit nu?

Binnen de Europese Unie niet zo veel: wij hebben ons subsidiesysteem al, we gaan niet vanaf volgend jaar driemaal meer films maken. Van onschatbaar belang is wel dat we dit systeem kunnen behouden.

Zichtbaarder zullen de gevolgen zijn in Azië, Afrika en Latijns-Amerika. Veel regeringen in die contreien zien met lede ogen aan hoe de Amerikaanse populaire cultuur hen overwoekert. Ze willen daar een door de overheid ondersteunde lokale cultuur tegenover zetten. Daarvoor kunnen deze ontwikkelingslanden behalve juridische wapens ook geld gebruiken. Een fonds met vrijwillige bijdragen moet hen daarbij helpen. Vooral de francofone wereld, in de wolken dat het Amerikaanse imperialisme eindelijk wat aan banden gelegd wordt, zal over de brug moeten komen.


DS, 20-10-2005 (Steven De Foer)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB