Europa-gevoel moet groeien


BRUSSEL - Hoe kan een gemeenschappelijke identiteit bij de burgers van de 27 lidstaten gestimuleerd worden? De invoering van een Europees Erfgoedlabel kan helpen, meent de Europese Unie.


Een site die als Europese Erfgoed wordt bestempeld, trekt toeristen aan en is dus goed voor de economie. Maar met de invoering van het nieuwe erfgoedlabel gaat het de Europese Commissie niet zozeer om de centen. Het label moet bij de Europese burgers ‘het gevoel vergroten dat ze deel hebben aan een gemeenschappelijke Europese identiteit en behoren tot een gemeenschappelijke culturele ruimte'. Met andere woorden: cultuur wordt ingezet als integratie-instrument.

Binnen de Europese Unie ligt het antwoord op de vraag wat ons verenigt niet gemakkelijk. De Unie kan, als constructie zonder gelijke, ook geen gebruik maken van de middelen die een natiestaat of een regio ter beschikking staan om eenheid en legitimiteit te smeden.

De EU kan zich zelfs niet spiegelen aan de Verenigde Staten. De VS hebben zeer bewust cultuur, taal en geschiedenis ingezet ter bevordering van hun territoriale eenmaking. Die instrumenten hielpen ook om van opeenvolgende golven migranten Amerikanen te maken.

Maar voor Europa is, bijvoorbeeld, een eenheidstaal niet aanvaardbaar. De EU heeft 23 officiële talen en dat aantal kan alleen uitbreiden, niet verminderen. Zonder respect voor de taal van zijn onderdanen verliest de Unie in de ogen van de burgers haar bestaansrecht.

Europa wil ook geen smeltkroes zijn; het koestert zijn verscheidenheid als schat. Daarom spreekt de Europese Commissie ook over onze ‘gedeelde, weze het verscheiden culturele erfenis'.

Trouwens, ook in de VS kwam het gebruik van cultuur, taal en geschiedenis als lijm voor de samenleving vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw onder vuur te liggen. Hele bevolkingsgroepen herkenden zich niet in het historische verhaal dat de integratie moest schragen. Het steunde niet op feiten; het was een mythe.

Eén zo'n mythe — een erg invloedrijke — was deze van de zelfredzame cowboy aan de Westelijke Frontier. Voor Hollywood, dat een cruciale rol bij de eenmaking speelde, was John Wayne de archetypische cowboy. De duizenden zwarte cowboys bleven onzichtbaar. En dat is maar één voorbeeld. De VS zijn trouwens nog lang niet klaar met hun ‘demythologisering', waartegen trouwens groot verzet rijst.

Ook de positie die het Engels veroverde sinds de Eerste Wereldoorlog staat onder druk. Eén voorbeeld: in Koreatown, een wijk van Los Angeles met 340.000 inwoners, zijn de voertalen Spaans en Koreaans. Engels is er nauwelijks van nut.

Ook in Europa werd de cultuurpolitieke piste uitgeprobeerd, maar zonder veel succes. In de film- en televisiesector leidde het bijvoorbeeld niet tot het ontstaan van één Europese stijl, maar naar de dominantie van Amerikaanse producten op onze markten. Het resultaat van deze en andere mislukkingen was dat Europa teruggreep naar het benadrukken van ‘eenheid in verscheidenheid'.

In Washington, DC, schuiven vrijwel elke dag lange rijen aan voor het museum waar de eerste Amerikaanse vlag tentoongesteld wordt, en voor de National Archives waar de stichtingsdocumenten zijn uitgestald. De EU daarentegen heeft (nog) geen museum. En zijn vlag en volkslied mochten niet eens in de grondwet, die ook al niet zo mocht heten.

Net zoals de Verenigde Staten bewandelt Europa overigens ook andere wegen naar een grotere legitimiteit, zoals de verspreiding van gedeelde waarden, de stimulering van actief burgerschap en vooral zijn bijdragen aan de levenskwaliteit van de inwoners van de lidstaten.


DS, 10-03-2010 (Evita Neefs)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB