‘Laat ouders toch wat aanmodderen'


ZWIJNAARDE - Praat met ouders over hun kinderen en negen kansen op tien dat het woord ‘schuldgevoel' naar boven komt. ‘Dat kleine, zeurende stemmetje is van alle tijden', zegt Kaat Schaubroeck, ‘maar door onze preventiecultuur heeft de generatie van vandaag er veel meer last van.'


Er lijken mij leukere onderwerpen om je maandenlang in te verdiepen dan het schuldgevoel van ouders. Kaat Schaubroeck kreeg echter zoveel reacties op een oproep die ze lanceerde met het oog op een artikel, dat ze er een boek van maakte: ‘Een verpletterend gevoel van verantwoordelijkheid. Waarom ouders zich altijd schuldig voelen' (uitg. De Geus).


Is die ‘altijd' in de titel niet overdreven?

Schaubroeck: ‘Het viel mij op dat gesprekken met vrienden laat op de avond toch vaak in die richting gaan. Dan komen ouderlijke blunders boven, over gemiste afspraken, of een gebroken voet waarbij men tegen het kind zei dat het niet zo flauw moest doen, of favoriete knuffelbeesten die werden weggegooid. Zelf heb ik eens midden in de nacht de deur van de slaapkamer zo hard dichtgeslagen dat de boekenkast in de kamer van mijn vierjarige dochter inzakte. Ze viel niet op haar nee, gelukkig niet. Anders was mijn schuldgevoel nóg groter geweest.'


Zulke incidenten zijn toch van alle tijden?

‘Ik denk dat de generaties voor ons minder over schuldgevoel spraken. Het is een gevoel dat de jongste tien, vijftien jaar enorm is toegenomen onder ouders.'


Hoe komt dat?

‘Door de alomtegenwoordige preventiecultuur. Als je ouders heel veel adviezen geeft, dan geloven ze dat het aan henzelf ligt wanneer er iets fout loopt. Je kunt nu in Gent zelfs al op medisch consult voor je zwanger wordt. De onderliggende boodschap luidt dat je elk aspect van het welzijn van je kind onder controle hebt. En dat is natuurlijk niet waar.'

‘Het doet zich ook voor op meer commerciële domeinen. Een jonge vrouw vertelde me dat ze “bijna gedoctoreerd” had op de geboortelijst die ze had aangelegd voor haar baby. Wat je allemaal kunt kopen! Er zijn zoveel soorten donsdekentjes en je zou wel gek zijn om die stomme tafelhoekbeschermers niet op de lijst te zetten, want anders is het je eigen schuld wanneer je peuter zich verwondt.'


Voelen vooral moeders zich schuldig?

‘Nee, ik kreeg ook veel reacties van vaders, veelal gescheiden vaders dan. Bijvoorbeeld van een man die zich schuldig voelde als hij tegen zijn kinderen zei dat hij niet voor een nieuwe broek zou betalen, omdat afgesproken was dat zijn ex-vrouw de kleding betaalde. Hij worstelde toch met het ideaal dat vaders kostwinners zijn en dus geld geven als hun kinderen erom vragen.'

‘Bij moeders draait het vaker om tijdsgebrek, maar ook thuisblijvende moeders voelen zich schuldig als ze onvoldoende met hun kinderen spelen bijvoorbeeld. Er zijn ook jonge moeders die vinden dat de crèche niet goed genoeg is, dat ze elke nieuwe stap van hun peuter zelf zouden moeten begeleiden. Uit werken gaan leidt bij hen tot schuldgevoel.'


Bij schuldgevoel hoort boete doen. Hoe doen ouders dat?

‘Als schuldgevoel ertoe leidt dat je wat vroeger stopt met werken zodat je meer tijd hebt voor je kinderen, dan is dat prima. Maar de ouders van vandaag voelen zich vaak onterecht schuldig en dan valt er niets te repareren. Hun kind heeft ADHD, of het krijgt kanker, of het is niet gelukkig. Ouders hebben daar geen vat op. Hun schuldgevoel gaat veelal hand in hand met schaamte en vereenzaming. Het tast hun partner- en vriendenrelaties aan. En 21 van de 35 ouders die mij hun persoonlijke verhaal opstuurden, hadden het over een depressie of depressieve gevoelens.'


Vroeger zeiden onze ouders: ‘Zo is het leven'. Men voelde verdriet, maar daarom geen schuldgevoel.

‘Precies. Ieder huisje had zijn kruisje. Vroeger lag ons geluk in Gods handen. In een geïndividualiseerde, seculiere samenleving moet iedereen keihard knokken voor zijn eigen geluk. Wie daarin faalt, is persoonlijk verantwoordelijk.'

‘Ook in de opvoeding ligt de lat nu veel hoger. Vroeger moesten kinderen opgroeien tot beleefde burgers. Nu moeten we perfecte, gelukkige kinderen hebben. Scheefstaande tanden zijn bijna niet meer aanvaardbaar: hoeveel kinderen dragen niet een beugel? En hoeveel moeders en vaders zitten niet naast hun kind om te helpen met het huiswerk? Of brengen de brooddoos naar school als hun kind die vergeten is? Dat zouden vroegere generaties nooit gedaan hebben. Het was opvoeden met vallen en opstaan, met de bluts en de buil.'


Toch is er nooit zoveel over opvoeden gezegd en geschreven als de jongste tien jaar.

‘Dat is het nu net. Men is alles tot regels aan het herleiden. Doe A, B en C en dan krijg je een goed resultaat. En als het dan niet goed gaat met je kinderen, dan heb je het toch zeker wel fout gedaan! Heel die opvoedingspreventie in stappen en punten stuit me tegen de borst, omdat het een erg liberale aanpak is: ze legt de verantwoordelijkheid bij individuele ouders. Het is een brede maatschappelijke tendens. Denk aan die meisjes die het slachtoffer werden van Aït Oud toen ze 's avonds laat aan het spelen waren op de kermis in Luik. De teneur was dat hun ouders er zelf om gevraagd hadden.'

‘In Engeland geeft men boetes en zelfs gevangenisstraf aan ouders wiens kinderen blijven spijbelen.'


Ook bij ons zijn er al suggesties in die richting gedaan.

‘Ik weet het, maar wat ziet men in Engeland? Dat het vooral alleenstaande moeders zijn die in de cel belanden. Dergelijke maatregelen treffen de kwetsbaren het eerst. Een hele rist maatschappelijke problemen wordt gereduceerd tot een opvoedingsprobleem. Het doet mij altijd denken aan het fietspad hier vlakbij, naast de Schelde. Het is al jaren in een belabberde toestand en in plaats van het te herstellen heeft men er een bord geplaatst: “Gevaar!” Met andere woorden, als je valt, is het je eigen schuld.'


Wat zou u voorstellen dat de politici doen?

‘Je kunt zulke mensen ook vragen wat zij het meest nodig hebben. Misschien is dat gewoon een poetsvrouw, zodat ze zelf wat meer tijd kunnen spenderen met hun kinderen... Opvoedingsadvies is niet de toverstaf waarmee men alles kan oplossen.'


Maar ouders vragen er wel om, velen zijn onzeker.

‘Misschien moeten we ouders er meer attent op maken dat onzekerheid en twijfel normaal is. Dat we fouten mogen maken. Laat ouders maar wat aanmodderen. Ik geloof meer in het bijeenbrengen van ouders, zodat ze ervaringen kunnen uitwisselen, dan in het advies van supernanny's en opvoedingsexperts.'

‘En voorts heb ik vooral het debat willen openen over de grenzen van de ouderlijke verantwoordelijkheid. Hou eens op met ouders van alles de schuld te geven. Aan de ene kant wordt altijd gezegd dat ouders er te weinig zijn voor hun kinderen, aan de andere kant dat ze te beschermend optreden en hen met speelgoed overladen. Het kan maar van tweeën één zijn. De meesten rennen hun voeten van onder hun lijf om het zo goed mogelijk te doen.'



Blog DS, 26-02-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB