Drijft Turkije weg van het Westen?


Nu Turkije alweer een Koerdische partij verbiedt, zien tegenstanders van een Turkse toetreding tot Europa zich nog maar eens gesterkt in hun overtuiging. Maar DIRK ROCHTUS ziet de onderhandelingen nog niet meteen ophouden.


Het Turkse grondwettelijk hof heeft de voorbije week nog maar eens een partij verboden: de pro-Koerdische partij DTP. Dat veroorzaakte ontstelde reacties in de Europese Unie (EU), sommigen zien in het Turkse politieke landschap een ‘kerkhof van partijen'. Anderen grijpen dit verbod aan als een bewijs dat Turkije niet thuishoort in de EU.

Met het verbieden van een parlementair vertegenwoordigde partij is de Turkse democratie alvast niet gebaat. Maar DTP maakte het de rechters alvast niet moeilijk, doordat ze zich onvoldoende leken te distantiëren van de als terroristisch gebrandmerkte PKK, de gewapende arm van het Koerdische nationalisme. De democratie maakt bokkensprongen in Turkije. Positieve en negatieve signalen en ontwikkelingen lossen elkaar al langer af.

Ook met zijn buitenlandpolitiek roept Turkije heel wat vragen op. Ankara opende consulaten in Irak en haalde de banden aan met Syrië, waarmee het 11 jaar geleden nog in een oorlog-in-zichtcrisis verkeerde. De Turkse premier Recep Tayyip Erdogan (AKP) bracht ook begrip op voor de nucleaire ambities van de Iraanse president Mahmoud Ahmadinejad. Tegelijkertijd schrapte Turkije gemeenschappelijke manoeuvres met de Israëlische luchtmacht. Maar klopt het ook dat Turkije wegdrijft van het Westen zoals waarnemers en commentatoren zich afvragen?

2009 was een van de drukste jaren in de geschiedenis van de Turkse buitenlandpolitiek. We nemen enkele concrete gevallen van de Turkse diplomatie onder de loep.


Irak

Het getuigt van wijsheid dat Ankara behalve met Bagdad ook de relaties met de Koerdische regionale regering van Noord-Irak opkrikt. Turkije hoeft immers niet meer bang te zijn voor een Koerdische deelstaat aan zijn zuidelijke grens. Die vrees ging uit van de onterechte assumptie dat zo een deelstaat als een magneet zou werken op de Turkse staatsburgers van Koerdische afkomst. Wetenschappelijk onderzoek toont echter aan dat separatisme uitgaat van rijkere regio's die zich gehinderd voelen door de centrale staat. Het door de Koerden bewoonde oostelijke gedeelte van Turkije is niet bepaald rijk te noemen. Misschien kan Turkije het lot van de eigen Turkse Koerden op economisch en cultureel vlak zelfs verbeteren, zodat die niet meer met afgunst naar hun broeders aan de overkant kijken.


Israël

De Turken zijn boos op Israël omwille van zijn aanval op Gaza begin 2009. Erdogan rechtvaardigt het terugschroeven van de Turks-Israëlische betrekkingen met het argument dat het Turkse volk het zo wil. Waarom viel de beslissing om de lang op voorhand geplande militaire oefening met de Israëli's af te zeggen pas in oktober als het Turkse volk al maanden ontstemd is over Israël? De crisis in de Turks-Israëlische betrekkingen vloekt met de zero-problems-with-neighbours-politiek van Ankara en voedt al dan niet terecht het wantrouwen dat Turkije het Westen wil inruilen voor de moslimwereld.


EU

Toetreding tot de Europese Unie blijft staatsdoel, verklaart de Turkse president Gül. De toenadering tot het Midden-Oosten zou niet vloeken met de Europese roeping. Niet zonder het nodige zelfbewustzijn — of is het gekrenkte trots? — zeggen Turken wel eens: ‘De EU heeft Turkije meer nodig dan omgekeerd.' Bedoeld wordt: zonder Turkije zou de EU geen ‘globale speler' kunnen worden. Het valt niet te ontkennen dat Turkije belangrijk is omwille van de strategische ligging van het land, de energietoevoer van het Westen en de stabiliteit in het Midden-Oosten. Maar als de EU nog geen ‘globale speler' is, valt dat dan te wijten aan de institutionele afwezigheid van Turkije in het Europese concert? Of misschien eerder aan de kakofonie die binnen de EU heerst, die om aan dit euvel te verhelpen de functie van Hoge Vertegenwoordiger van Buitenlands Beleid creëerde?

Gaat Turkije verloren voor de EU? De omgang met zijn minderheden levert de Turkse staat het verwijt op niet Europees genoeg te denken. Regelmatig gaat in Brussel een kritisch alarm over Turkije af (wellicht om de sceptische Europese burgers te paaien), maar de EU vindt telkens wel weer een uitweg om het onderhandelingsproces voort te zetten. De Zweedse minister van Buitenlandse Zaken, Carl Bildt zei al dat toetreding van Turkije een strategische kwestie is en niet mag afhangen van de (Europese) publieke opinie.

Dirk Rochtus, docent internationale politiek Lessius Hogeschool


DS, 16-12-2009

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB